Lễ hội Lồng Tồng ở huyện Na Rì

Trên những thửa ruộng bậc thang thuộc xã Lam Sơn, huyện Na Rì, tỉnh Bắc Cạn, cứ vào ngày mồng 8 tết âm lịch hàng năm, lại diễn ra một lễ hội của đồng bào Tày, Nùng mang tên "Lễ hội Lồng Tồng". Những người dân sở tại sẽ dâng lên những mâm cỗ do chính tay mình tự làm, bao gồm tám mâm, tám chén, tám đôi đũa cùng tám chai rượu. Nắng mưa cũng mặc, lễ hội vẫn cứ diễn ra, mâm cỗ vẫn cứ dâng lên vì trên mỗi mâm đã có những chiếc ô che sẵn....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lễ hội Lồng Tồng ở huyện Na RìLễ hội Lồng Tồng ở huyện Na RìTrên những thửa ruộng bậc thang thuộc xã Lam Sơn, huyệnNa Rì, tỉnh Bắc Cạn, cứ vào ngày mồng 8 tết âm lịch hàngnăm, lại diễn ra một lễ hội của đồng bào Tày, Nùng mang tênLễ hội Lồng Tồng. Những người dân sở tại sẽ dâng lênnhững mâm cỗ do chính tay mình tự làm, bao gồm tám mâm,tám chén, tám đôi đũa cùng tám chai rượu. Nắng mưa cũngmặc, lễ hội vẫn cứ diễn ra, mâm cỗ vẫn cứ dâng lên vì trênmỗi mâm đã có những chiếc ô che sẵn. Chủ hội sẽ đích thânlàm lễ cúng Thần nông-vị thần cai quản ruộng đồng, làng bảnđể cầu ấm no, sức khỏe và hạnh phúc cho mọi người dântrong bản.Xã Lam Sơn, nơi diễn ra lễ phục dựng hội Lồng Tồng cònvui hơn cả Tết bởi sự nhộn nhịp của đêm trước lễ hội. 10thôn, bản náo nức chuẩn bị cỗ. Đã ít nhiều biết đến ẩm thựccủa các dân tộc miền núi phía Bắc qua sách báo và nhữngngày hội nhưng vẫn không khỏi ngỡ ngàng bởi sự khéo léovà tinh tế trong chế biến món ăn và nâng sự bình dị của từngmón ăn lên hàng nghệ thuật khi gắn vào đó những ý niệm,những so sánh trong sự tương quan giữa âm và dương, trời vàđất của người dân Na Rì. Lễ rước cỗ mở đầu cho Lễ hội LồngTồng diễn ra tại khu đất trống ở bản Pioo xã Lam Sơn khiếnngười ta nghĩ đến lễ dâng bánh chưng bánh dày của LangLiêu thủa trước. Trang trọng và đầy ắp hương xuân, mỗimâm cỗ là một tác phẩm nghệ thuật của nấu nướng và sắpđặt. Chỉ với một loại nếp nương, người dân Na Rì đã chế biếnđược 8-10 món bánh trên mâm cỗ, từ bánh dày, bánh chưng,xôi mật, xôi ngũ sắc ... đến các loại bánh phỏng nhào mật đủcả vuông, tròn, sao năm cánh. v.v. Rồi chuối, dứa, và các loạihoa rừng, mùa nào thức đấy, mâm cỗ đầu xuân của ngày hộixuống đồng cũng là mâm cỗ đủ cả sản vật của 12 tháng vớiước mong về một sự no đủ.Giờ khai hội, cây cột tung còn được trang trí bằng những tuarua vải sặc sỡ với những quả còn được chuẩn bị sẵn sẽ trởthành trung tâm của lễ hội sau khi ông chủ hội tung quả cònđầu tiên lên. Nam nữ xúm lại bên ném, bên bắt còn. Đó cũnglà một kiểu trao gửi tình cảm của thanh niên vùng núi hiếmhoi còn sót lại đến ngày nay. Sau đó là chương trình hát slilượn giao duyên, múa sư tử, biếu diễn đao thuật, hội cờ tướng(bàn cờ được ghép bằng những mảnh cây vầu), đám kéo co(đội nào thắng thì coi như năm đó được mùa)... khiến lễ hộitrở thành một dịp cho người dân bản trổ tài góp vui...Gắn bó với lao động sản xuất, Tết đến cũng là ngày các dụngcụ lao động được hưởng niềm vui đón Tết như con người.Người ta dán giấy đỏ, giấy hồng lên các dụng cụ lao động,như thể khoác cho nó một tấm áo mới, hay truyền sang nómột nụ cười xuân. Bốn con trâu được chọn xuống đồng trongngày khai hội