Kinh tế phát triển - Bài 2: Một số lý thuyết và mô hình tăng trưởng, phát triển kinh tế

Kinh tế phát triển - Bài 2: Một số lý thuyết và mô hình tăng trưởng, phát triển kinh tế sẽ đi nghiên cứu những lý thuyết và mô hình tăng trưởng, phát triển kinh tế chủ yếu trong lịch sử. Những lý thuyết và mô hình này không chỉ cung cấp cho người học những kiến thức quan trọng, mà còn gợi ý cho Học viên đưa ra những khuyến nghị về chính sách. 

Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kinh tế phát triển - Bài 2: Một số lý thuyết và mô hình tăng trưởng, phát triển kinh tế Trung tâm Đào tạo E-learning Cơ hội học tập cho mọi người BÀI 2: MỘT SỐ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH TĂNG TRƯỞNG, PHÁT TRIỂN KINH TẾ Xin chào các Anh (Chị) học viên! Chương hai sẽ nghiên cứu những lý thuyết và mô hình tăng trưởng, phát triển kinh tế chủ yếu trong lịch sử. Những lý thuyết và mô hình này không chỉ cung cấp cho người học những kiến thức quan trọng, mà còn gợi ý cho Học viên đưa ra những khuyến nghị về chính sách. Chương hai gồm những nội dung sau: I. Mô hình Cổ điển II. Mô hình tăng trưởng kinh tế của Các Mác III. Mô hình “cổ điển mới” IV. Mô hình J. Keynes V. Mô hình tăng trưởng tuyến tính VI. Mô hình hai khu vực VII. Lý thuyết tăng trưởng kinh tế mới VIII. Tăng trưởng, phát triển kinh tế ở Việt Nam I. MÔ HÌNH CỔ ĐIỂN Vào những năm cuối thế kỷ XVII, chủ nghĩa tư bản ở Tây Âu đã vượt qua thời kỳ tích luỹ ban đầu, bắt đầu phát triển trên cơ sở của chính nó. Hoàn cảnh lịch sử cho phép hình thành - lần đầu tiên trong lịch sử - học thuyết kinh tế thật sự khoa học: Học thuyết kinh tế Cổ điển. Học thuyết kinh tế Cổ điển được bắt đầu bằng Wiliam Petty (1623-1687) và kết thúc với đỉnh cao là Adam Smith (1723-1790) và David Ricardo (1772-1823). Học thuyết kinh tế Cổ điển đề cập tới nhiều vấn đề, trong đó có tăng trưởng, phát triển kinh tế. Mặc dù mỗi nhà kinh tế có sự lý giải khác nhau ở mức độ nhất định về tăng trưởng, phát triển Kinh tế phát triển - Bài 2 Trang 1 Trung tâm Đào tạo E-learning Cơ hội học tập cho mọi người kinh tế song về cơ bản họ đều có quan điểm chung mà nội dung có thể khái quát lại như sau: 1. Các nguồn lực tăng trưởng kinh tế Các nhà kinh tế Cổ điển cho rằng có ba nguồn lực cơ bản để tăng trưởng, phát triển kinh tế là: đất đai, lao động và vốn (tư bản). Theo David Ricardo, các yếu tố đó được kết hợp với nhau theo tỷ lệ nhất định, do trình độ kỹ thuật của từng ngành quyết định. Trong các nguồn lực đó, đất đai là nguồn lực quan trọng nhất. Sở dĩ như vậy là vì diện tích đất đai có hạn và độ màu mỡ của đất đai ngày càng giảm. Do vậy, sản lượng lương thực sẽ tăng chậm dần và đến lúc nào đó sẽ không thể tăng thêm. Trong khi đó, muốn tăng trưởng kinh tế phải đầu tư vào công nghiệp. Điều đó làm cho cầu về lương thực tăng và từ đó giá cả lương thực gia tăng. Giá lương thực tăng làm cho tiền lương công nhân tăng và lợi nhuận giảm, đầu tư giảm. Nền kinh tế sẽ tăng trưởng chậm dần. Như vậy, theo David Ricardo, tăng trưởng kinh tế là kết qủa của tích luỹ; tích luỹ là hàm của lợi nhuận; lợi nhuận phụ thuộc vào sản