Lệch chênh, vũ trụ này là thế! (Phần cuối)

."Một trong những ví dụ ấn tượng nhất cho sự áp dụng Nguyên lý 80/20 là ở lĩnh vực điện ảnh. Hai nhà kinh tế học vừa tiến hành một nghiên cứu về doanh thu và vòng đời của 300 cuốn phim được tung ra trong một giai đoạn là 18 tháng. Họ thấy rằng bốn phim – chỉ chiếm 1,3% so với tổng số – thu về được 80% doanh thu vé bán rạp; 296 hay 98,7% số phim còn lại chỉ kiếm được 20% tổng doanh thu". ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lệch chênh, vũ trụ này là thế! (Phần cuối) Lệch chênh, vũ trụ này là thế! (Phần cuối) ...Một trong những ví dụ ấn tượng nhất cho sự áp dụng Nguyên lý 80/20 là ởlĩnh vực điện ảnh. Hai nhà kinh tế học vừa tiến hành một nghiên cứu về doanh thu vàvòng đời của 300 cuốn phim được tung ra trong một giai đoạn là 18 tháng. Họ thấyrằng bốn phim – chỉ chiếm 1,3% so với tổng số – thu về được 80% doanh thu vé bánrạp; 296 hay 98,7% số phim còn lại chỉ kiếm được 20% tổng doanh thu. Nguyên lý 80/20 và thuyết hỗn độn Lý thuyết xác suất cho ta biết rằng hầu như không thể có chuyện tất cả các ứngdụng của Nguyên lý 80/20 đều xảy ra một cách ngẫu nhiên, do một thoáng cơ may nàođó. Chúng ta chỉ có thể giải thích nguyên lý này khi tìm được những tầng ý nghĩa hoặcnguyên nhân sâu xa hơn còn nằm ẩn khuất bên dưới. Bản thân Pareto cũng đã từng vật lộn với vấn đề này, ông luôn cố áp dụng mộtphương pháp luận nhất quán cho việc nghiên cứu xã hội. Ông đã sục sạo để tìm cho ra“những lý thuyết có thể vẽ nên được bức tranh của những kết quả từ kinh nghiệm hoặcquan sát”, những mẫu hình lặp đi lặp lại, những quy luật xã hội, hoặc những “đồngdạng” có thể giải thích được hành vi của cá nhân và xã hội. Cách làm có tính xã hội học của Pareto không tìm ra được một chìa khóa có sứcthuyết phục. Ông qua đời đã lâu thì thuyết hỗn độn – vốn có nhiều tương đồng rất lớnvới Nguyên lý 80/20 và góp phần giải thích Nguyên lý này – mới ra đời. Trong ba mươi năm cuối của thế kỷ XX đã diễn ra một cuộc cách mạng về tưduy của các nhà khoa học về vũ trụ, làm đảo lộn những tri thức thống lĩnh cả 350 nămtrước đó. Tư tưởng đã từng thống lĩnh ấy là những tư tưởng dựa trên máy móc và cótính duy lý, tự thân đã là một bước tiến vĩ đại so với những quan điểm huyền bí và tùytiện về thế giới mà người ta đã từng tin trong thời Trung Cổ. Quan điểm cơ học đãchuyển Thượng đế từ một thế lực không thể hiểu nổi và thất thường thành một kỹ sưchế tạo đồng hồ thân thiện với người sử dụng hơn. Quan điểm ấy về thế giới của con người ở thế kỷ XVII, và vẫn còn rất phổ biếntrong xã hội ngày nay, ngoại trừ trong những tầng lớp khoa học đã tiến bộ, thật dễ chịuvà hữu ích vô cùng. Tất cả các hiện tượng đều được giản lược quy về những mối quanhệ “có quy tắc”, có thể đoán trước, tuyến tính. Ví dụ, a tạo ra b, b tạo ra c, và a + c thìtạo ra d. Một thế giới quan như thế cho phép bất cứ thành phần cá nhân nào của vũ trụ– sự vận hành của trái tim con người chẳng hạn, hoặc của bất cứ thị trường riêng rẽnào – có thể được phân tích riêng biệt, bởi vì tổng thể là tổng cộng của các thành phầnvà ngược lại. Nhưng trong nửa sau của thế kỷ XX thì dường như sẽ đúng hơn nhiều nếu nhìnthế giới như một sinh vật đang vận động, tiến hóa trong đó toàn bộ hệ thống lớn hơntổng các thành phần, và trong đó quan hệ giữa các thành phần là phi tuyến tính.Nguyên nhân không dễ xác định ngay, có những quan hệ liên lập phức tạp giữa cácnguyên nhân, và ranh giới phân định nguyên nhân và kết quả có thể mờ nhạt, khôngrõ. Vấn đề với lối tư duy một chiều là không phải lúc nào nó cũng đúng được, nhiềukhi chỉ là một sự đơn giản hóa quá mức thực tế. Cân bằng là chuyện viễn ảo, mongmanh. Vũ trụ này vốn rất khập khiễng, tròng trành. Tuy nhiên, thuyết hỗn độn, mặc dù tên gọi là thế, không nói rằng mọi thứ chỉ làmột mớ hổ lốn không thể hiểu nổi và vô vọng. Đúng hơn là, có một lô-gích nội tại ẩnmình dưới một vẻ ngoài mất trật tự, một tính chất phi tuyến tính khả đoán – điều mànhà kinh tế học Paul Krugman đã gọi là “chính xác” đến “kỳ quái”, “đáng sợ”, và“khiếp đảm”. Lô-gích ấy thì nhận biết dễ hơn là mô tả, và không hoàn toàn khác biệtvới sự lặp đi lặp lại của một chủ đề trong một nhạc phẩm. Một số quy luật đặc thù vẫnthường lặp đi lặp lại, nhưng với một vẻ muôn hình vạn trạng vô cùng và khôn lường. Thuyết hỗn độn và Nguyên lý 80/20 soi sáng minh chứng cho nhau Thuyết hỗn độn và những khái niệm khoa học hữu quan có liên hệ như thế nàovới Nguyên lý 80/20? Mặc dù xem ra chưa có ai khác xác lập mối liên hệ này nhưngtôi nghĩ câu trả lời là: rất nhiều. Nguyên lý không cân bằng Sợi chỉ chung giữa thuyết hỗn độn và Nguyên lý 80/20 là vấn đề cân bằng –hoặc, nói cho chính xác là, tình trạng không cân bằng. Cả thuyết hỗn độn lẫn Nguyênlý 80/20 đều khẳng định (với rất nhiều cơ sở thực chứng) rằng vũ trụ này là không cânbằng. Cả hai đều cho rằng thế giới này không hoạt động theo tuyến tính; nguyên nhânvà kết quả ít khi có một mối liên hệ cân bằng. Cả hai đều nhấn mạnh đến nguyên lý tựtổ chức: một số động lực lúc nào cũng mạnh hơn những động lực khác và sẽ cố chiếmphần chia nguồn lực lớn hơn phần theo lẽ công bằng. Thuyết hỗn độn, dựa vào một sốnhững sự kiện đã xảy ra trong lịch sử, góp phần giải thích tại sao có sự mất cân bằngnày và tình trạng ấy diễn ra như thế nào. Vũ trụ không vận động theo một đường thẳng đ ...