KINH TẾ CHÍNH TRỊ - ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU - GS.TS. PHẠM QUANG PHAN - 9

Kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa và kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có bản chất khác nhau, vì thế, bên cạnh những điểm giống nhau về phương pháp quản lý, có sự khác nhau về mục tiêu xã hội của quản lý. Nhà nước Việt Nam muốn quản lý nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có kết quả trước hết cũng phải dựa trên yêu cầu khách quan của các quy luật của kinh tế thị trường. Do đó phương pháp quản lý của Nhà nước ta về...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
KINH TẾ CHÍNH TRỊ - ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU - GS.TS. PHẠM QUANG PHAN - 9thế ở tất cả các nước có nền kinh tế do cơ chế thị trường điều tiết đều có sự can thiệpcủa Nhà nước vào kinh tế, tuy với mức độ khác nhau, để sửa chữa những thất bại củathị trường. Kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa và kinh tế thị trường định hướng xã hộichủ nghĩa có bản chất khác nhau, vì thế, bên cạnh những điểm giống nhau về phươngpháp quản lý, có sự khác nhau về mục tiêu xã hội của quản lý. Nhà nước Việt Nam muốn quản lý nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủnghĩa có kết quả trước hết cũng phải dựa trên yêu cầu khách quan của các quy luật củakinh tế thị trường. Do đó phương pháp quản lý của Nhà nước ta về nhiều phương diệncũng có những nét giống như phương pháp quản lý của nhà nước ở các nước tư bản:thừa nhận tính độc lập của các chủ thể kinh tế để họ có quyền tự chủ trong sản xuất,kinh doanh, tự chịu trách nhiệm lỗ lãi; xây dựng hệ thống thị trường có tính cạnh tranh,giá cả chủ yếu do thị trường quyết định; xây dựng cơ chế điều tiết vĩ mô của Nhà nướcnhằm hướng dẫn, giám sát hoạt động của các chủ thể kinh tế, hạn chế những khuyết tậtcủa thị trường; xây dựng hệ thống pháp luật nhằm tạo ra khuôn khổ cho hoạt động kinhtế; tôn trọng và thực hiện các thông lệ quốc tế trong quan hệ kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, sự quản lý kinh tế của nhà nước xã hội chủ nghĩa và sự quản lý kinh tếcủa nhà nước tư sản có sự khác nhau cơ bản. Sự quản lý của nhà nước tư sản đối vớinền kinh tế thị trường nhằm đem lại lợi nhuận tối đa cho các tổ chức độc quyền. Nhànước xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản quản lý nền kinh tế thịtrường nhằm mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh; bảođảm cho mọi người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc. Nhà nước xã hội chủ nghĩa ở nước ta có những chức năng kinh tế sau đây: Một là, Nhà nước bảo đảm sự ổn định chính trị, kinh tế, xã hội và thiết lập khuônkhổ luật pháp để tạo điều kiện cần thiết cho hoạt động kinh tế, vì ổn định chính trị, xãhội là điều kiện cần thiết để phát triển kinh tế. Nhà nước còn phải tạo ra hành lang luậtpháp cho hoạt động kinh tế bằng cách đặt ra các điều luật cơ bản về quyền sở hữu tàisản và hoạt động thị trường, đặt ra những quy định chi tiết cho hoạt động của các doanhnghiệp. Khuôn khổ luật pháp mà Nhà nước thiết lập có tác động sâu sắc tới các hành vicủa các chủ thể kinh tế, điều chỉnh hành vi kinh tế của họ. Hai là, Nhà nước định hướng cho sự phát triển kinh tế và thực hiện điều tiết cáchoạt động kinh tế để bảo đảm cho nền kinh tế thị trường tăng trưởng ổn định. Nhà nướcxây dựng các chiến lược và quy hoạch phát triển, trực tiếp đầu tư vào một số lĩnh vực đểdẫn dắt nền kinh tế - xã hội đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế. Nền kinh tế thị trườngkhó tránh khỏi những chấn động bởi các cuộc khủng hoảng kinh tế và lạm phát, Nhànước phải sử dụng chính sách tài chính và chính sách tiền tệ để ổn định môi trường kinhtế vĩ mô, tạo điều kiện cho phát triển kinh tế. Ba là, Nhà nước bảo đảm cho nền kinh tế hoạt động có hiệu quả. Các doanhnghiệp vì lợi ích hẹp hòi của mình có thể lạm dụng tài nguyên của xã hội, gây ô nhiễmmôi trường sống của con người. Vì vậy, Nhà nước phải thực hiện những biện phápnhằm ngăn chặn những tác động bên ngoài để nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội. Sựxuất hiện độc quyền cũng làm giảm tính hiệu quả của hoạt động thị trường, vì vậy Nhànước có nhiệm vụ rất cơ bản là bảo vệ cạnh tranh và chống độc quyền để nâng cao tínhhiệu quả của hoạt động thị trường. Bốn là, Nhà nước cần hạn chế, khắc phục các mặt tiêu cực của cơ chế thị trường,thực hiện công bằng xã hội. Sự tác động của cơ chế thị trường có thể đưa lại hiệu quảkinh tế cao, nhưng nó không tự động mang lại những giá trị mà xã hội cố gắng vươn tới,không tự động đưa đến sự phân phối thu nhập công bằng. Nhà nước thực hiện phân phốithu nhập quốc dân một cách công bằng, thực hiện tăng trưởng kinh tế gắn với cải thiệnđời sống nhân dân, với tiến bộ và công bằng xã hội. Điều này thể hiện rõ rệt nhất tínhđịnh hướng xã hội của nền kinh tế thị trường ở nước ta. b) Nội dung quản lý kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam Những nội dung quản lý kinh tế chủ yếu của Nhà nước ta bao gồm: - Quyết định chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Toàn bộ sự phát triển của nềnkinh tế phụ thuộc trước hết vào đường lối và chiến lược phát triển kinh tế. Để xây dựngchiến lược đúng, có căn cứ khoa học, cần phân tích đúng thực trạng kinh tế - xã hội, xácđịnh rõ mục tiêu phát triển, lựa chọn phương án tối ưu. Muốn vậy, cần thực hiện dânchủ hoá, khoa học hoá, thể chế hoá quyết sách. - Kế hoạch. Kế hoạch nói ở đây là kế hoạch thực hiện mục tiêu của quyết địnhchiến lược, nó là sự triển khai và cụ thể hoá quyết định chiến lược. Kế hoạch xác địnhmục tiêu dài hạn, trung hạn và ngắn hạn, nêu ra các biện pháp và phương thức thực ...