Lạm dụng Paracetamol - Rước họa vào thân

Paracetamol (tên gọi khác là acetaminophen) là một thuốc giảm đau, hạ sốt được sử dụng rộng rãi nhất, hiện có trên 100 sản phẩm thuốc khác nhau có chứa paracetamol. Đây là một thuốc nói chung an toàn, nhưng khi dùng quá liều có thể gây ngộ độc, chủ yếu là gây hoại tử tế bào gan.Quá trình chuyển hóaVới liều điều trị, sau uống khoảng 1 giờ thuốc được hấp thu hoàn toàn. Khi dùng quá liều, thuốc được hấp thu hết sau 4 giờ, ngoại trừ khi bệnh nhân uống đồng thời các thuốc làm chậm...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lạm dụng Paracetamol - Rước họa vào thân Lạm dụng Paracetamol - Rước họa vào than Paracetamol (tên gọi khác là acetaminophen) là một thuốc giảm đau, hạ sốtđược sử dụng rộng rãi nhất, hiện có trên 100 sản phẩm thuốc khác nhau có chứaparacetamol. Đây là một thuốc nói chung an toàn, nhưng khi dùng quá liều có thểgây ngộ độc, chủ yếu là gây hoại tử tế bào gan. Quá trình chuyển hóa Với liều điều trị, sau uống khoảng 1 giờ thuốc được hấp thu hoàn toàn. Khidùng quá liều, thuốc được hấp thu hết sau 4 giờ, ngoại trừ khi bệnh nhân uốngđồng thời các thuốc làm chậm quá trình rỗng dạ dày và khi thuốc ở dạng giảiphóng chậm thì thời gian hấp thu lâu hơn.. Thuốc được chuyển hóa ở gan với một tốc độ đều đặn. Quá trình chuyểnhoá thuốc là căn nguyên dẫn đến ngộ độc. Paracetamol là một trường hợp hiếmhoi về tình trạng nhiễm độc thuốc ở gan (ngược hẳn với hoạt động khử độc bìnhthường của gan). 90% thuốc được chuyển hóa theo con đ ường sunphat hóa vàglucuronit hóa, phần còn lại được hệ enzym cytochrome P-450 chuyển hóa nốt (hệnày chủ yếu ở gan). Hoạt động chuyển hóa phụ thuộc theo tuổi, ở tuổi c àng nhỏ thìchuyển hóa theo con đường sunphat càng nhiều, đến 12 tuổi thì chuyển hóaparacetamol ở trẻ em giống người lớn. Một chất chuyển hóa do hệ enzymcytochrome P-450 giải phóng là N-acetyl-p-benzoquinoneimine (NAPQI) gắn vớimàng tế bào gan và nếu không bị trung hòa bởi các chất chống ôxy hóa thì sẽ gâytổn thương lớp màng lipid kép của tế bào. Glutathione của gan là chất chống ôxyhóa chủ yếu, chất này gắn và trung hòa NAPQI. Khi quá liều paracetamol thì khodự trữ glutathione bị cạn kiệt dần và nếu thiếu hụt mất trên 70% số lượng bìnhthường thì NAPQI không bị trung hòa và sẽ gây tổn thương cho tế bào gan. Về mặt lý thuyết, tất cả các chất ảnh hưởng hệ enzym này đều ảnh hưởngđến lượng NAPQI tạo ra. Các chất có thể gây cảm ứng với hệ enzym này bào gồmethanol, INH, rifampin, phenytoin, carbamazepine, khói thu ốc lá và thực phẩmhun bằng than củi... Những người dùng thuốc chống động kinh kéo dài, nghiệnrượu, dùng thuốc chống lao kéo dài có diễn biến của quá liều paracetamol trầmtrọng hơn đối tượng khác. Trẻ em dưới 5 tuổi tỏ ra có khả năng đề kháng với cáctác dụng độc của paracetamol, nguyên nhân người ta chưa rõ. Những trường hợp cần lưu ý Với những đặc điểm chuyển hóa nh ư trên cần hết sức thận trọng khi sửdụng paracetamol, nhất là trong những trường hợp đặc biệt. - Phụ nữ có thai: Paracetamol là thuốc hạ sốt giảm đau đ ược khuyên dùngở phụ nữ có thai, người ta chưa thấy có tác dụng gây quái thai của thuốc này. Tuynhiên khi quá liều paracetamol có thể gây độc với thai vì thuốc này dễ dàng quađược nhau thai và ở thời điểm 14 tuần, bào thai đã có khả năng chuyển hóaparacetamol và tạo ra NAPQI. Việc chậm trễ điều trị có thể dẫn đến tử vong củabào thai. Do đó, người ta khuyến cáo dùng NAC sớm khi người mẹ dùng mộtlượng paracetamol có thể gây ngộ độc trong khi chờ đợi kết quả xét nghiệm nồngđộ paracetamol trong máu. - Người nghiện rượu: Những người nghiện rượu khi dùng quá liềuparacetamol có nguy cơ ngộ độc cao hơn và một số nghiên cứu cũng thấy tỷ lệ tửvong cao hơn người bình thường. Tính dễ bị ngộ độc paracetamol ở đây có lẽ dodự trữ glutathione bị giảm khi nghiện rượu và lượng NAPQI tạo ra nhiều hơn dohiện tượng entanol gây cảm ứng hệ enzym cytocrom P450. - Quá liều paracetamol kéo dài: Liều paracetamol dùng hàng ngày đượckhuyến cáo là không quá 60 – 80mg/kg/ngày và không được quá 4gam/ ngày vớingười lớn, không quá 80mg/kg với trẻ em. Khi dùng với liều cao hơn kéo dài cóthể gây ngộ độc. - Quá liều mạn tính paracetamol thường do sai lầm về điều trị trong cáchoàn cảnh sau: Bệnh nhân tăng dần liều hàng ngày do tin rằng thuốc an toàn, sửdụng thêm các biệt dược khác có cũng chứa paracetamol hoặc bệnh nhân là trẻ emnhưng lại dùng các biệt dược chứa paracetamol của người lớn. - Một số đối tượng có nguy cơ cao: Những bệnh nhân nhịn đói: Do chuyểnhóa paracetamol theo con đường glucuronit hoá bị giảm và tăng chuyển hóa quahệ cytocrom P450, dẫn tới việc tạo ra nhiều NAPQI hơn. Những người uống rượu trong vòng 5 ngày trước đó hoặc nghiện rượu: doethanol gây cảm ứng hệ enzym cytocrom P450 và lượng glutathione bị cạn kiệt dodùng rượu liên tục. Hơn nữa, ngộ độc paracetamol ở người nghiện rượu có thể dễbị bỏ qua do hiện tượng tăng transaminase được nghĩ là do nghiện rượu. Tóm lại, dù paracetamol là một thuốc khá an toàn và được bán rộng rãi trênthị trường với rất nhiều tên biệt dược khác nhau, thì chúng ta cũng không nên tự ýdùng thuốc, nhất là trong những trường hợp đặc biệt như phụ nữ có thai hay ngườinghiện rượu, trước khi sử dụng dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào cũng nên tham khảoý kiến của bác sĩ hoặc nhân viên y tế. ...