Kiểm toán hợp tác xã: Mô hình nào phù hợp ở Việt Nam

Bài viết trình bày tổng quan về hoạt động kiểm toán cũng như phân tích các lợi ích và các rào cản của hoạt động này trong thực tế, bài viết đề xuất phát triển và hoàn thiện các mô hình kiểm toán hợp tác xã phù hợp trong điều kiện bối cảnh nền kinh tế hiện nay ở Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kiểm toán hợp tác xã: Mô hình nào phù hợp ở Việt Namn trÞ - Kinh nghiÖm quèc tÕ vµ thùc tr¹ng ë ViÖt Nam KIỂM TOÁN HỢP TÁC XÃ: MÔ HÌNH NÀO PHÙ HỢP Ở VIỆT NAM? Ngô Thị Thu Hằng - Học viện Nông nghiệp Việt Nam Nguyễn Thị Hải Yến* - Bùi Thị Thu Thủy* * Liên đoàn Hợp tác xã Cộng hòa Liên bang Đức (DGRV)Tóm tắtMô hình hợp tác xã (HTX) ở Việt Nam đã trải qua một thời gian dài tồn tại và phát triển.Bối cảnh nền kinh tế có nhiều thay đổi hiện nay, đòi hỏi mô hình này cần có sự thay đổimạnh mẽ trong bản chất để phù hợp với những yêu cầu mới. Theo đó, nhu cầu kiểm toánHTX phát sinh nhằm đáp ứng yêu cầu về nâng cao hiệu quả hoạt động cũng như sự minhbạch thông tin, để tăng cường niềm tin của thành viên khi tham gia mô hình này. Thôngqua nghiên cứu tổng quan về hoạt động kiểm toán cũng như phân tích các lợi ích và cácrào cản của hoạt động này trong thực tế, bài viết đề xuất phát triển và hoàn thiện các môhình kiểm toán HTX phù hợp trong điều kiện bối cảnh nền kinh tế hiện nay ở Việt Nam,bao gồm: (1)Mô hình các tổ kiểm toán tại Liên minh HTX các tỉnh, thành; (2) Mô hìnhthành lập Trung tâm kiểm toán tại Liên minh HTX Việt Nam. Mô hình nào cũng có nhữngđiểm mạnh và điểm yếu riêng của nó, do vậy đều đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và sự phốihợp của các ban ngành liên quan để có thể duy trì được hoạt động này, cũng như phát huytối đa hiệu quả hoạt động kiểm toán HTX ở Việt Nam.Từ khóa: Kiểm toán nội bộ (KTNB), kiểm toán HTX, Việt Nam.1. Đặt vấn đề Trong giai đoạn từ năm 1955 đến trước đổi mới 1986, HTX được xác định là mộttrong hai hình thức kinh tế chính thức ở Việt Nam (bên cạnh doanh nghiệp nhà nước), với bảnchất là mô hình phát huy sức mạnh tập thể để mang lại lợi ích cho mỗi thành viên. Tuy nhiên,trong nền kinh tế thị trường hiện nay ở nước ta, mô hình này không còn đóng vai trò chủ đạo,cũng như không còn thu hút được nhiều nông hộ tham gia nữa,... Theo báo cáo của Liên minhHTX Việt Nam, đến cuối năm 2017, cả nước có 19.487 HTX đang hoạt động với hơn 6,4triệu thành viên, trong đó có 2.226 HTX thành lập mới; giải thể 785 HTX do làm ăn khônghiệu quả, ngừng hoạt động. Chín mươi phần trăm số HTX đã đăng ký hoạt động theo LuậtHTX và chỉ có 38% tổng số HTX làm ăn có hiệu quả (Anh 2018). Câu hỏi đặt ra là, tại saokinh nghiệm trên thế giới cho thấy đến nay HTX vẫn là mô hình hoạt động hiệu quả, phù hợpvới điều kiện cạnh tranh ngày càng gay gắt. Và quan trọng hơn nữa, thông qua HTX, các hộnông dân, thợ thủ công, các doanh nghiệp siêu nhỏ và nhỏ hợp tác với nhau, tăng sức mạnh đểđối phó với khó khăn và tránh các nguy cơ thua lỗ cao thì tại Việt Nam, mô hình HTX khôngthực sự thu hút được sự tham gia của người dân? Có rất nhiều lý do giải thích cho câu hỏi trên, nhưng nổi bật nhất vẫn là tâm lý ngánngại với mô hình HTX kiểu cũ theo kiểu “cha chung không ai khóc” vẫn còn trong tiềm thứcngười nông dân mặc dù đã có Luật HTX với mô hình HTX kiểu mới ra đời,… Cùng với đó làsự thiếu niềm tin vào tính minh bạch trong hoạt động và thu chi đối với lãnh đạo HTX dễ dẫnđến “chín nghi mười ngờ”, tâm lý “không ai lo cho mình bằng chính mình”, “mình làm mìnhchịu” dễ hơn là làm theo cái chung “chín người mười ý”(Hoan 2016). Bối cảnh như vậy cho 159n trÞ - Kinh nghiÖm quèc tÕ vµ thùc tr¹ng ë ViÖt Namthấy HTX muốn phát triển cần phải đảm bảo tính tự nguyện, minh bạch và phát triển theođúng bản chất, nguyên tắc, giá trị của HTX cũng như làm tăng niềm tin của các thành viênvào cơ chế quản lý của HTX. Để có được điều đó không có con đường nào khác là thông quakiểm toán HTX. Trong 3 loại hình kiểm toán tồn tại trong nền kinh tế hiện nay thì loại hình KTNBđược cho là phù hợp với mục tiêu kiểm toán HTX hơn 2 loại hình còn lại là kiểm toán nhànước và kiểm toán độc lập. Theo các chuẩn mực nghề nghiệp do IIA (Viện KTNB quốc tế)thì: “KTNB là chức năng xác minh độc lập được thiết lập bên trong một tổ chức để xem xét,đánh giá các hoạt động với tư cách là một sự hỗ trợ đối với tổ chức. Mục tiêu của KTNBnhằm trợ giúp cho các thành viên của tổ chức thực hiện được trách nhiệm của mình một cáchhiệu quả. Cuối cùng, KTNB trang bị cho họ cách thức phân tích, đánh giá, các đề xuất, cáckhuyến nghị và thông tin liên quan tới hoạt động xem xét lại. Mục tiêu KTNB còn đưa rakhung kiểm soát hiệu quả ở mức chi phí hợp lý” (IIA 1978). Như vậy, có thể thấy rằng,KTNB được hình thành và phát triển từ nhu cầu tự thân của chính các tổ chức và thực thểkinh tế. Do vậy, có thể được coi là “tối ưu” cho mục tiêu kiểm toán HTX ở Việt Nam tronggiai đoạn hiện nay. Mặc dù, đã có mặt ở Việt Nam từ những năm cuối thập kỷ 90 nhưng hoạt động KTNBở nước ta vẫn còn không ít khó khăn, phức tạp và những tồn tại cần khắc phục (Hùng 2009).Do vậy, việc nghiên cứu nhằm phân tích các lợi ích và những vấn đề bất cập phát sinh trongquá trình hoạt động của KTNB phục vụ cho nhu c ...