Lễ Hội Gầu Tào

Lễ Hội Gầu TàoGầu tào là lễ hội quan trọng của người Hmông. Lễ hội mở ra nhằm một trong hai mục đích cầu phúc hoặc cầu mệnh. Một gia chủ nào đó không có con, thưa con hoặc sinh con một bề, sẽ làm lễ nhờ thày cúng bói xin cho mở hội Gầu tào nhằm cầu mong có con - đó là hội cầu phúc. Một gia chủ khác bị ốm đau bệnh tật, con cái yếu ớt, thậm chí có con bị chết, mùa màng, vật nuôi lụi dần, cũng nhờ thầy cúng bói xin mở hội...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lễ Hội Gầu Tào Lễ Hội Gầu TàoGầu tào là lễ hội quan trọng của người Hmông. Lễ hội mở ra nhằm mộttrong hai mục đích cầu phúc hoặc cầu mệnh. Một gia chủ nào đó không cócon, thưa con hoặc sinh con một bề, sẽ làm lễ nhờ thày cúng bói xin cho mởhội Gầu tào nhằm cầu mong có con - đó là hội cầu phúc. Một gia chủ khác bịốm đau bệnh tật, con cái yếu ớt, thậm chí có con bị chết, mùa màng, vật nuôilụi dần, cũng nhờ thầy cúng bói xin mở hội Gầu tào - đó là hội cầu mệnh.Ngay từ cuối tháng chạp, khi được thầy cúng bói xin mở hội, gia đình mởhội cầu phúc phải nhờ anh trai, chị dâu (những người có con cả trai, cả gái)chặt cây mai cao to, không cụt ngọn, ngọn dài có lá về dựng nêu. Riêng giachủ cầu mệnh, mong mọi người trong gia đình đều được khỏe mạnh xin đuổihết bệnh tật ốm đau, làm ăn tấn tới thì phải cử hai thanh niên khỏe mạnhtrong dòng họ chặt cây mai về dựng nêu.Lễ dựng nêu được tổ chức từ ngày 26 đến ngày 29 tết. Địa điểm trồng câynêu (cũng là địa điểm mở hội) một quả đồi gần đường đi, tương đối bằngphẳng, đánh bớt gốc cây, dọn sạch các bụi cây lúp xúp. Cây nêu được chônngay trên đỉnh đồi. Nếu lễ hội được chia làm ba năm (tổ chức suốt ba nămliền) thì mỗi năm chỉ dựng một cây nêu bằng cây mai. Nhưng nếu lễ hội chỉtổ chức gộp một lần thì phải chôn dựng ba cây nêu theo hình tam giác cân ởgiữa đỉnh đồi. Trên gần ngọn nêu treo 3 miếng vải lanh màu đen, trắng, đỏkhác nhau. Ở Pha Long (Mường Khương) chỉ treo một miếng vải đỏ và dảivải đen. Ở Sa Pa lại chỉ treo một dải vải đỏ. Phía dưới sợi vải, treo lủng lẳngbầu rượu ngon và một dây tiền giấy bằng giấy bản. Khi dựng xong cây nêu,gia chủ còn làm lễ cúng ở ngay chân cột nêu mời tổ tiên các thần phù hộ chocó con, mọi thành viên đều khỏe mạnh, bằng an kế tục việc làm ăn, làm mặctheo dòng họ. Khi cây nêu được dựng lên, các làng gần, làng xa biết rằng tếtnăm nay sẽ mở hội Gầu tào. Mọi người nô nức chuẩn bị dự hội.Thời gian mở hội thường trong khoảng từ ngày mồng một đến ngày 15 thánggiêng. Nếu hội tổ chức 3 năm liền thì mỗi năm tổ chức 3 ngày liền, hội làmgộp một năm sẽ tổ chức 9 ngày. Ở Sa Pa, sáng ngày mồng một tết làm lễ mởhội. ở Mường Khương mở hội vào ngày mồng 3 tết. Sau phần cúng khai hộicủa thầy cúng, mọi người cùng tham