La Mã cổ đại

La Mã cổ đại hay Roma cổ đại là nền văn minh đã từng tồn tại ở châu Âu, Bắc Phi, và Trung Đông từ năm 753 TCN do người La Mã kiểm soát và sụp đổ vào năm 476. Trong nhiều thế kỉ, nó bao gồm toàn bộ Tây Âu và tất cả vùng lãnh thổ bao quanh biển Địa Trung Hải và một số vùng đất bao quanh Biển Đen.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
La Mã cổ đại La Mã cổ đạiĐế chế La Mã cổ đại thời Trajan (98-117)La Mã cổ đại hay Roma cổ đại là nền văn minh đã từng tồn tại ở châu Âu, BắcPhi, và Trung Đông từ năm 753 TCN do người La Mã kiểm soát và sụp đổ vàonăm 476. Trong nhiều thế kỉ, nó bao gồm toàn bộ Tây Âu và tất cả vùng lãnh thổbao quanh biển Địa Trung Hải và một số vùng đất bao quanh Biển Đen.Mục lục 1 Lịch sử  1.1 Thời kì Quân chủ o 1.2 Thời kì Cộng hoà o 1.3 Thời kì Đế quốc o 1.4 Sụp đổ o 2 Xã h ội 2.1 Chính phủ o 2.2 Luật pháp o 2.3 Kinh tế o 2.4 Gia đình o 2.5 Các tầng lớp o 2.6 Cưới xin o 2.7 Giáo dục o 2.8 Sức khỏe o 3 Kinh tế 3.1 Tài chính o 3.2 Buôn bán o 4 Văn hóa 5 Kĩ thuật 6 Nhân khẩu học 7 Chú thích 8 Tham khảo 9 Đọc thêm  10 Xem thêm  11 Liên kết ngoài [ ] Lịch sử[ ] Thời kì Quân chủThành phố Roma phát triển từ những khu định cư trên và xung quanh đồi Palatine,xấp xỉ mười tám dặm từ biển Tyrrhenia (một phần của biển Địa Trung Hải) trêndòng sông Tiber. Tại vị trí này sông Tiber có một hòn đảo mà ở đó có thể lội quasông. Do dòng sông và chỗ cạn, Roma ở vị trí quyết định đối với giao thông vàbuôn bán.Trong truyền thuyết của người La Mã, Roma được xây dựng bởi Romulus vàongày 21 tháng 4 năm 753 TCN. Romulus, ngư ời mà tên đã được coi là sinh ra têncủa thành Roma, là người đầu tiên trong 7 vị vua của Roma mà người cuối cùng làTarquin Kiêu hãnh bị phế truất vào năm 510 hay 509 TCN khi La Mã Cộng hoàđược thiết lập. Những vị vua thần thoại hay bán thần thoại là (theo thứ tự thờigian): Romulus, Numa Pompilius (Vua hiền Numa), Tullus Hostilius, AncusMarcius, Tarquinius Priscus, Servius Tullius, và Tarquin ius Superbus (TarquinKiêu hãnh).[ ] Thời kì Cộng hoà Bài chi tiết: Cộng hòa La MãCộng hòa La Mã được thành lập vào năm 509 TCN, theo những tác giả về sau nhưLivy, khi nhà vua bị hạ bệ, và một hệ thống dựa trên những quan chức hành chínhđịa phương được bầu ra hằng năm. Quan trọng nhất là hai quan chấp chính tối cao,những người cùng nhau áp dụng quyền hành pháp, nhưng phải đấu tranh với Hộiđồng Nguyên lão cứ lớn lên về qui mô và quyền lực cùng với lực lượng của nềnCộng hoà. Các chức vị quan toà lúc đầu chỉ được giới hạn cho quí tộc nhưng saunày được mở rộng cho cả người bình dân.Người La Mã dần dần đánh bại những dân tộc khác trên bán đảo Ý, chủ yếu liênquan đến những bộ tộc Ý khác (thuộc dòng Ấn-Âu) như người Samnite và Sabine,nhưng cũng có cả người Etrusca. Mối đe doạ cuối cùng cho đế chế La Mã đến khiTarentum, một thuộc địa lớn của Hy Lạp, nhận được sự giúp đỡ của vua xứ Ipiroslà Pyrros vào năm 282 TCN.Trong