Kiểm định thực chất là gì?

Kiểm định (accreditation, tôi muốn dùng thuật ngữ chỉ có chữ “kiềm định” của tiếng Anh mà không kèm chữ “chất lượng”) là một khái niệm tương đối mới ở Việt Nam, và ở ngay cả các nước phát triển không dùng biện pháp kiểm định cho chất lượng giáo dục đại học của mình thì nội hàm của khái niệm này cũng không phải là phổ biến. Kiểm định là một quá trình đánh giá toàn diện từ cung cách quản lý, cơ sở vật chất, nội dung giảng dạy đến chất lượng sinh viên tốt nghiệp. Chính sự bao......
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kiểm định thực chất là gì? KIỂM ĐỊNH THỰC CHẤT LÀ GÌ? PGS. TS. Lưu Tiến Hiệp Trường Cao đẳng Hoa Sen, TP.HCM Kiểm định (accreditation, tôi muốn dùng thuật ngữ chỉ có chữ “kiềm định” của tiếng Anh mà không kèm chữ “chất lượng”) là một khái niệm tương đối mới ở Việt Nam, và ở ngay cả các nước phát triển không dùng biện pháp kiểm định cho chất lượng giáo dục đại học của mình thì nội hàm của khái niệm này cũng không phải là phổ biến. Kiểm định là một quá trình đánh giá toàn diện từ cung cách quản lý, cơ sở vật chất, nội dung giảng dạy đến chất lượng sinh viên tốt nghiệp. Chính sự bao trùm này làm chúng ta dễ sa vào trận đồ của các quan niệm, tiêu chuẩn, tiêu chí, chỉ số, quy định, chính sách…mà có thể bỏ qua bản chất của kiểm định. Do đó trong báo cáo này tôi mong muốn phân tích một số nhận định mang tính bản chất của kiểm định sau khi đã tìm hiểu về kiểm định ở các trường đại học ở Mỹ. Kiểm định trước hết phải là một quá trình tự nguyện của một trường đại học. Kiểm định quá trình trường tự nhìn lại mình để nhận ra mặt mạnh và mặt yếu của mình, qua đó đưa ra một lộ trình phát triển cho tương lai. Đó là một quá trình tự thân vận động theo hướng tích cực nhất, nó không phải là cứu cánh. Kiểm định còn là “sự tự chịu trách nhiệm” (tạm dịch accountability) của quá trình giáo dục và đào tạo của trường đối với những người có lợi ích (stakeholders) đến sự hiện hữu của trường như nhà đầu tư, xã hội. Nếu làm được như vậy trường đã tăng cường được tính minh bạch (transparency) của trường đối với xã hội. Nếu hiểu bản chất kiểm định là như vậy, tôi nghĩ chúng ta sẽ tránh được sự đối phó trong quá trình kiểm định, tăng cường không chỉ chất lượng giáo dục mà còn làm cho nhà trường thành một môi trường tiến bộ và lương thiện. Kết quả cuối cùng là trường, sau khi kiểm định là tạo sự an tâm cho lãnh đạo ngành giáo dục, người học, phụ huynh, và rộng ra là xã hội. “Kiểm định chất lượng” như cách hiểu hiện nay là cách đánh giá một trường đại học hay cao đẳng xem có đủ các tài nguyên, các chương trình giáo dục – đào tạo, và dịch vụ để thực hiện và duy trì những mục tiêu nhất quán với với sứ mệnh của trường đề ra. Đánh giá bao gồm tự đánh giá, đánh giá của chuyên gia và Hội đồng kiểm định quốc gia. Đó là cách hiểu của kiểm định theo nghĩa hẹp, trong đó những người liên quan chỉ quan tâm đến khía cạnh chất lượng của một trường. Thực chất đó mới chỉ là sự quan tâm đến khía cạnh kỹ thuật của kiểm định. Do đó, trước hết chỉ nên dùng thuật ngữ “kiểm định” thay vì “kiểm định chất lượng” có nghĩa hẹp hơn kiểm định. Kiểm định chất lượng là một phần rất quan trọng của kiểm định nhưng không bao hàm hết