cũng được tết nơ hồng, nơ đỏ vào đuôi, vàosừng, những chiếc cày, chiếc bừa gắn tua rua, cắm cờ đỏkhiến mảnh ruộng cạnh khu lễ hội cũng rực lên một sắc mới.Ngay sau những đường cày khai hội, những quả còn vớinhững chiếc đuôi dài như những lọn tóc con gái vùng cao, đủmàu sắc vun vút tung lên cao. Cột còn khá cao, vòng tròn khánhỏ nhưng quả còn của một chàng trai Lam Sơn đã tungtrúng tâm tròn, khép lại hội tung còn mở màn cho những câusli, lượn giao duyên tình tứ. Mùa hoa mận trắng xóa, tiếngróc rách của suối nước, sự ồn ã của gió rừng ... tất cả như tụhội về Lam Sơn cùng những câu sli, lượn. Người xem khôngmuốn dứt khỏi những Lượn nàng ới, nhưng cũng không bỏ lỡcơ hội để hòa vào sự nhộn nhịp , náo nức của những trò chơidân gian như: kéo cóc, đẩy gậy, đánh yến, đánh sảng.v.v.IMAGENOT FOUND!Một ngày náo nức, một ngày trái tim người dân Na Rì đậprộn rã bởi những ánh mắt trìu mến trao nhau, Lễ hội LồngTổng ở Na Rì có sự trang nghiêm của phần lễ, có cái náo nứccủa hội hè nhưng tuyệt nhiên không yếu tố thương mại và mêtín dị đoan. Đã bị mai một và mới được tổ chức lại từ năm1999, Lễ hội Lồng Tổng ở Na Rì năm nay nằm trong kếhoạch phục dựng các lễ hội truyền thống cổ mà Bộ VH-TTchỉ đạo Vụ Văn hóa dân tộc miền núi phục dựng sau lễ hộiTâm nghết ( lễ hội Dâng trâu mừng được mùa và cầu chomùa mới bội thu) của đồng bào Mnông ở Đaklak. Đồng thời,thông qua việc phục dựng, giữ lại cái hồn của lễ hội, nhữngyếu tố mang bản sắc riêng, lược bỏ những chi tiết rườm rà,lạc hậu, bổ sung những yếu tố mới phù hợp để xây dựng môhình mẫu Lễ hội đầu xuân cầu mùa của người Tày, Nùng. Từhình mẫu, người Tày, Nùng ở các địa phương khác sẽ thổivào hình mẫu những sắc màu của địa phương mình vàchuyển dịch hình mẫu đó về địa bàn nơi mình sinh sốngtheo phương thức nhân rộng.Theo ông Vi Hồng Nhân, Vụ trưởng Vụ VHDTMN, để Lễhội Lồng Tồng Na Rì ấn tượng hơn nữa và thực sự là mộthình mẫu, công tác tổ chức cần phải chuẩn bị kỹ hơn, bài bảnhơn. Ví dụ, cột còn phải liền cây, không được chắp vá, vàkhông quá cao để phụ nữ có thể tham gia. Trước khi tung còntự do, nên để cho mỗi thôn tham gia tung từ 10-20 quả còn.Kịch bản lễ hội phải lưu ý tính kết nối hạn chế tối đa giờchết. Muốn vậy cần tăng cường đội múa lân biểu diễn trongnhững đoạn chuyển giao giữa các phần lễ hội. Người đọc vănlễ phải mặc trang phục dân tộc theo đúng nghi thức, phảiquay mặt vào các mâm cỗ để đọc văn lễ chứ không phải quaylưng về cỗ, quay mặt về đám đông. Bổ sung thêm các tròchơi dân gian , cố gắng khai thác các nghệ nhân hát trongphần thi hát đối đáp giao duyên. Bởi theo ông, tại lễ hội lầnnày đã phát hiện một vài cụ già có cả kho bài hát ... trongtúi.Na Rì đang đổi mới, Na Rì đang vươn mình để trở thành thịxã, thành phố trong nay mai. Nếu như con đường từ Bắc Kạnvào Na Rì vài năm trước phải đi mất cả ngày đường mới tớinơi thì bây giờ chỉ mất khoảng 2 giờ đồng hồ ô tô chạy.Tương lai không xa, Na Rì sẽ là một trong những tuyếnđường thông thương, giao lưu thương mại và văn hoá vớinước bạn láng giềng. Na Rì cũng sẽ có một khu du lịch sinhthái hứa hẹn sự hấp dẫn với động Nàng Tiên và thảm thực vậtđa dạng. Kinh tế phát triển thì văn hóa cũng phải được quan ...