gia các cuộc thi trò chơi.Sáng sớm ngày khai hội, mọi người tụ tập đến bãi mở hội. Khắp bãi đã dựngthêm nhiều lều lợp lá cây cho người già ăn uống chúc tụng. Bãi bằng nhấtđược dọn ra cho trẻ em đánh quay. Những dây ống hát được chăng lên khắptriền đồi. Nơi bắn nỏ, bắn cung, sân múa khèn, đường đua ngựa cũng đượcqui định và bài trí đơn giản.Mỗi sân bãi đều đã cắt cử người quán xử (chủ sự). Gia chủ là người cóquyền tối cao thống lĩnh toàn hội. Bên cạnh gia chủ, sẽ có hai đến ba trungniên hay ông già thạo đường ăn nói thay mặt gia chủ giải quyết mọi sự. Nếugia chủ là người ít nói năng, chậm chạp thì có thể nhờ và ủy quyền cho mộtngười thay mặt mình. Ngoài ra cần có xừ quan (quản lý) chăm lo việc ănuống, có hấu pầu tờ (quản củi đuốc), hấu pầu giê (trông nom xay giã dầnsàng) cùng với xừ quan. Tại đây khi làm những thủ tục lễ bái, hầu hết làdùng những từ hoa mỹ (pàng lỳ) thanh cao, những câu ví mỹ miều, nhữngcâu tục ngữ (lù txà) khoa trương. Ngày nay rất ít người biết hết những câu,từ, bài sử dụng trong hội.Khách ngoài họ, khách đường xa đến, người thì ống gạo, người thì thồ ngô,người thì hũ rượu, người xách đôi gà, ai mang đến đều phải vào làm lễ cầuchúc cho mọi người yên vui khang đường, tiếp nữa là cầu chúc cho mùamàng bội thu, lợn gà đầy chuồng, đầy sân. Chủ nhà nói lời cảm tạ và biết ơnghi sâu lòng hiếu thảo hào phóng của khách. Khách gần khách xa, người già,người trẻ ai thích chơi trò gì thì làm đến sân ấy. Đám hội nào cũng nườmnượp. Xừ quan, quan xử cùng gia chủ và các bậc triết nhân thánh hiền, thầymo chữ sau những cuộc đón khách trọng thể, họ công bố mở hội bằng một lễnhẹ nhàng, rồi đến khai mạc từng đám chơi.Đám bắn thi cung nỏ qui định tiêu điểm bằng một lá nhỏ, hiện một hột ngô,trước là tĩnh sau là động, di chuyển nhanh như chim bay hay sóc lặn bụi.Lần lượt từng người một vào bắn, có thể dàn hàng ngang bắn đồng thời,nhưng rồi vẫn phải từng người phân thắng bại. Người thiện xạ sẽ được bantổ chức ban thưởng một bầu rượu ngon.Đám chọi quay thu hút hết các em nhỏ và cả những người vào tuổi thanhniên. Quay to, quay nhỏ, đủ cỡ được trưng ra. Trò chơi trẻ em thì nhiều vôkể ngay cạnh bãi quay, vặn gậy, nhảy sào, mimi nào tẩu si (như trò bịt mặtbắt dê của nhiều dân tộc khác), chơi đu quay, nhảy ngựa, đánh yến, đánhcầu. Song nổi bật nhất, hào hứng nhất vẫn là trò đánh quay. Con quay làmbằng gỗ cứng: đinh, lim, chò chỉ và có 2 loại quay.Ở các làng Hmông phía Tây sông Hồng (Bát Xát, Sa Pa) các bạn trẻ thườngdùng con quay đẽo tròn, phần trên gọt tròn, nhắm và có núm, phần dưới hơinhọn, ngay đỉnh nhọn có đóng một chiếc đinh. Chiếc quay nặng từ 0,2 đến0,5 kg. Ở miền Đông sông Hồng, lại dùng quay to, nặng hơn, tùy sức lực vàý thích từng người. Ai có n ...