Ký sinh trùng sốt rét thứ năm gây bệnh ở người

Cox-Sigh và cộng sự đã phát hiện ca sốt rét nhiễm P.knowlesi đầu tiên ở khỉ Macaque đuôi dài (tên khoa học là: Macaca fascicularis) khi nhập khẩu từ Singapore đến Ấn Độ vào năm 1931. Một năm sau đó (1932), Knowles và Das Gupta đã thành công trong việc gây nhiễm thực nghiệm truyền P.knowlesi từ khỉ sang người. Ca bệnh nhiễm P.knowlesi ở người được mô tả đầu tiên vào năm 1965 tại Mỹ trên một người lính trở về từ Malaysia. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ký sinh trùng sốt rét thứ năm gây bệnh ở người Ký sinh trùng sốt rét thứ năm gây bệnh ở ngườiCox-Sigh và cộng sự đã phát hiện ca sốt rét nhiễm P.knowlesi đầu tiên ở khỉMacaque đuôi dài (tên khoa học là: Macaca fascicularis) khi nhập khẩu từSingapore đến Ấn Độ vào năm 1931. Một năm sau đó (1932), Knowles và DasGupta đã thành công trong việc gây nhiễm thực nghiệm truyền P.knowlesi từ khỉsang người. Ca bệnh nhiễm P.knowlesi ở người được mô tả đầu tiên vào năm 1965tại Mỹ trên một người lính trở về từ Malaysia.Phân loại P.knowlesiGiới (Kingdom):ProtistaNgành(Phylum):ApicomplexaLớp(Class):AconoidasidaBộ(Order):HaemosporidaHọ(Family):PlasmodiidaeGiống(Genus):PlasmodiumLoài(Species):P.knowlesiVào năm 1960, Eyles đã thành công trong việc truyền tác nhân gây bệnh sốt rét ởkhỉ là P.cynomolgi cho người trên thực nghiệm.Năm 1966 bằng cách cho muỗi đốtmáu có nhiễm ký sinh trùng sốt rét (KSTSR) rồi cho đốt người, tác giả Granharmcũng đã chứng minh rằng các loài KSTSR ở khỉ như P.iuni,, P.knowlesi đều cókhả năng truyền bệnh cho người.Mãi đến năm 1971 chỉ có 2 trường hợpnhiễm P.knowlesi ở người được báo cáo(Chin, 1965 và Yap, 1971), tất cả đều sống ở Peninsular - Malaysia. Sau đó Cox-Sigh và công sự đã tiến hành một nghiên cứu kéo dài từ tháng 3/2000 đến tháng11/2002 tại Malayssia, Kết quả cho thấy rằngtrong số 208 ca b ệnh được chẩn đoánban đầu là nhiễm P.malariae thì có đến 120 ca được xác địnhlà P.knowlesi bằngkỹ thuật PCR (Nested PCR assay). Nhiều trường hợp nhiễm P.knowlesi sau đócũng được phát hiện tại Kanip, Sarawak, Malaysia năm 2004 (Singh v à cs). Vàonăm này một ca bệnh do loài KSTSR này gây nên cũng được phát hiện trên mộtbệnh nhân làm việc trong rừng ở biên giới giữa Thái và Myanmar (Jongwutiwes).Một nghiên cứu khác cũng cho hay người bệnh nhiễm P.knowlesi cũng được pháthiện tại Philippine.Hình thể P.knowlesi và thuốc điều trịHình thể của P.knowlesi trên tiêu bản khi soi dưới kính hiển vi tương tự nhưP.malariae. Đây là một trong những yếu tố gây nhầm lẫn P.knowlesi vàP.malariae khi chẩn đoán dựa trên phương pháp nhuộm Giêmsa truyền thống.Theo TS. Janet thuộc Đại học Sarawar, Malaysia từ năm 2001 đến năm 2006,trong tổng số 960 lam máu của các bệnh nhân sốt rét nhập viện th ì có đến 228 lamđược chẩn đoán nhầm là P.malariae trong 266 ca được xác định là P.knowlesibằng DNA sau đó. Do đó, để phân biệt chính xác 2 loài ký sinh trùng này nh ấtthiết phải sử dụng các kỹ thuật sinh học phân tử hoặc DNA.Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng P.knowlesi vẫn đáp ứng tốt với Chloroquine vàPrimaquine.Hình thể P.knowlesi trên tiêu bảnnhuộmgiêmsa giọt mỏng (trái) và giọt dày (phải)Trung gian truyền bệnh P.knowlesiPhân loại An.latensSallum & Peyton (Zulueta 1956, White 1983, Wilkerson 2005)Giới (Kingdom):AnimaliaNgành(Phylum):ArthropodaNgànhphụ(Subphylum):HexapodaLớp (Class):InsectaLớpphụ(Subclass:PterygotaBộ (Order):DipteraBộphụ(Suborder):NematoceraHọ (Family):CulicidaeGiống (Genus):AnophelesLoài (Species):An. latensNghiên cứu ban đầu của Wharton và Eyles (1961) cho rằng trung gian truyền bệnhP.knowlesi từ khỉ cho người là An.hackeri (thuộc nhóm Luecosphyrus), nh ưng sauđó người ta khám phá ra rằng An.hackeri không có ái tính với người và chủ yếutruyền bệnh sốt rét cho khỉ m à thôi (Reid và Weitz, 1961). Một nghiên cứu tiếp đócủa Wharton (1962) cho thấy rằng An.latens (nhóm Leucosphyrus) chính là vectortruyền bệnh chính P.inui cho khỉ và P.knowlesi cho cả khỉ và người. An.latens cótập tính đốt mồi từ khi trời tối cho đến gần sáng và đỉnh cao là lúc nữa đêm. Loàimuỗi này hoạt động chủ yếu trong rừng và bìa rừng nhưng có xu hướng vào nơi ởcủa người sống bìa rừng và trong rừng để tìm mồi đốt máu (I.Vithylingam, 2005).Kết quả nghiên cứu này cũng cho thấy rằng tỷ lệ nhiễm thoa trùng của An.latens là0.7% ở bìa rừng và 1.4% trong rừng và chỉ số EIR (Entomological inoculationrate) là 11.98 ở bìa rừng và 14.10 ở trong rừng.Phân bố của P.knowlesiDựa trên những nghiên cứu về đặc điểm dịch tễ của P,knowlesi và sự phân bố củanhóm Anopheles Luecosphyrus. Cho đến nay P.knowlesi, được xem là loài ký sinhsinh trùng thứ năm truyền bệnh ở người, chỉ lan turyền tại khu vực Đông Nam Á.Sự phân bố của nhóm Anopheles leucosphyrusLoài Anopheles nào là trung gian truyền bệnh Plasmodium knowlesi ở ViệtNam?Theo tác giả Peter Van de Edel và cộng sự ở Việt Nam, trong số 95 ca sốt rét doP.malariae (PCR) thì có 3 trường hợp được xác định là P.knowlesi (cloning &sequence) tại tỉnh Ninh Thuận (2 trẻ em 2-3 tuổi và một thanh niên 27 tuổi).Những bệnh nhân này đều không có triệu chứng lâm sàng của bệnh sốt rét và họsống, làm việc liên quan đến rừng.Như vậy phải chăng An.dirus hay một loài muỗi nào khác thuộc nhóm Anophelesluecosphyrus có mặt ở khu vực miền Trung – Tây Nguyên có khả năng truyềnP.knowlesi từ khỉ sang người ở Việt Nam?Tài liệu tham khảo:1. Chin W, Contacos PG, Coatney RG, Kimbal HR. (1965). A naturally acquiredquotidian-type malaria in man transferable to monkeys. Science 149: 865.2. Yap FL, Cadigan FC, Coatney GR. (1971). A presumptive case of naturallyoccurring Plasmodium knowlesimalaria in man in Malaysia. Trans R Soc TropMed Hyg 65 (6): 839–40.3. Singh B, Lee KS, Matusop A, Radhakrishnan A, Shamsul SSG, Cox-Singh J,Thomas A, Conway DJ (2004). A large focus of naturally acquired Plasmodiumknowlesi infections in human beings. Lancet 363: 1017–24.4. Jongwutiwes S, Putaporntip C, Iwasaki T, Sata T, Kanbara H. (2004).Naturally acquired Plasmodium knowlesi malaria in human, Thailand. EmergInfect Dis 10 (12): 2211–3.5. Vythilingam I, Tan CH, Asmad M, Chan ST, Lee KS, Singh B. (2006). Naturaltransmission of Plasmodium knowlesi to humans by Anopheles latens in Sarawak,Malaysia. Trans R Soc Trop Med Hyg 100: 1087–88.6. Wharton RH, Eyles DE. (1961). Anopheles hackeri, a vecto ...