Kiến thức lớp 11 Tự tình – Hồ Xuân Hương-phần 7

Hồ Xuân Hương, con ông Hồ Sĩ Danh (1706-1783), em cùng cha khác mẹ với quận công Hồ Sĩ Đống (1738-1786), quê ở làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Ông Hồ Sĩ Danh đậu cử nhân năm 1732, không ra làm quan, bỏ quê ra dạy học ở vùng Hải Dương, Kinh Bắc, rồi lấy con gái họ Hà làm vợ lẽ, sinh ra Hồ Xuân Hương.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kiến thức lớp 11 Tự tình – Hồ Xuân Hương-phần 7Kiến thức lớp 11Tự tình – Hồ Xuân Hương-phần 7HỒ XUÂN HƯƠNG - BẬC CAO THỦVỀ CÂU ĐỐIHồ Xuân Hương, con ông Hồ Sĩ Danh (1706-1783), em cùng chakhác mẹ với quận công Hồ Sĩ Đống (1738-1786), quê ở làngQuỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Ông Hồ Sĩ Danhđậu cử nhân năm 1732, không ra làm quan, bỏ quê ra dạy học ởvùng Hải Dương, Kinh Bắc, rồi lấy con gái họ Hà làm vợ lẽ, sinhra Hồ Xuân Hương. Hồ Xuân Hương sinh trong khoảng nhữngnăm 1745 đến 1780 và mất khá lâu trước năm 1842. Có thể hồinhỏ, bà từng sống ít năm ở quê cha, nhưng từ khi cha mất, bàsống với mẹ ở Thăng Long, lúc đầu ở phường Khán Xuân, huyệnVĩnh Thuận, gần Hồ Tây, sau chuyển đến thôn Tiên Thị, tổngTiên Túc, huyện Thọ Xương (nay là phố Lý Quốc Sư, quận HoànKiếm, Hà Nội). Lúc trưởng thành, bà thường ở một ngôi nhà riênggần Hồ Tây, đặt tên là Cổ Nguyệt Đường (do chiết tự chữ Hồthành hai chữ Cổ và Nguyệt); đây có thể là phòng văn hay nơidạy học, cũng là nơi diễn ra các cuộc bình thơ, thù tiếp bạn bè.Hồ Xuân Hương không những nổi tiếng là bà chúa thơ Nôm,mà còn là một bậc cao thủ về câu đối. Trong thời gian theo chavề Sơn Dương dạy học, Hồ Xuân Hương được nhiều cậu Tú,anh Nho ngấp nghé chuyện riêng tư. Một hôm, nhân ngày TếtNguyên đán, cậu Tú Kình cùng một số thư sinh đem biếu quà Tếtcho cụ đồ Hồ Sĩ Danh, thân sinh Hồ Xuân Hương, bị Hồ XuânHương ra câu đối:- Tối ba mươi khép cánh càn khôn kẻo nữa ma vương đưa quỷtới.Tú Kình đối lại:- Sáng mồng một mở then tạo hoá để cho thiếu nữ rước xuânvào.Có sách nói cả hai vế câu đối trên là của Hồ Xuân Hương với nộidung:- Tối ba mươi, khép cánh kiền (càn) khôn, ních chặt lại kẻo mavương bồng (đưa) quỷ tới.- Sáng mồng một, lỏng then tạo hoá, mở toang ra cho thiếu nữ bế(rước) xuân vào.Chiêu Hổ, một viên quan lại thời bấy giờ, một hôm đến chơi nhàHồ Xuân Hương, khi đi qua sân, đụng phải quần áo của nàngđang phơi. Hồ Xuân Hương xuất thần đọc:- Tán vàng, lọng tía, che đầu nhau mỗi khi nắng cực.Chiêu Hổ đối lại:- Thuyền rồng, mui vẽ, vém buồm lên rồi sẽ lộn lèo.Khi tiếp chuyện một ông đồ tên là Bút ở làng Đình Bảng, huyệnTừ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, Hồ Xuân Hương (có một thời cùng giađình sống ở phường Khán Xuân, huyện Vĩnh Thuận, nay là vùngvườn Bách Thảo, Hà Nội), ra vế đối:- Gái Khán Xuân, xuân xanh tuổi mười ba, khép cửa phòng xuâncòn đợi nguyệt.Ông đồ Bút đối lại:- Trai Đình Bảng, bảng vàng treo đệ nhất, chờ khi chiếm bảngtrúng khôi khoa.Có lần, Hồ Xuân Hương giặt quần áo dưới sông, trên cầu cóvõng quan đang đi qua, ứng khẩu đọc:Võng đào ông lớn đi trên ấy;Váy rách bà con vỗ dưới này.Hồ Xuân Hương khi du ngoạn qua cửa Gió ở Đèo Ngang, đã viết:- Khéo khen ai đẽo đá chênh vênh, tra hom ngược để đơm ngườiđế bá.- Gớm con tạo lừa cơ tem hẻm, rút nút nuôi cho lọt khách cổ kim.Hồ Xuân Hương còn tức cảnh:Giơ tay với thử trời cao thấp;Xoạc cẳng đo xem đất vắn dài.Khi Gia Long diệt được nhà Tây Sơn, tiến ra Bắc Hà, bắt dânchúng treo đèn kết hoa, chào đón tân triều. Viên khâm sai lúc bấygiờ được lệnh đi kinh lý các tỉnh. Các quan chức gặp Hồ XuânHương để xin câu đối. Nữ sinh tài hoa liền viết:Thiên tử tinh kỳ đương bán diện;Tướng quân thanh thế áp tam thuỳ.Tạm dịch như sau:Che nửa mảnh rực cờ thiên tử;Trấn ba góc, rõ tài tướng quân.Câu đối trên có nghĩa đen là: Cờ xí của nhà vua treo khắp mọinơi, che nửa mặt người. Uy danh của vị khâm sai rất to lớn, baotrùm cả ba cõi.Hồ Xuân Hương vốn là một nhà thơ tinh nghịch. Câu đối bằngchữ Hán của nữ sinh tài hoa này dễ gợi cho người đọc nhớ tớihình ảnh: Chành ra ba góc da còn méo trong bài thơ Vịnh cáiquạt của bà. Câu đối nói trên được nhiều người hiểu rằng, cờ củavua Gia Long là loại cờ nửa mảnh và cái tài của vị khâm sai chỉ làcái tài áp vào ba góc mà thôi!...Ông Chiêu Hổ đi làm quan xa, nhận được thư thăm của Hồ XuânHương. Trong thư hồi âm, ông Chiêu Hổ có hai câu:Nay đã mần cha thằng xích tử;Rầy thì đù mẹ cái hồng nhan.Hồ Xuân Hương tức giận, viết một câu gửi cho ông Chiêu Hổ vớilời lẽ mỉa mai:- Mặc áo Giáp, dải cài chữ Đinh, Mậu Kỷ Canh khen mình rằngQuý