Lịch sử Khai hoang Vùng Bạc Liêu, Cà Mau xa xôi và phức tạp 3

Theo sự phỏng định lạc quan của chủ tỉnh Caffort thì trong vòng hai năm tới, Bạc Liêu sẽ là vùng giàu có, chỉ cần cho người từ Bắc kỳ vào canh tác với kỹ thuật cổ truyền là đủ làm cho huê lợi tăng lên gấp mười. Tỉnh Bạc Liêu phía giáp Sóc Trăng là nơi Huê kiều và người Cao Miên đông đúc, ruộng tốt, dân chúng thích nói tiếng Triều Châu. Riêng về quận Cà Mau, người Việt đông hơn, gần như là thuần túy, chỉ trừ hai làng có sốc Miên mà thôi. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lịch sử Khai hoang Vùng Bạc Liêu, Cà Mau xa xôi và phức tạp 3 Lịch sử Khai hoang Vùng Bạc Liêu, Cà Mau xa xôi và phức tạp 3Theo sự phỏng định lạc quan của chủ tỉnh Caffort thì trong vòng hai năm tới, BạcLiêu sẽ là vùng giàu có, chỉ cần cho người từ Bắc kỳ vào canh tác với kỹ thuật cổtruyền là đủ làm cho huê lợi tăng lên gấp mười. Tỉnh Bạc Liêu phía giáp SócTrăng là nơi Huê kiều và người Cao Miên đông đúc, ruộng tốt, dân chúng thíchnói tiếng Triều Châu. Riêng về quận Cà Mau, người Việt đông hơn, gần như làthuần túy, chỉ trừ hai làng có sốc Miên mà thôi.Năm 1887, Lamothe de Carrier trở lại Bạc Liêu làm chủ tỉnh và nhận định rằngtình hình thay đổi khả quan so với nhiệm kỳ trước của ông ta. Việc kiểm tra chobiết ở Bạc Liêu sau người Việt thì đông đảo nhứt là người Cao Miên, kế đến ngườiMinh Hương gốc Triều Châu. Trong 2.500 Huê kiều, người Triều Châu chiếm đến2000. ở tổng Thạnh Hưng, nhiều gia đình chỉ nói toàn tiếng Triều Châu và các ônghương chức hội tề không biết nói tiếng Việt. Nạn Thiên Địa Hội, ăm trộm trâu, ăntrộm ghe, nhứt là buôn lậu á phiện còn đầy dẫy. Dân hút thêm á phiện nhưng nhànước bán ra ít hơn năm trước :— Năm 1884, nhà nước bán ra 56.000 đồng.— Năm 1886, nhà nước bán ra dưới 40.000 đồng vì nạn á phiện lậu thuế.Viên chủ tỉnh này lại báo động : điền chủ trong tỉnh mượn của Đông Dương ngânhàng trên 35.000 đ ồng để làm mùa, nhưng có lẽ họ thua cờ bạc hết rồi. Đề nghịcho dân ngoài bắc vào, cắp đất cho họ. Năm 1882, phỏng định 36.000 dân, nayđược hơn 50.000. Đang làm đường nối qua Sóc Trăng, đường ở chợ Bạc Liêu đãtráng đá.Để kiểm soát vùng đất rộng, giao thông khó khăn và dân số phức tạp, thực dân đãcố ý đưa về Bạc Liêu và Cà Mau một số công thần với tác phong kiêu binh vàhách dịch. Phủ Đức, từng góp công dẹp loạn lúc trước ở Mỹ Tho đến làm mưa làmgió ở Cà Mau. Cai mã tà tên là Cang, người đã trực tiếp bắt Thủ khoa Huân ở ChợGạo được về Bạc Liêu làm chức phó quản mã tà. Lính tập hữu công đã từng viễnchinh ở Bắc kỳ, dẹp loạn ở Cao Miên cũng trở về Bạc Liêu làm chức quan trọng.Một viên thông ngôn từng trấn đóng, cướp giựt, ăn hối lộ ở Hạ Lào đã về tận BạcLiêu rồi mà chủ nợ ở Hạ Lào vẫn năn nỉ xin nhà nước can thiệp vì số nợ quánhiều. Lại còn viên chức Pháp chuyên ăn hối lộ, làm ở sở “Tào cáo” (Thươngchánh) đã từng có thành tích xấu ở tỉnh khác. Nhà nước chọn người “đáng tin cậy”để làm hương chức làng nhưng bọn này lại xài thâm công quỹ, đánh bài và hút áphiện, đến mức chủ tỉnh nổi giận đề nghị với Thống đốc Nam kỳ đ ày họ ra Cônđảo để làm gương.Vụ phủ Đức ở Cà Mau là điển hình nhứt. Năm 1897, chủ tỉnh Bạc Liêu nhận địnhCà Mau là quận