Không gian nghệ thuật trong truyện ngắn và tiểu thuyết liên quan đến đề tài xê dịch của nhóm Tự lực văn đoàn

Từ lâu, hướng nghiên cứu thi pháp học đã gặt hái được rất nhiều thành quả khoa học to lớn trong nghiên cứu văn học ở nước ta. Trong đó, khía cạnh không gian nghệ thuật là một trong những chìa khóa quan trọng góp phần gợi mở thế giới nghệ thuật của tác phẩm văn chương.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Không gian nghệ thuật trong truyện ngắn và tiểu thuyết liên quan đến đề tài xê dịch của nhóm Tự lực văn đoànHNUE JOURNAL OF SCIENCESocial Sciences, 2018, Volume 63, Issue 10, pp. 37-44This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vnDOI: 10.18173/2354-1067.2018-0067KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬT TRONG TRUYỆN NGẮN VÀ TIỂU THUYẾTLIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI XÊ DỊCH CỦA NHÓM TỰ LỰC VĂN ĐOÀNLê Việt ĐoànTrường Trung học phổ thông Hồ Thị Kỷ, Cà MauTóm tắt. Từ lâu, hướng nghiên cứu thi pháp học đã gặt hái được rất nhiều thành quả khoa họcto lớn trong nghiên cứu văn học ở nước ta. Trong đó, khía cạnh không gian nghệ thuật là mộttrong những chìa khóa quan trọng góp phần gợi mở thế giới nghệ thuật của tác phẩm vănchương. Tiếp cận theo hướng không gian nghệ thuật, chúng tôi phát hiện được trong tiểuthuyết và truyện ngắn liên quan đến mảng đề tài xê dịch của nhóm Tự lực văn đoàn có cáckiểu không gian nghệ thuật tiêu biểu là: không gian sông biển; không gian văn hóa, tâm linh;không gian mưa gió; không gian làng quê và dạng thức đặc trưng nhất là không gian tâm lícủa nhân vậtTừ khóa: Đề tài xê dịch, nhóm Tự lực văn đoàn, không gian nghệ thuật, thi pháp học.1.Mở đầuTruyện ngắn và tiểu thuyết của nhóm Tự lực văn đoàn là một trong những thành công rực rỡcủa dòng văn học lãng mạn trong thời kì 1930 – 1945 ở nước ta. Hành trạng nghiên cứu về sựnghiệp văn học của nhóm Tự lực văn đoàn từ lâu đã được tìm hiểu, bóc tách và đạt được nhiềuthành tựu khoa học sâu sắc [1-4]. Gắn liền với lịch sử nghiên cứu ấy là cả một số phận lắm nỗithăng trầm trong sự nhìn nhận, đánh giá về mặt văn học của nhóm tác giả này.Trong bài viết này, chúng tôi không có tham vọng trình bày một cách bao quát những thành tựuvăn học của nhóm Tự lực văn đoàn mà chỉ tập trung sự chú ý vào vấn đề không gian nghệ thuậttrong truyện ngắn và tiểu thuyết của nhóm Tự lực văn đoàn có liên quan đến cảm hứng xê dịch.2.Nội dung nghiên cứu2.1. Không gian văn hóa, tâm linhTrong truyện ngắn và tiểu thuyết của nhóm Tự lực văn đoàn có liên quan đến đề tài xê dịch,chúng ta nhận thấy một dạng thức không gian gắn liền với văn hóa, tâm linh của người Việt. Đó làkhông gian Thiền. Điều đặc biệt là không gian này đều gắn liền với tình yêu nam nữ của các nhânvật. Theo cảm nhận của chúng tôi, Thiền chính là khoảng không gian trong đó các nhân vật nữ cốtìm quên một thời quá vãng để hướng đến sự thanh sạch trong tâm hồn (hướng đạo) và các nhânvật nam thì cố dùng sức mạnh của tình yêu nhằm hướng đến hạnh phúc viên mãn của những conngười trần tục.Như vậy, nhìn một cách khái quát, không gian Thiền trong sáng tác của Tự lực văn đoàn gắnliền với sự giằng xé nội tâm cao độ của các nhân vật trong cuộc chiến cân não giữa một bên làphần thanh cao (lí trí) và một bên là phần bản năng (tình cảm hồng trần). Do vậy, có thể nói, sự chọnNgày nhận bài: 19/6/2018. Ngày sửa bài: 19/7/2018. Ngày nhận đăng: 27/9/2018.Tác giả liên hệ: Lê Việt Đoàn. Địa chỉ e-mail: levietdoan20101982@gmail.com37Lê Việt Đoànlựa của các nhân vật là không hề dễ dàng và chính điều này tạo nên sự hấp dẫn vô cùng mới mẻ ởchiều sâu thẩm mĩ của tác phẩm. Trong tiểu thuyết Hồn bướm mơ tiên, tác giả Khái Hưng đã xâydựng nên một chuyện tình yêu lí tưởng dưới bóng từ bi. Và do vậy, không gian văn hóa chốn cửaThiền trở thành một khía cạnh không thể thiếu để hai nhân vật chính là Lan và Ngọc có thể tìmthấy sự hòa hợp, đồng điệu giữa hai tâm hồn đang yêu, giữ được sự tốt đẹp của tình yêu cũng nhưvẻ đẹp của tôn giáo mà mình đã trót tôn thờ, phụng sự. Ngay phần đầu tiểu thuyết, trong đoạn đốithoại giữa Ngọc và Lan, tác giả đã để cho Lan kể lại Phật tích của ngôi chùa Long Giáng mà Ngọcsắp đến. Câu chuyện đó mang màu sắc Phật thoại mà chúng ta vẫn thường thấy trong kho tàngtruyện kể dân gian (chẳng hạn như Từ Đạo Hạnh, Liễu Hạnh công chúa…): “Ngọc HoàngThượng đế muốn giúp nhà vua tỉnh ngộ, liền cho một nàng tiên nga giáng thế đầu thai, tức là VănKhôi công chúa. Công chúa nhan sắc diễm lệ một thời, nhưng khi lớn lên, chỉ ngày đêm học đạotu hành. Sau vì nhà vua cố ý kén phò mã, công chúa liền đương đêm lẻn bước trốn đi, nhờ có cácthần tiên đưa đường tới nơi này xin thụ pháp đức Cao Huyền hòa thượng. Về sau có thám tử báotin, đức vua mấy phen cho quan quân đến chùa đón công chúa về triều. Công chúa nhất địnhkhông nghe. Nhà vua nổi giận, truyền quan quân phóng hỏa đốt chùa. Ngọn lửa vừa nhóm, bỗngmột con rồng vàng hiện lên phun nước tắt ngay. Vì thế chùa này mới lấy tên Long Giáng từ thuởấy. Nhà vua nghe tin cả sợ. Từ đó Ngài dốc lòng tin theo phép mầu nhiệm của đức Thích Ca Mâu Nivà lập tức cho sửa sang chùa để công chúa ở lại tu hành…” (Hồn bướm mơ tiên).Có thể nói, chính không gian Thiền là điểm tựa không thể thiếu để tình yêu giữa hai nhân vậtnảy nở và trưởng thành theo tiến trình của truyện. Rất nhiều lần trong tác phẩm này, tác giả KháiHưng miêu tả những chi tiết có liên quan đến văn hóa Phật giáo mà nhân vật Ngọc – một ngườingoại đạo đ ...