KINH TẾ THỊ TRƯỜNG QUA CÁC BƯỚC ĐỔI MỚI TƯ DUY

Trước đổi mới, chúng ta coi kinh tế xã hội chủ nghĩa và kinh tế tư bản chủ nghĩa (hay kinh tế thị trường) là hai phương thức kinh tế khác nhau về bản chất và đối lập với nhau cả về chế độ sở hữu, chế độ quản lý, chế độ phân phối và mục đích phát triển. Kinh tế xã hội chủ nghĩa vận động theo các quy luật của chủ nghĩa xã hội, còn kinh tế tư bản chủ nghĩa thì vận động theo các quy luật của chủ nghĩa tư bản (tất nhiên trong khi nói...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
KINH TẾ THỊ TRƯỜNG QUA CÁC BƯỚC ĐỔI MỚI TƯ DUY KINH TẾ THỊ TRƯỜNG QUA CÁC BƯỚC ĐỔI MỚI TƯ DUYTrước đổi mới, chúng ta coi kinh tế xã hội chủ nghĩa và kinh tế tư bản chủnghĩa (hay kinh tế thị trường) là hai phương thức kinh tế khác nhau về bảnchất và đối lập với nhau cả về chế độ sở hữu, chế độ quản lý, chế độ phânphối và mục đích phát triển. Kinh tế xã hội chủ nghĩa vận động theo các quyluật của chủ nghĩa xã hội, còn kinh tế tư bản chủ nghĩa thì vận động theo cácquy luật của chủ nghĩa tư bản (tất nhiên trong khi nói đến kinh tế kế hoạchchúng ta cũng đã từng nói đến hạch toán và kinh doanh xã hội chủ nghĩa, vậndụng quan hệ hàng hóa – tiền tệ, coi lợi ích vật chất và khuyến khích vật chấtlà một động lực của sự phát triển).Sau đổi mới, tư duy của chúng ta về kinh tế có nhiều sự phát triển so với trước.Nhìn khái quát đã có những sự thay đổi lớn như sau:- Từ quan niệm chủ nghĩa xã hội chỉ có một chế độ sở hữu duy nhất là chế độ cônghữu về tất cả các tư liệu sản xuất (bao gồm sở hữu toàn dân và sở hữu tập thể) đãđi đến quan niệm nền kinh tế của ta hiện nay và sau này có ba chế độ sở hữu cơbản là toàn dân, tập thể, tư nhân, trên cơ sở đó, hình thành nhiều hình thức sở hữuvà nhiều thành phần kinh tế khác nhau như kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinhtế tư nhân (cá thể, tiểu chủ, tư bản tư nhân), kinh tế tư bản nhà nước và kinh tế cóvốn đầu tư nước ngoài.- Từ quan niệm cho rằng để xây dựng được quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa phảinhanh chóng hoàn thành việc cải tạo kinh tế tư bản tư nhân và kinh tế cá thể tiểuchủ là những thành phần kinh tế phi xã hội chủ nghĩa, đã đến quan niệm rằngtrong xây dựng chủ nghĩa xã hội, phải ưu tiên phát triển lực lượng sản xuất, còncải tạo quan hệ sản xuất cũ, xây dựng quan hệ sản xuất mới nhất thiết phải phùhợp với từng bước phát triển của lực lượng sản xuất.- Từ quan niệm hai thành phần kinh tế quốc doanh và kinh tế tập thể, với việc xóabỏ nhanh chóng các thành phần kinh tế phi xã hội chủ nghĩa, ngay từ đầu đã là nềntảng của nền kinh tế quốc dân, đã đi đến quan niệm rằng muốn cho hai thành phầnkinh tế ấy ngày càng trở thành nền tảng vững chắc thì phải trải qua một quá trìnhdài xây dựng, đổi mới và phát triển với những bước thích hợp; trong khi đó, vẫnkhuyến khích phát triển các thành phần kinh tế tư nhân, coi như thành phần này làđộng lực quan trọng của phát triển kinh tế và phát triển lực lượng sản xuất.- Từ quan niệm nhà nước phải chỉ huy toàn bộ nền kinh tế theo một kế hoạch tậptrung, thống nhất với những chỉ tiêu có tính pháp lệnh áp đặt từ trên xuống, đã điđến phân biệt rõ chức năng quản lý nhà nước về kinh tế với chức năng quản lýkinh doanh; chức năng quản lý nhà nước về kinh tế và chủ sở hữu tài sản công làthuộc nhà nước, còn chức năng quản lý kinh doanh thì thuộc về doanh nghiệp. Từchỗ tuyệt đối hóa vai trò của kế hoạch, phủ nhận vai trò của thị trường đã đi đếnthừa nhận thị trường vừa là căn cứ, vừa là đối tượng của kế hoạch; kế hoạch chủyếu mang tính định hướng và đặc biệt trên bình diện vĩ mô, còn thị trường giữ vaitrò trực tiếp hướng dẫn các đơn vị kinh tế lựa chọn lĩnh vực hoạt động và phươngán tổ chức sản xuất, kinh doanh.- Từ chỗ chỉ thừa nhận một hình thức phân phối duy nhất chính đáng là phân phốitheo lao động đã đi đều quan niệm thực hiện nhiều hình thức phân phối, lấy phânphối theo kết quả lao động và hiệu quả kinh tế là chủ yếu, đồng thời phân phối dựatrên mức đóng góp các nguồn lực khác vào sản xuất kinh doanh và phân phốithông qua phúc lợi xã hội. Công bằng xã hội thể hiện không phải ở chủ nghĩa bìnhquân trong kinh tế mà là ở chỗ phân phối hợp lý tư liệu sản xuất và kết quả sảnxuất, ở việc tạo điều kiện cho mọi người đến có cơ hội phát triển và sử dụng tốtnăng lực của mình. Không ngăn cấm mọi sự làm giàu mà trái lại khuyến khích mọingười làm giàu chính đáng theo đúng pháp luật, đồng thời thực hiện xóa đói giảmnghèo, hạn chế phân cực quá đáng hai đầu.Xét về thời gian, dưới góc độ kinh tế thị trường, tư duy của chúng ta cũng đượcđổi mới qua nhiều bước.Bước I: Thừa nhận cơ chế thị trường nhưng không coi nền kinh tế của ta là kinh tếthị trường. Nói cơ chế thị trường là chỉ nói về mặt cơ chế quản lý chứ không phảinói về toàn bộ đặc điểm, tính chất và nội dung của nền kinh tế. Do đó, trong khiphê phán nghiêm khắc cơ chế quản lý tập trung, quan liêu, bao cấp và đề ra chủtrương đổi mới quản lý kinh tế (một bộ phận của đường lối đổi mới toàn diện), Đạihội VI khẳng định: “thực chất của cơ chế mới về quản lý kinh tế là cơ chế kếhoạch hóa theo phương thức hạch toán kinh doanh xã hội chủ nghĩa, đúng nguyêntắc tập trung dân chủ”. Phát triển thêm một bước, Đại hội VII (qua Cương lĩnh) đãxác định nền kinh tế của ta là “nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo địnhhướng xã hội chủ nghĩa, vận hành theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của nhànước”.Bước II: Coi kinh tế thị trường không phải là cái riêng có của chủ nghĩa tư bản,khôn ...