Kỷ Than Đá

Kỷ Than Đá, kỷ Thạch Thán hay Kỷ Cacbon (Carboniferous) là một đơn vị phân chia chính trong niên đại địa chất, kéo dài từ khi kết thúc kỷ Devon, vào khoảng 359,2 ± 2,5 triệu năm trước (Ma) tới khi bắt đầy kỷ Permi vào khoảng 299,0 ± 0,8 triệu năm trước (theo ICS, 2004). Giống như phần lớn các thời kỳ địa chất cổ khác, các tầng đá xác định điểm bắt đầu và kết thúc của kỷ này được xác định khá tốt, nhưng niên đại chính xác thì vẫn không chắc chắn trong phạm vi 5–10...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Kỷ Than Đá Kỷ Than ĐáKỷ Than Đá, kỷ Thạch Thán hay Kỷ Cacbon (Carboniferous) là một đơn vị phân chiachính trong niên đại địa chất, kéo dài từ khi kết thúc kỷ Devon, vào khoảng 359,2 ± 2,5triệu năm trước (Ma) tới khi bắt đầy kỷ Permi vào khoảng 299,0 ± 0,8 triệu năm trước(theo ICS, 2004). Giống như phần lớn các thời kỳ địa chất cổ khác, các tầng đá xác địnhđiểm bắt đầu và kết thúc của kỷ này được xác định khá tốt, nhưng niên đại chính xác thìvẫn không chắc chắn trong phạm vi 5–10 triệu năm. Tên gọi trong một số ngôn ngữ đểchỉ kỷ Than đá (carboniferous) có nguồn gốc từ tiếng Latinh để chỉ than đá là carbo, docác tầng than đá rộng lớn có niên đại vào thời kỳ này được tìm thấy tại khu vực miền tâychâu Âu cũng như trên toàn thế giới. Một phần ba thời kỳ đầu tiên của kỷ này được gọi làthế Mississippi, còn khoảng thời gian còn lại được gọi là thế Pennsylvania. Các loài câythuộc ngành Thông đã xuất hiện trong thời kỳ quan trọng và biết rõ này.Phân chiaKỷ Than Đá thông thường được chia thành các thế Pennsylvania (muộn) và Mississippi(sớm). Các tầng động vật từ trẻ nhất tới già nhất, cùng với một số đơn vị phân chia nhỏcủa chúng, là: • Pennsylvania muộn: tầng Gzhel (muộn nhất) o Noginsk/Virgilia • Pennsylvania muộn: tầng Kasimov o Klazminski o Dorogomilovks/Virgilia o Chamovnichesk/Cantabria/Missouri o Krevyakinsk/Cantabria/Missouri• Pennsylvania giữa: tầng Moskva o Myachkovsk/Bolsov/Desmoinesia o Podolsk/Desmoinesia o Kashirsk/Atokan o Vereisk/Bolsov/Atokan• Pennsylvania sớm: tầng Bashkiria/Morrowan o Melekessk/Duckmantia o Cheremshansk/Langsettia o Yeadonia o Marsdenia o Kinderscoutia• Mississippi muộn: tầng Serpukhov o Alportia o Chokieria/Chesteria/Elviria o Arnsbergia/Elviria o Pendleia• Mississippi giữa: tầng Visé o Brigantia/St. Genevieve/Gasperia/Chesteria o Asbia/Meramecia o Holkeria/Salem o Arundia/Warsaw/Meramecia o Chadia/Keokuk/Osagea/Osage • Mississippi sớm: tầng Tournai (cổ nhất) o Ivoria/Osagea/Osage o Hastaria/Kinderhookia/Chautauquan/ChouteauCổ địa lý họcSự sụt giảm tổng thể của mực nước biển vào cuối kỷ Devon đã bị đảo ngược lại vào đầukỷ Than Đá; điều này tạo ra một loạt các biển rộng nằm trên thềm lục địa và các trầm tíchcacbonat của thế Mississippi[1]. Cùng với đó là sự sụt giảm nhiệt độ ở khu vực cực namTrái Đất; các vùng đất phía nam của đại lục Gondwana đã bị đóng băng trong suốt kỷnày, mặc dù người ta vẫn chưa chắc chắn rằng các lớp băng là lưu lại từ thời kỳ kỷ Devonhay không phải vậy[2]. Các điều kiện như vậy dường