nửa sau của thế kỉ thứ 3 TCN, Roma xung đột với Carthage trong 2 cuộcChiến tranh Punic, xâm chiếm Sicilia và Iberia. Sau khi đánh bại Vương quốcMacedonia và Đế chế Seleucid vào thế kỉ thứ 2 TCN, người La Mã trở thànhnhững người chủ không thể chối cãi của vùng Địa Trung Hải.Xung đột nội bộ giờ đây trở thành mối đe doạ lớn nhất đối với nền Cộng hoà. Hộiđồng Nguyên lão, khư khư giữ lấy quyền lực cho mình, liên tục phản đối nhữngcải cách đất đai quan trọng. Một hậu quả không lường trước được từ cải cách quânsự của Gaius Marius là quân lính thường có lòng trung thành với người chỉ huycủa họ nhiều hơn đối với thành phố, và một vị tướng hùng mạnh như Marius, hayđối thủ của ông Lucius Cornelius Sulla, có đủ khả năng uy hiếp buộc thành phố vàHội đồng Nguyên lão phải nhượng bộ.Vào giữa thế kỉ 1 TCN ba người, Julius Caesar, Gnaeus Pompeius Magnus(Pompey) và Marcus Licinius Crassus, đã nắm quyền kiểm soát không chính thứccủa chính phủ cộng hoà thông qua một hiệp ước bí mật được biết đến như là Chếđộ Tam hùng đầu tiên. Caesar có thể hoà hợp với những đối thủ Pompey vàCrassus, cả hai đều là những người cực giàu với quân đội riêng và sự nghiệpthượng nghị sĩ, và hành động vì lợi ích của cả hai người khi bầu chọn quan chấpchính tối cao, trước khi dùng cương vị thống đốc của mình như người cầm quyềncủa Gaule để tự mình có được danh tiếng quân sự.Sau cái chết của Crassus và sự sụp đổ của chế độ Tam hùng, một sự tách biệt giữaCaesar và Hội đồng Nguyên lão đã dẫn tới nội chiến, với Pompey dẫn đầu lựclượng của Hội đồng. Caesar chiến thắng và được phong làm nhà độc tài suốt đờisau khi từ chối tước hiệu quốc vương. Tuy nhiên, ông ta chiếm lấy quá nhiềuquyền lực quá nhanh đối với một vài thượng nghị sĩ, và bị ám sát trong một âmmưu được tổ chức bởi Brutus và Cassius vào ngày 15 tháng 3 năm 44 TCN.Một chế độ Tam hùng thứ hai, bao gồm người thừa kế đã được chỉ định củaAugustus và những cựu trợ thần Marcus Antonius và Marcus Aemilius Lepidus,lên nắm quyền, nhưng những thành viên của nó nhanh chóng rơi vào một cuộc đấutranh giành quyền thống trị. Trong nỗ lực cuối giành chính quyền Cộng hoà,Augustus đánh bại Antonius tại trận chiến Actium vào năm 31 TCN và thôn tínhnhững vùng lãnh thổ của Cleopatra, người vợ phương Đông của Antonius.Augustus giữ lại Ai Cập như là thuộc địa không chính thức của nhà vua, bảo đảmmột thu nhập để lấy lòng những cư dân thủ đô. Giờ đây ông ta nắm lấy quyền lựcgần như tuyệt đối với tư cách là thống soái quân sư, người bảo vệ duy nhất củaquần chúng, và quyền lực tối cao trên lãnh thổ La Mã, và lấy tên Augustus. Nhữngxác lập hiến pháp trên (đã biến Roma từ một nước cộng hoà thành một đế quốc).Người kế vị được chỉ định của Augustus, Tiberius, lên nắm quyền mà không cócuộc đổ máu nào (thậm chí còn không có nhiều sự kháng cự), và như vậy đã hoànthành công trình của ông.[ ] Thời kì Đế quốc Bài chi tiết: Đế quốc La Mã Xem thêm: Lịch sử ...