Kiến thức lớp 12 Nghị luận xã hội-phần78

SUY NGHĨ VỀ VIỆC HỌC Học để làm gì? Câu hỏi ấy nghe ra thật là tầm thường cũ rích, tưởng như không ai để ý đến; nhưng cứ như những câu trả lời của các nhà học giả xưa nay thì có một câu vắn tắt mà có thể bao quát được toàn thể và công dụng sự học là: Học để làm người Theo câu nói ấy, có kẻ lại cãi rằng: Vậy thì không học không làm người được sao?
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kiến thức lớp 12 Nghị luận xã hội-phần78 Kiến thức lớp 12Nghị luận xã hội-phần78Nghị luận về mục đích của việc học SUY NGHĨ VỀ VIỆC HỌCHọc để làm gì? Câu hỏi ấy nghe ra thật là tầm thường cũ rích,tưởng như không ai để ý đến; nhưng cứ như những câu trả lờicủa các nhà học giả xưa nay thì có một câu vắn tắt mà có thể baoquát được toàn thể và công dụng sự học là: Học để làm ngườiTheo câu nói ấy, có kẻ lại cãi rằng: Vậy thì không học không làmngười được sao? Kìa như ông Hán Cao Tổ không học mà làmmột ông vua anh hùng; ông Hoắc Quang không học mà làm đượccông nghiệp lớn. Bên Âu Tây, nhiều nhà đại chính trị đại sángtạo, hoặc trọn đời ở trong các mỏ, các công xưởng mà làm đượccông việc to đó thì sao? Còn ở trên đời biết bao nhiêu người vàotrường nọ, đậu bằng kia, đào mãi trong trăm ngàn bộ sách, miệngnói ra rành là chuyện văn hào đông tây, mà xét đến phẩm cáchtính chất, có điều mất cả tư cách làm người nữa. Thế thì câu nóihọc để làm người không phải là không đúng sao?Phải, chỉ nói trống không là học, thì có hơi không rõ ràng mà lẫnlộn như trên, nên trước phải hiểu cái học làm người này khôngphải như người mình thường gọi là đi học. Theo lối thôngthường người mình thì có ôm sách tới trường, có thầy dạy, có thicó đỗ, mới gọi là học. Nhưng cái học làm người này thì khác hẳnthế. Sao vậy? Cái học làm người này, nói về học khoá cần thiếtthì người thông thường ai cũng có thể theo sức lực cùng bảnnăng của mình mà làm hết phận sự; mà nói đến chỗ cao diệu thìdầu thánh hiền hào kiệt cũng không ai dám tự phụ, rằng đã làmđược hoàn toàn cực điểm. Bởi vì, đã là người thì ai cũng làngười, mà nói đến sự làm người thì rất là mênh mông mà khôngcó hạn lượng. Trăm năm ngắn ngủi, trẻ, lớn, già, chết không cáigì mới lạ. Song kẻ thì thánh hiền hào kiệt, kẻ thì ngu tiện dungphàm; người thì có công với nhân loại, muôn đời ai cũng hinhhương, người lại hại giống hại nòi, trăm miệng cũng đều thoá mạ.Không những thế mà thôi, làm một người về thời đại cổ, và làmmột người ở thời đại nay khác nhau; làm người ở nước giàumạnh với làm người ở nước hèn yếu khác nhau, suy ra đối vớinước nhà mình và đối với thế giới nhân loại chung, nên làmngười thế nào. Cảnh địa của người trăm chiều không đồng nhauthì cái cách làm người cho xứng đáng thích hợp cũng không phảicùng một cách. Những chuyện mấy bậc vĩ nhân đông tây xưanay, biết bao nhiêu điều đủ làm gương cho người sau học theomà người nào có chân tướng người nấy, mỗi người dạy chongười sau một việc; bắt chước được một việc thì dầu ai đọcthuộc trăm nghìn quyển sách cũng chẳng hơn chi.Cái trường học để làm người đó tức là cái cõi đời ta ở vậy. Baonhiêu sự khốn khó ở đời, bao nhiêu sự kinh nghiệm người trướcđể lại đều là những bài dạy cho ta. Làm người ở đời đã khó nhưtrên đã nói thì học làm người chắc không phải chuyện dễ.Trong cái trường học mông mênh kia, trắng vàng chen lộn, sựlành sự ác, điều dở điều hay không thiếu thứ gì; nên ai đã đemthân tòng học ở cái trường ấy thì cần phải có cặp mắt biết quansát và cái não biết phán đoán để lựa những chuyện đáng làmtheo, cùng những chuyện đáng chữa cãi.Cái mục đích chân chính của sự học là thế đó. Học như thế mớimong bổ ích cho đời, làm được một phần việc trong xã hội. Tráilại, nếu mới cặp sách đến trường mà trong não đã mơ tưởng đếnchức kia hàm nọ, thấy người ta xuống ngựa lên xe, mà cũng aoước cho được cửa cao nhà rộng, thì cái bả hư vinh, cái mồi phúquý ấy chắc không sao nhắc ta lên cái địa vị làm một người chânchính ở đời được. Vậy ai muốn khỏi cái tiếng hư sinh thì cần phảihọc để làm người; mà học để làm người không phải nhất địnhcó cắp sách đến trường và thi đỗ bằng này bằng nọ, nhưng chínhlà noi gương kim cổ mà học theo, làm cho hết nghĩa vụ mộtngười đối với nhân quần xã hội vậy.