Kết cấu trần thuật trong du kí Phương đông lướt ngoài cửa sổ

Phương Đông lướt ngoài cửa sổ là một trong những tác phẩm tiêu biểu của thể loại du kí. Tác phẩm kể về chặng hành trình xuyên Châu Á của Paul Theroux vào năm 1973.Bài viết hướng đến mục tiêu làm rõ hơn vấn đề kết cấu trần thuật trong tác phẩm du kí Phương Đông lướt ngoài cửa sổ: kết cấu hành trình và tính đơn phương trong trần thuật.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kết cấu trần thuật trong du kí Phương đông lướt ngoài cửa sổKẾT CẤU TRẦN THUẬTTRONG DU KÍ PHƯƠNG ĐÔNG LƯỚT NGOÀI CỬA SỔLÊ TRẦN THOẠI NGÂN - THÁI PHAN VÀNG ANHTrường Đại học Sư phạm – Đại học HuếTóm tắt: Phương Đông lướt ngoài cửa sổ là một trong những tác phẩm tiêubiểu của thể loại du kí. Tác phẩm kể về chặng hành trình xuyên Châu Á củaPaul Theroux vào năm 1973.Bài viết hướng đến mục tiêu làm rõ hơn vấn đềkết cấu trần thuật trong tác phẩm du kí Phương Đông lướt ngoài cửa sổ: kếtcấu hành trình và tính đơn phương trong trần thuật. Nếu kết cấu theo trật tựthời gian tái hiện cụ thể thời – không gian rộng lớn trong chuyến đi thì tínhđơn phương trong trần thuật tăng sự khách quan, chân thực, sinh động tronglối kể chuyện.Từ khóa: du kí, kết cấu trần thuật, kết cấu hành trình, tính đơn phương1. ĐẶT VẤN ĐỀ1.1. “Thế giới là một cuốn sách và người không đi chỉ đọc được một trang” (St.Augustine). Thế giới bên ngoài là nơi con người luôn khao khát khám phá, chinh phục.Đi và ghi lại những điều được thấy trở thành một xu hướng sáng tác mới trong văn học.Dòng văn học du kí ra đời như một tất yếu đáp ứng nhu cầu của độc giả về sự trảinghiệm không gian bên ngoài qua những trang sách.Du kí là thể loại đã, đang nhận được nhiều sự quan tâm từ các nhà nghiên cứu vớinhững tranh luận, quan điểm về đặc điểm và biên độ mở rộng của thể loại. Du kí là“một loại hình văn học thuộc loại hình kí mà cơ sở là sự ghi chép của bản thân mình đidu lịch, ngoạn cảnh về những điều mắt thấy tai nghe của chính mình tại những xứ xở xalạ hay những nơi ít người có dịp đi đến” [1, tr. 108]. Có thể thấy yếu tố cốt lõi của thểloại du kí là đi, xem và ghi chép. Bao trùm lên toàn bộ tác phẩm là cảm hứng phiêu lưucùng với câu chuyện được phát triển theo lộ trình của tác giả.Như vậy, du kí là những sáng tác văn học được tham chiếu bởi hoạt động du lịch. Đâylà thể loại bút kí ghi lại cảm xúc của lữ khách khi khám phá những vùng đất lạ, hìnhảnh, chân dung con người và bức tranh hiện thực cuộc sống. Nhân vật trung tâm của dukí vừa là chủ thể, vừa là khách thể, đồng thời là người kể chuyện. Du kí tồn tại trongmột kết cấu bị chi phối bởi cuộc hành trình. Những yếu tố như thời gian, không gian,nhân vật trong du kí luôn đảm bảo tính khách quan.1.2. “Nhà văn khi sáng tác tác phẩm bao giờ cũng sáng tác theo mô hình loại thể xácđịnh. Thể loại tác phẩm văn học, thường được hiểu là khái niệm chỉ quy luật loại hìnhcủa tác phẩm trong đó tương ứng với một loại nội dung nhất định có một loại hình thứcnhất định, tạo cho tác phẩm một hình thức tồn tại chỉnh thể” [10, tr. 12]. Tùy vào cáchthức phản ánh hiện thực của mỗi thể loại mà có sự tổ chức, xây dựng kết cấu tác phẩmkhác nhau.Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm HuếISSN 1859-1612, Số 04(40)/2016: tr. 54-62KẾT CẤU TRẦN THUẬT TRONG DU KÍ PHƯƠNG ĐÔNG LƯỚT NGOÀI CỬA SỔ55“Kết cấu là toàn bộ tổ chức tác phẩm mang tính độc đáo, sinh động, gợi cảm” và“liênkết theo sự phát hiện đời sống và suy nghĩ của nhà văn, tạo thành một hệ thống liên kết,tạo ra hiệu quả tư tưởng thẩm mĩ” [1, tr. 296]. Kết cấu trần thuật là một phương diện cơbản của sáng tác nghệ thuật giữ vai trò quan trọng trong việc tổ chức tác phẩm. Trongquá trình sáng tác, bên cạnh việc lựa chọn đề tài, nhà văn phải chú ý đến việc tìm chotác phẩm một kết cấu trần thuật thích hợp để làm nổi bật tư tưởng thẩm mĩ một cáchhiệu quả nhất. Đặc biệt với thể loại du kí, kết cấu tác phẩm bao giờ cũng tồn tại trongmột cấu trúc bị chi phối bởi lộ trình của nhân vật trải nghiệm. Hành trình là “xươngsống” của tác phẩm, quyết định đến cách xây dựng kết cấu cùng những yếu tố như thờigian, không gian, nhân vật trong du kí.Tác phẩm Phương Đông lướt ngoài cửa sổ là một hành trình sâu thẳm vào trong lòngphương Đông để khám phá cuộc sống. Một Phương Đông lộng lẫy và rực rỡ hiện ra trêntrang sách với nhiều khía cạnh của cuộc sống. Hơn ý nghĩa một chuyến đi, PhươngĐông lướt ngoài cửa sổ là con đường mở ra một cách nhìn, một cách cảm nhận, mộtcách hiểu mới, đa chiều về phương Đông trong những năm 70 của thế kỉ XX. PhươngĐông lướt ngoài cửa sổ là một tác phẩm tiêu biểu cho thể loại du kí với những dấu ấnđặc điểm thể loại. Bài viết hướng đến mục tiêu làm rõ hơn vấn đề kết cấu trần thuậttrong tác phẩm du kí - kết cấu hành trình và tính đơn phương trong trần thuật.2. KẾT CẤU HÀNH TRÌNH THEO NGUYÊN TẮC TRẬT TỰ THỜI GIANTrong tác phẩm văn học, ở cấp độ trần thuật, vai trò của kết cấu thể hiện rõ ở bố cục vàthành phần trần thuật, cũng như cách tổ chức điểm nhìn trần thuật của truyện kể. Trầnthuật là cách trình bày liên tục, sinh động và cụ thể các sự kiện, sự việc được đề cậptrong tác phẩm, đặt dưới sự kiểm soát của tác giả thông qua cách nhìn từ chủ thể trầnthuật đã được chỉ định từ trước. Ứng với mỗi câu chuyện kể, bên cạnh việc lựa chọndạng thức chủ thể trần thuật thích hợp, mỗi nhà văn có cách sắp xếp, tổ chức và hệthống các thành phần trần thuật để tạo thành bố cục tương ứng. Du kí Phương Đônglướt ngoài cửa sổ được xây dựng bởi kết cấu hành trình theo nguyên tắc trật tự thờigian. Do đặc thù thể loại ghi lại trải nghiệm về chuyến đi đến vùng đất mới, tác phẩm dukí mang đặc trưng kết cấu hành trình nhằm chuyển tải nội dung chân thực, sinh động.Từ những tác phẩm đầu tiên trong văn học, đã có sự xuất hiện tương ứng giữa kết cấuvà nội dung du hành. Kết cấu một chiều theo nguyên tắc trật tự thời gian là vỏ bọc thểhiện nội dung cùng với những biểu hiện đa dạng của nó. Trong văn học, có nhiều tácphẩm viết về hành trình, lấy nó làm yếu tố chủ chốt cho kết cấu và nội dung văn bản. Cóthể kể đến một số tác phẩm: Don Quixote – nhà quí tộc tài ba xứ Mantra (Cervantes),Tây du kí (Ngô Thừa Ân), Hành trình từ Petersburg đến Moskwa (Radyshchev), Nhữngcuộc phiêu lưu của Huckleberry Fin (Mark Twaine)… Kết cấu hành trình tạo ra khônggian, thời gian rộng lớn nhằm mô tả trọn vẹn những hình ảnh, sự kiện trong chuyến đicủa nhân vật. Du hành mang ý nghĩa phong phú và ...