những nội hàm của kiểm định. Những nội hàm phải tìm từ khái niệm “accreditation” trong tiếng Anh vì ngữ căn của “accreditation” có chữ “credit” nghĩa là “tin tưởng”, mà trong ngân hàng chúng ta dịch là “tín dụng”. Chúng ta cũng phải tìm các nội hàm khác từ các nước (chủ yếu là Mỹ) áp dụng kiểm định này cho các trường đại học của họ. Báo cáo này mong muốn trình bày bản chất sâu xa của kiểm định, những yếu tố vuợt ra khỏi vấn đề kỹ thuật của kiểm định chất lượng để qua chúng ta có một cái nhìn bao quát về kiểm định và tin tưởng hơn về chủ trương kiểm định. Lợi ích nội sinh Kiểm định theo nghĩa thông thường trên sẽ làm gia tăng chất lượng giáo dục. Trường sẽ hoạt động hiệu quả hơn vì trường phải luôn luôn phấn đấu để duy trì sự công nhận này hay vuơn tới sự công nhận cao hơn. Đó là một quá trình trường tự khẳng định mình thông qua các biện pháp kỹ thuật và quản lý liên tục nâng cao chất lượng giáo dục của trường. Đây là ý nghĩa lợi ích nội sinh của kiểm định đối với một trường. Nhưng điều này chưa cần nhưng chưa đủ. Kiểm định còn là một trạng thái Trong quá trình kiểm định trường phải làm gì, bên ngoài trường phải làm gì…Như vậy kiểm định thôi thúc trường phải hành động để đạt đến các chuẩn mực nào đó. Ý nghĩa của kiểm định như vậy mới chỉ nói lên một một “hành động” (action). Tuy nhiên tất cả những hành động đó sẽ dẫn đến sự công nhận một cơ sở đào tạo là đã đạt những chuẩn mực nhất định. Phải chăng khi đạt được là hoàn tất kiểm định và trường sẽ sống với thành quả này? Kiểm định không phải là cứu cánh của trường. Nó chỉ là tiên đề hoạt động của một trường. Như vậy kiểm định còn nói lên trạng thái (state) của một trường sau khi kiểm định. Trạng thái “được kiểm định” và được công nhận mới quan trọng với trường vì nó mang lại cho nhà trường những lợi ích to lớn, cũng như những ràng buộc cùng là sự phấn đấu liên tục để giữa trạng thái này. Lợi ích ngoại sinh Trước hết là những lợi ích ngoại sinh. Đó là những lợi ích đến từ bên ngoài trường khi được công nhận. Những yếu tố này tuy chỉ có ảnh hưởng gián tiếp và mang tính khuyến cáo, nhưng tác dụng của chúng có thể rất lớn. Nhờ những lợi ích ngoại sinh trường tự nguyện đưa mình vào khuôn phép để được lợi từ những yếu tố bên ngoài này. Đó là cách quản lý mà người bị quản lý có cảm giác mình không bị quản lý. Cách quản lý này chúng ta thấy ngày càng nhiều trong đời sống kinh tế của Việt nam. Tại sao các xí nghiệp phải bỏ ra công sức và tiền bạc để lấy chứng nhận các chứng nhận ISO như ISO2000? Vì các xí nghiệp hiểu rất rõ là không có ISO này thì không xuất được hàng cho nước khác, và cũng nhờ có chứng nhận ISO mà xí nghiệp làm ăn hiệu quả hơn. ISO buớc đầu là mang tới lợi ích ngoại sinh nhưng sau đó nó tác dụng ngay đến cung cách quản lý hiệu quả công ty có ISO. Nhất cử lưỡng tiện. Một thí dụ nữa về lợi ích ngoại sinh là việc Việt Nam xin gia nhập WTO. Dần dần chúng ta đi vào quỹ đạo của một phong cách làm ăn mới hiệu quả hơn mà chẳng cần ai bắt buộc cả. Lợi ích ngoại sinh của một trường được kiểm định là gì? Hiện nay những lợi ích này chưa có hay chưa được làm rõ. Mục tiêu của kiểm định hiện nay ở Việt nam là Nhà nước muốn kiểm tra chất lượng giáo dục, muốn trường đạt nhữn ...