xa xôi và nghèo nàn nên không cần đưa một phó tham biện đếncai trị, vả lại cơ sở quận lỵ thiếu tiện nghi. Phủ Đức đổi tới Cà Mau rồi gặp rắc rốivới một công chức Pháp làm nhân viên Công chánh. Tên bồi của viên chức này rachợ mua đồ, cứ theo thói quen là nửa mua nửa giựt, dân trong chợ phản đối, tênbồi đánh luôn người thầu góp chợ rồi chưởi luôn phủ Đức. Tên bồi này bị bắt, chủtỉnh giải hắn ta lên Khám lớn Sài Gòn để rồi hắn được tha tội. Viên chức Pháp hồinghi phủ Đức đã yêu cầu bắt giam người bồi, nên trả thù bằng cách công khai tốcáo phủ Đức là kẻ tiểu tốt vô danh, không biết nói tiếng Pháp mà đòi cai trị CàMau với những luật lệ theo quy chế thổ trước, tức là muốn giam ai thì cứ giam.Theo viên chức Pháp này thì chợ Cà Mau là nơi hỗn loạn, dân chúng mở sòng bạcngay ở ngoài đường, phủ Đức thì tưởng mình nhiều oai quyền như thời đàng cựu,tha hồ ăn hối lộ, chợ phố thì chẳng lo chỉnh trang, đến mức không còn tìm đâu mộtquán cà—phê, một tiệm tạp hóa cho ra hồn !Một số thơ rơi gởi đến Thống đốc Nam kỳ để tố cáo phủ Đức (đây là do viên chứcPháp xúi dục, hay dân chúng thừa cơ ra tay tranh đấu ?). Những khoản tố cáo giúpta thấy lối cai trị thời ấy, ở nơi xa mặt trời :— Phủ Đức cho cất nhà hầu mới (nhà hầu tức là dinh quận) rồi bắt buộc cai tổng,các ông bang Huê kiều và hương chức làng dâng lễ, gồm sáp ong, bốn tấm hoànhphi (mỗi tấm đáng giá 20 đồng). Ngoài ra còn một số bạc mặt.— Gọi người Huê kiều và hương chức làng tới nhà hầu để đánh bài với ông ta, đểông ta lấy xâu. Nếu thua thì ông ta xin luôn.— Cho chứa cờ bạc trong xóm, me và bài tây (bài cào), xâu một ngày một đemnăm đồng.— Mỗi người dân phải chuộc công s ưu nhỏ (tức là phần làm xâu cho tỉnh) là 2ngày, theo quy định 2 ngày này là 5 cắc, nhưng phủ Đức bắt buộc dân phải đóng 1đồng bạc, năm cắc dư bỏ túi.— Ngày Chánh Chung (l ễ 14/7 của Pháp) lại chứa cờ bạc sau nhà, ông ta lấy xâu15 đồng một ngày, 4 ngày là 60 đồng.— Trong vòng một năm mà phủ Đức tổ chức kỵ cơm cho ông bà cở năm sáu lần.Mỗi lần như thế, làng phải đi 4 nang sáp và 4 đồng, làng nghèo thì 2 nang (quậnCà Mau gồm 30 làng cả thảy).— Đem về quận hai ghe hát (hát bội), bắt buộc các làng phải mướn hát bao giànmột ngày một đêm là 10 đồng, con của phủ Đức làm kép hát, đến từng nhà màmượn tiền mỗi nhà một đồng.— Phủ Đức lục lạo thùng thơ trước khi cho gởi, vì vậy các đơn tố cáo đều bị xemtrước.— Mỗi tháng phủ Đức chở sáp đem về xứ một lần, mỗi lần chở hai thùng đầy,thùng dài 1 thước rưỡi, cao 1 thước.Lại còn đơn tố cáo phủ Đức có thành tích xấu hồi trấn nhậm ở Sóc Trăng, RạchGiá, Bạc Liêu. Chủ tỉnh Bạc Liêu binh vực phủ Đức, cho là vu khống (phải chăngvì có ăn hối lộ của phủ Đức) nhưng chủ tỉnh cũng nhượng bộ, yêu cầu cấp trên chomột người Pháp tới thay thế vì phủ Đức đã quá 60 tuổi rồi.Vài nét về tình hình năm 1902 trở về sauThiên Địa Hội được tổ chức lan tràn khắp Bạc Liêu khiến người Pháp báo động.Một số đông người Việt và Hoa kiều gia nhập, ăn thề với nhau nhưng rốt cuộcdường như Hội chỉ còn hoạt động trong phạm vi cứu tế, vài người lại lợi dụng hệthống bí mật của Hội để buôn bán á phiện lậu thuế.Tuy nhiên, còn nhiều cán bộ trung kiên của Thiên Địa Hội biết kiên nhẫn chờ thờiđể ...