xuất lương thực; lương thực lại phụ thuộc vào đất đai; đất đai lại có hạn và độ màu mỡ ngày càng giảm. Đất đai chính là giới hạn của tăng trưởng kinh tế. 2. Con đường tăng trưởng kinh tế Các nhà kinh tế Cổ điển cho rằng cơ chế thị trường có khả năng giải quyết tốt mọi vấn đề của nền kinh tế. Sự linh hoạt của giá cả và tiền công trong nền kinh tế thị trường tự do cạnh tranh có khả năng điều chỉnh những mất cân đối của nền kinh tế, xác lập những cân đối mới, đảm bảo nền kinh tế ổn định và phát triển. Cũng từ đó, các nhà kinh tế Cổ điển cho rằng, kinh tế thị trường tự do là con đường tăng trưởng kinh tế tốt nhất; nhà nước không nên can thiệp vào các hoạt động kinh tế. Theo họ, chức năng chủ yếu của nhà nước là bảo vệ sở hữu tư nhân, chống tội phạm, chống kẻ thù bên ngoài. Từ việc nghiên cứu các nguồn lực, các nhà kinh tế Cổ điển đã đưa ra khuyến nghị về chính sách: để mở rộng giới hạn tăng trưởng kinh tế, chính phủ phải đẩy mạnh nhập khẩu lương thực. Nhưng nếu quốc gia nào cũng nhập khẩu lương thực thì tăng trưởng kinh tế sẽ không thực hiện được. Do đó, các nhà kinh tế cổ điển khuyến nghị chính phủ Anh Kinh tế phát triển - Bài 2 Trang 2 Trung tâm Đào tạo E-learning Cơ hội học tập cho mọi người phải mở rộng bờ cõi. Khuyến nghị này là một trong những nhân tố góp phần làm cho nước Anh trở thành quốc gia có nhiều thuộc địa nhất trong thế kỷ XIX. II. MÔ HÌNH TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ CỦA CÁC MÁC (1818-1883) 1. Quan niệm của C. Mác về tăng trưởng kinh tế  Theo C. Mác, tái sản xuất mở rộng là quá trình sản xuất được lặp lại với quy mô lớn hơn trước. Khái niệm tái sản xuất mở rộng và khái niệm tăng trưởng kinh tế có cùng nội hàm. Điều đó có nghĩa là những gì C. Mác nói về tái sản xuất mở rộng chính là nói về tăng trưởng kinh tế. Để đo lường quy mô sản xuất của cải vật chất, C. Mác đã sử dụng thước đo tổng sản phẩm xã hội.  Theo C. Mác, tăng trưởng kinh tế được thực hiện bằng hai con đường: 1. Tăng thêm tư liệu sản xuất và sức lao động trong các ngành sản xuất vật chất. Đó là tăng trưởng kinh tế dựa vào mở rộng quy mô sử dụng các nguồn lực, hay còn gọi là tăng trưởng kinh tế theo chiều rộng. 2. Tăng năng suất lao động trong các ngành sản xuất vật chất bằng cách ứng dụng thành tựu khoa học - công nghệ. Đây là tăng trưởng kinh tế dựa vào nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực, hay còn gọi là tăng trưởng kinh tế theo chiều sâu.  Theo C. Mác, tăng trưởng kinh tế còn là sự tăng thêm về số lượng và chất lượng sức lao động. Như vậy, tăng trưởng kinh tế không chỉ là sự gia tăng sản lượng đầu ra, mà còn là sự gia tăng quy mô và hiệu quả của các yếu tố đầu vào. 2. Các điều kiện tăng trưởng và phát triển kinh tế  Tăng trưởng kinh tế trước hết đòi hỏi phải có tư liệu sản xuất và sức lao động phụ thêm, tức là phải có tích luỹ. Nguồn gốc của tích luỹ là giá trị thặng dư và trong nền kinh tế thị trường thì đó chính là giá trị gia tăng.  Cấu tạo hữu cơ tăng lên do việc ứng dụng tiến bộ khoa học - công nghệ vào sản xuất là quy luật kinh tế. Tiến bộ khoa học - công nghệ là nhân tố có ý nghĩa quy ...