Lệch bội nhiễm sắc thể: Sàng lọc và chẩn đoán

Bài viết trình bày đối tượng sàng lọc trước sinh, xét nghiệm sàng lọc lệch bộ nhiễm sắc thể, siêu âm sàng lọc, xét nghiệm xâm lấn chẩn đoán lệch bội, sàng lọc sau sinh, suy giáp bẩm sinh, tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lệch bội nhiễm sắc thể: Sàng lọc và chẩn đoánHội Nghị Khoa Học Công Nghệ Năm 2020 LỆCH BỘI NHIỄM SĂC THỂ: SÀNG LỌC VÀ CHẨN ĐOÁN TS.BS Lâm Đức Tâm Phó Bộ môn Sản, Trường Đại học Y Dược Cần Thơ1. ĐẠI CƯƠNG Tổ chức Y tế thế giới (WHO), tỷ lệ dị tật bẩm sinh ở trẻ sơ sinh là 1,73%, mỗi nămthế giới có khoảng 8 triệu trẻ chào đời với một dị tật bẩm sinh. Tại Việt Nam, cókhoảng 1,5 triệu trẻ chào đời mỗi năm, trong số đó có từ 2- 3% trẻ bị bệnh lý ditruyền, dị tật bẩm sinh như: bệnh Down (chậm phát triển trí tuệ), hội chứng Edwards(dị tật do thừa nhiễm sắc thể), dị tật ống thần kinh, thiếu men G6PD (trẻ không đủ mennày các tế bào hồng cầu khó hoạt động bình thường), tăng sản tuyến thượng thận bẩmsinh; bị Thalassemia (tan máu bẩm sinh)...2. ĐỐI TƯỢNG SÀNG LỌC TRƯỚC SINH Tất cả phụ nữ mang thai có thể thực hiện sàng lọc trước sinh: nguy cơ bất thườngnhiễm sắc thể; gia đình, họ hàng người thân có người dị tật, chất độc da cam hoặc mắccác bệnh lý di truyền; tiền căn có thai chết lưu và sẩy thai nhưng không rõ nguyênnhân; làm việc trong môi trường hóa chất độc hại, sử dụng nhiều chất kích thích nhưrượu, bia, thuốc lá; nhiễm trùng như TORCH, cảm cúm sởi, thủy đậu, quai bị; sử dụngthuốc kéo dài; có bệnh lý mãn tính như tiểu đường, tăng huyết áp...3. XÉT NGHIỆM SÀNG LỌC LỆCH BỘ NHIỄM SẮC THỂ Lệch bội hay dị bội (aneuploidy) là có thừa hoặc thiếu một hoặc nhiều nhiễm sắcthể, dẫn tới tình trạng mất cân bằng số lượng nhiễm sắc thể trong tế bào nên có thể gâythất bại thai nghén tự phát. Nếu thai kỳ có thể tồn tại, thai này thường mang nhiềukhiếm khuyết bẩm sinh. Tam nhiễm (trisomy) ở nhiễm sắc thể 21 là dạng thường gặp nhất; tần suất khoảng1:800, có thể vì nhiễm sắc thể chứa ít thông tin gene hơn các nhiễm sắc thể thường cònlại. Lệch bội nhiễm sắc thể giới tính: 47,XXY (hội chứng Klinefelter) với tần suất1:500 trẻ nam. Tầm soát lệch bội nhiễm sắc thể có 2 kết quả so với một ngưỡng nhất định: - Thai phụ có sàng lọc dương tính tăng nguy cơ mang một thai lệch bội. - Thai phụ có test sàng lọc âm tính nguy cơ lệch bội thấp hơn. Tại Việt Nam, ngưỡng điểm cắt xác định nguy cơ là 1:250.Các phương pháp sàng lọc Xét nghiệm huyết thanh Xét nghiệm huyết thanh tầm soát lệch bội là phương pháp sử dụng các thông sốsinh hóa kết hợp với nguy cơ nền tảng như tuổi mẹ, cần nặng; nguy cơ huyết thanhgồm các thông số huyết thanh của các chỉ báo và từ đó tính thành nguy cơ tính toáncủa thai phụ và thai nhi. Xét nghiệm thường dùng là Double-test và Tripple-test.Double-test được thực hiện trong quý 1 (11 tuần đến 13 tuần 6 ngày) và Tripple-testđược thực hiện trong quý 2 (từ 16 tuần đến 18 tuần).Bệnh Viện Đa Khoa Khu Vực Tỉnh An Giang Trang 6Hội Nghị Khoa Học Công Nghệ Năm 2020 Double-test: được thực hiện với 2 chỉ báo là PAPP-A và free β-hCG. PAPP-A(Pregnancy Asociated Plasma Protein-A): được tổng hợp từ hợp bào nuôi, với nồng độtăng dần theo tuổi thai; nếu bị trisomy 21, nồng độ PAPP-A giảm so với thai bìnhthường. Free β-hCG: tổng hợp từ hợp bào nuôi, với nồng độ giảm dần theo tuổi thai;nếu bị trisomy 21, nồng độ free β-hCG tăng so với thai bình thường. Khi thực hành, Double-test hiếm khi được thực hiện đơn độc, mà kết hợp vớisiêu âm khảo sát khoảng sáng sau gáy (NT) combined test. Combined test: phát hiệnlệch bội Trisomy 21 khá tốt. Combined test có độ nhạy khoảng 85- 90%, dương tínhgiả là 5%. Hiện tại các nhà khoa học đang quan tâm đến PlGF (Placental GrownFactor) có xuất nguồn từ lá nuôi sẽ góp phần làm tăng khả năng phát hiện bệnh và gópphần tiên lượng biến cố xấu của thai kỳ. Triple- test: thời điểm từ 16 tuần đến 18 tuần. Gồm 3 thành tố huyết thanh hCG,AFP và estriol không liên hợp (uE3); nhưng có thể ứng dụng từ 15 đến 22 tuần, khi đóhiệu quả có thể kém đi nhiều. AFP (Alpha Foeto-Protein): là protein được tổng hợp từ túi noãn hoàng (yolk-sac); sau đó từ gan và ống tiêu hóa của thai sản xuất ra trong quá trình thai nhi pháttriển, theo khuynh hướng giảm dần sau 13 tuần. Khi nào nồng độ AFP gia tăng, cầnnghĩ đến các bất thường ở thai nhi như thoát vị rốn, khiếm khuyết ống thần kinh.Nhóm thai nhi bị lệch bội như Trisomy 21 và trisomy 18, nồng độ AFP thấp hơn sovới thai bình thường khác. uE3 (unconjugated Estriol): được tổng hợp thông qua sự tương tác giữa hệ thốngenzyme của tuyến thượng thận, gan thai nhi và nhau thai. Nhóm thai nhi bị lệch bộinhư Trisomy 21 và Trisomy 18, nồng độ uE3 thấp hơn so với các thai nhi bình thườngkhác. Thường xuất hiện từ ngày thứ 8 của thai nhi. Nhìn chung, độ nhạy của Tripletest trong phát hiện Trisomy 21 là 50-70%. Tripletest quý hai có thể có vai trò quan trọng trong tiên đoán về kết cục của thai kỳ như thaichậm tăng trưởng trong tử cung; tăng huyết áp trong thai kỳ. Xét nghiệm sàng lọc không xâm lấn (NIPT) NIPT (Non ...