như có rất ít ảnh hưởng tới các khuvực nằm sâu trong vùng nhiệt đới, tại đó các đầm lầy than đá tốt tươi đã phát triển thịnhvượng trong phạm vi 30 độ của các sông băng ở xa nhất về phía bắc[3]. Các trầm tích châu thổ thuộc kỷ Than Đá cóthể nhìn thấy trong hình chụp tại phía bắc Williamsport, Pennsylvania.Sự sụt giảm mực nước biển vào giữa kỷ Than Đá đã làm lắng đọng các kết quả của sựtuyệt chủng chính trong đại dương, trong đó ảnh hưởng tới các loài huệ biển (lớpCrinoidea) và cúc đá (phân lớp Ammonoidea) đặc biệt trầm trọng[4]. Sự sụt giảm mựcnước biển này cùng với sự phân vỉa không chỉnh hợp đi kèm tại Bắc Mỹ đã chia tách thếMississippi ra khỏi thế Pennsylvania[5].Kỷ Than Đá là thời kỳ của các hoạt động kiến tạo núi tích cực, do siêu lục địa Pangaea đãhình thành. Các lục địa phía nam vẫn gắn kết cùng nhau trong siêu lục địa Gondwana, nóva chạm với Bắc Mỹ-châu Âu (Laurussia) dọc theo đường phân chia ngày nay thuộc vềmiền đông Bắc Mỹ. Sự va chạm lục địa này tạo ra kết quả là kiến tạo sơn Hercynian tạichâu Âu và kiến tạo sơn Allegheny tại Bắc Mỹ; nó cũng kéo dài dãy núi Appalaches mớinổi lên về phía tây nam thành dãy núi Ouachita[6]. Cùng trong khoảng thời gian này, phầnlớn của phía đông mảng kiến tạo Á-Âu ngày nay cũng gắn nó với châu Âu dọc theođường phân chia dãy núi Ural. Phần lớn của siêu lục địa Pangaea trong đại Trung Sinhvào thời gian này đã được gắn kết với nhau, mặc dù các lục địa Hoa Bắc (nó có lẽ đã vachạm vào cuối kỷ Than Đá), và Hoa Nam vẫn còn tách rời khỏi Laurasia. Pangaea vàocuối kỷ Than Đá có hình dạng tương tự chữ O.Khi đó có hai đại dương chính – đó là Panthalassa bao quanh Pangaea và Paleo-Tethysnằm bên trong chữ O của siêu lục địa Pangaea. Các đại dương nhỏ khác đang co lại vàcuối cùng bị khép kín – bao gồm: đại dương Rheic (bị khép lại do sự kết hợp của Nam vàBắc Mỹ), đại dương nhỏ và nông là đại dương Ural (bị khép lại do sự va chạm của cáclục địa Baltica và Siberi, tạo thành dãy núi Ural) cùng đại dương Proto-Tethys (bị khéplại do sự va chạm của các lục địa Hoa Bắc và Siberi/Kazakhstania.Đá và thanCác lớp đá kỷ Than Đá tại châu Âu và miền đông Bắc Mỹ chủ yếu bao gồm các chuỗi lặplại của các lớp đá vôi, sa thạch, đá phiến sét và than đá, được biết đến như làcyclothems tại Hoa Kỳ và coal measures tại Anh[7]. Tại Bắc Mỹ, các tầng đá thời kỳđầu kỷ Than Đá chủ yếu là đá vôi nguồn gốc đại dương, giải thích cho sự phân chia kỷThan Đá thành hai thời kỳ trong các hệ thống Bắc Mỹ. Các lớp than đá kỷ Than Đá cungcấp phần lớn nguồn nhiên liệu cho việc sản xuất năng lượng trong thời kỳ Cách mạngcông nghiệp và vẫn còn tầm quan trọng kinh tế lớn trong thời kỳ ngày nay.Các trầm tích than đá lớn trong kỷ Than Đá chủ yếu là do hai yếu tố. Yếu tố đầu tiêntrong số này là sự xuất hiện của các cây thân gỗ có vỏ (và cụ thể là sự tiến hóa của cácsợi lignin trong vỏ). Yếu tố thứ hai là các mực nước biển thấp hơn đã diễn ra trong kỷThan Đá khi so sánh với các mức tương tự của kỷ Devon. Điều này đã cho phép sự pháttriển của các đầm lầy và rừng rộng lớn ...