Kiến thức lớp 10 Độc Tiểu Thanh Ký –Nguyễn Du-một cách hiểu khác

Không chỉ Truyện Kiều, tác phẩm chủ yếu của Nguyễn Du, mà có khi chỉ một bài thơ nhỏ của ông cũng có một hoàn cảnh sáng tác riêng, một lịch sử lưu truyền riêng, liên quan đến một khía cạnh tâm sự của nhà thơ ở một thời điểm nhất định, việc hiểu rõ các nhân tố này sẽ là căn cứ cần thiết để hiểu đúng ý nghĩa và giá trị của bài thơ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kiến thức lớp 10 "Độc Tiểu Thanh Ký" –Nguyễn Du-một cách hiểu khácKiến thức lớp 10Độc Tiểu Thanh Ký –Nguyễn Du-phần 6 Thử tìm một cách hiểu bài Độc tiểu thanh ký của Nguyễn DuKhông chỉ Truyện Kiều, tác phẩm chủ yếu của Nguyễn Du, mà cókhi chỉ một bài thơ nhỏ của ông cũng có một hoàn cảnh sáng tácriêng, một lịch sử lưu truyền riêng, liên quan đến một khía cạnhtâm sự của nhà thơ ở một thời điểm nhất định, việc hiểu rõ cácnhân tố này sẽ là căn cứ cần thiết để hiểu đúng ý nghĩa và giá trịcủa bài thơ. Tất nhiên người đọc cũng có thể hiểu một tác phẩmtheo cách của bà cụ trong thơ Tế Hanh:Tôi về Nghi XuânHỏi quê nhà thi sĩMột bà cụ trả lời tôi giản dị:Nguyễn Du nào tôi chẳng nhớ tên!(1)Bà cụ không nhớ tên tác giả nhưng vẫn có thể thuộc lòng tácphẩm và có cách hiểu riêng về tác phẩm, dựa trên những kinhnghiệm bể dâu của cuộc đời mình. Người ta cũng nói đến cáchđọc ngữ văn thuần tuý, chỉ căn cứ vào câu, chữ và cấu trúc vănbản để tìm hiểu tác phẩm. Nhưng một phương pháp nghiên cứuvăn học hoàn chỉnh vẫn đòi hỏi phải tìm hiểu tác phẩm theo mộtquy trình khép kín, từ tác giả, thời đại đến tác phẩm và từ tácphẩm đến người đọc, kể cả các thế hệ người đọc của các thờiđại nối tiếp nhau.Bài thơ Độc Tiểu Thanh ký nếu kể cả đầu đề chỉ có 60 chữnhưng từ xưa đến nay đã làm tốn khá nhiều giấy mực. Gần đâyNguyễn Đăng Na lại viết một bài dài trên Tạp chí Nghiên cứu Vănhọc (số 6-2006), trích dẫn tư liệu từ sách cổ Trung Hoa đến tàiliệu trên mạng Internet(2). Bài viết của bạn đồng nghiệp đã thôithúc tôi hoàn thành bài này - vốn đã được khởi thảo từ lâu - nhằmgóp thêm một ít tư liệu, từ cơ sở đó gợi lên một cách hiểu bàiĐộc Tiểu Thanh ký của Nguyễn Du.I. Hành trình Độc tiểu thanh ký đi đến với công chúngKhông phải là chỉ từ năm 1993, khi có ý kiến phê bình việc dịchnghĩa, dịch thơ bài Độc Tiểu Thanh ký trong sách giáo khoa Văn10(3), thì giới nghiên cứu mới thực sự chú ý đến bài thơ này vàđã tạo ra một cuộc tranh luận khá sôi nổi như Nguyễn Đăng Nađã viết. Sự thực một sự việc tương tự đã xẩy ra từ hơn nửa thếkỷ trước.Năm 1924 trong cuốn Truyện cụNguyễn Du, hai tác giả là Phóbảng Phan Sĩ Bàng và Giải nguyên Lê Thước, dựa theo ý kiếncủa ông Nghè Nguyễn Mai, thuộc thế hệ thứ mười của dòng họNguyễn Tiên Điền, lần đầu tiên công bố hai câu cuối của bài nàyvà giới thiệu là lời khẩu chiếm của Nguyễn Du trước khi mất.Bàn về tâm sự Nguyễn Du hai ông đã viết: Ngài là một ngườivẫn có tính hay sầu mà lại sinh vào buổi loạn lạc, gặp nhiềunhững cảnh sầu, phải làm những điều bất đắc dĩ, cho nên cái tìnhsầu của ngài cứ đeo đẳng mãi với cái thân thế của ngài, cho đếnlúc lâm chung cũng còn chưa hết, xem như lúc ngài mất có câukhẩu chiếm như thế này thời đủ biết:Bất tri tam bách dư niên hậu,Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như.(Ba trăm năm lẻ qua rồi.Trên trần biết có còn ai khóc mình?(4)).Năm 1925 Phó bảng Bùi Kỷ và Trần Trọng Kim hiệu khảoTruyện Kiều. Lời tựa do Trần Trọng Kim viết, cũng theo chiềuhướng nhận định đó: Vì thời thế bắt buộc, khiến tiên sinh khônggiữ được cái nghĩa trung thần bất sự nhị quân… Bởi thế nên khitiên sinh sắp mất có khẩu chiếm hai câu rằng:Bất tri tam bách dư niên hậu,Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như?(5).Nhà học giả Phan Văn Hùm ở miền Nam cũng tán đồng ý kiếnđó: Tính ra từ năm Gia tĩnh triều Minh (1522) đến năm Canh thìn(1820) thì sẽ sít số 300 năm. Vậy đến ngày chết Nguyễn Du vẫnmang canh cánh bên lòng Truyện Thuý Kiều mà nhớ rằng, mìnhkhéo dư nước mắt khóc người ở 300 năm trước mình, rồi nhânđó mà liên tưởng nghĩ đến sau mình 300 năm không biết có aikhóc giùm mình như mình đã khóc Thuý Kiều chăng(6).Như vậy là cho đến khoảng 1924-1925 người đọc vẫn chưa tiếpcận được với toàn bộ bài Độc Tiểu Thanh ký, gồm 8 câu, mà chỉmới biết có hai câu cuối cùng, được xem là hai câu khẩu chiếmcủa nhà thơ trước lúc lâm chung. Tình tiết này có vẻ cũng phùhợp với những điều mà sử sách triều Nguyễn - Đại Nam chínhbiên liệt truyện - ghi chép về nhà thơ: Nguyễn Du là người ngạonghễ tự phụ, song bề ngoài tỏ vẻ giữ gìn cung kính, mỗi lần vàochầu vua thì ra dáng sợ sệt như không biết nói năng gì… Kịp khimắc bệnh nặng, ông không chịu uống thuốc, bảo người nhà sờtay chân, họ nói với ông là đã lạnh cả rồi, ông bảo tốt, nói xongthì mất, không trối lại một lời(7).Mãi đến năm 1941, dưới một bài báo nghiên cứu về lai lịchTruyện Kiều đăng trên tạp chí Tri tân, Đào Duy Anh đã có lời ghichú: Tôi vừa được xem Thanh Hiên thi tập của Nguyễn Du thìmới biết rằng hai câu ấy không phải là khẩu chiếm mà là hai câutrong bài thơ làm sau khi đọc chuyện Tiểu Thanh là một ngườicon gái cùng ở đời Minh như Thuý Kiều, giỏi thi từ, rành âm luật,nhưng phải lấy lẽ, vì vợ cả quá ghen mà phải ở riêng, người taxui đi lấy chồng khác không chịu, buồn rầu oán hận sinh bệnh màchết(8).Tuy vậy nhà nghiên cứu văn học Kiều Thanh Quế hình như vẫncòn tiếc ...