Lithi trong y tế và đời sống

Lithi trong y tế và đời sốngLithi (lithium), ký hiệu nguyên tố Li, số hiệu nguyên tử: 3 trong Bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học (của Mendeleep: 1834-1907), có khối lượng nguyên tử: 6,94, có nhiều ứng dụng trong y tế và đời sống, được coi là nguyên tố của tương lai. Trong y tế Lithi được dùng dưới dạng muối carbonat, acetat, citrat, gluconat, sulfat. Lihtium carbonat có khá nhiều tên biệt dược: camcolit, eskalith, liskonum, pfi-lithium, teralithe..., có trong danh mục thuốc thiết yếu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhưng không có trong...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lithi trong y tế và đời sống Lithi trong y tế và đời sốngLithi (lithium), ký hiệu nguyên tố Li, số hiệu nguyên tử: 3 trong Bảng tuầnhoàn các nguyên tố hoá học (của Mendeleep: 1834-1907), có khối lượngnguyên tử: 6,94, có nhiều ứng dụng trong y tế và đời sống, được coi là nguyêntố của tương lai.Trong y tếLithi được dùng dưới dạng muối carbonat, acetat, citrat, gluconat, sulfat. Lihtiumcarbonat có khá nhiều tên biệt dược: camcolit, eskalith, liskonum, pfi-lithium,teralithe..., có trong danh mục thuốc thiết yếu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO)nhưng không có trong danh mục thuốc thiết yếu của Việt Nam (1999), chỉ có bácsĩ chuyên khoa mới được chỉ định dùng. Thuốc có nhiều dạng bào chế:- Viên nén hoặc viên nang cứng, viên giải phóng chậm. Ngoài ra còn có dạng ốngthuốc và sirô.Tác dụng: ổn định rối loạn tâm thần, chống thao cuồng, điều ho à tính khí. Lithi cóhiệu quả phòng ngừa cả 2 pha hưng cảm và trầm cảm của bệnh hưng cảm-trầmcảm đơn cực hoặc lưỡng cực. Ngoài tác dụng phòng bệnh, nó còn dùng để điều trịtrong các trường hợp hưng cảm. Cơ chế tác dụng còn chưa xác định chính xác.Lithi hấp thu nhanh và gần như hoàn toàn sau khi uống.Thường được chỉ định: chống thao cuồng cấp nhẹ. Phòng các u sầu thao cuồng.Chống chỉ định: - Người có bệnh tim mạch, thận nặng, suy tuyến giáp, rối loạn cânbằng Na+, trẻ em dưới 15 tuổi, người đang cho con bú.- Thận trọng dùng cho người cao tuổi tăng huyết áp, nhược cơ, động kinh, có biếnđổi trên điện tâm đồ, người đang ăn hạn chế muối (làm tăng tải hấp thu ở thận nêntạo nồng độ độc trong máu, phụ nữ có thai vì lithi có thể gây nhiễm độc cho thainhi, ảnh hưởng đến tuyến giáp và tim). Người bệnh cần được thông báo kỹ về cáctrường hợp nhiễm độc và được dặn phải thông báo ngay cho thầy thuốc khi nghingờ: điều trị dài bằng lithi có thể làm hại và suy thận.- Lithi gây ảnh hưởng đến khả năng lao động trí óc và chân tay (thận trọng khi láixe và vận hành máy).Nếu có những biểu hiện sau, cần báo ngay cho thầy thuốc biết để xử lý:- Đái nhiều, khát nhiều... biểu hiện mất nước.- Tiêu chảy, buồn nôn, nôn, run rẩy, mất điều hoà dù nhẹ, buồn ngủ, yếu cơ, ra mồhôi nhiều.Tác dụng phụ thường gặp: mệt mỏi, ngủ lịm, mất nước, phù nề, hoa mắt, chóngmặt, ù tai, ảo giác, chán ăn, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đau bụng, đầy hơi, khó tiêu,run tay, rụng tóc, khô da và miệng, đái nhiều, bất lực, mắt nhìn mờ.Cách dùng:Viên giải phóng chậm không được nhai hoặc bẻ. Điều trị đầu tiên phải được thựchiện tại bệnh viện là nơi có điều kiện giám sát nồng độ lithi trong huyết thanh.Thường trước khi cho dùng thuốc cần khám nghiệm chức năng thận, protein niệu,test thụ thai, ion đồ máu, thử máu, khám tim, glucose huyết lúc đói.Dùng thuốc cần tránh uống rượu, nước giải khát có rượu. Không nên ngưng thuốctrừ khi đã dùng được ít nhất 1 năm và chỉ nên dùng từ 3-5 năm nếu thầy thuốcthấy vẫn còn có ích lợi. Lithi có hiệu quả phòng ngừa cả hai pha hưng cảm và trầm cảm của bệnh rối loạn tâm thần.Trong đời sốngCó ý kiến dự đoán trong tương lai gần, lithi có thể gây ra cho thế giới những cơnsốt gần như nhân loại đã từng điên đảo về dầu lửa. Gần đây, lithi được ứng dụngkhá nhiều trong các sản phẩm công nghiệp hiện đại nhất là các hàng điện tử giadụng. Pin lithi có mặt trong hàng loại máy tính xách tay, máy nghe nhạc, máy ảnhkỹ thuật số. Tương lai, để giảm ô nhiễm môi trường, những chiếc ôtô chạy xăng sẽdần dần nhường cho những xe chạy bằng điện, loại năng lượng sạch không thảikhí carbon mà loại xe này thì không thể thiếu lithi như xăng đối với các ôtô hiệnnay. Do đó, giá lithi tăng vọt trong vòng 6 năm gần đây, năm 2003 ở mức 350USD/tấn thì nay đã là 600 USD/tấn và xu hướng tăng vẫn chưa hề giảm.Trữ lượng lithi toàn thế giới có khoảng 70% thuộc sở hữu của các quốc gia thuộcvùng núi Andes (Nam Mỹ), trong đó nhiều nhất (47% và dễ khai thác nhất làBolivia, sau đó là Arhentina và Chilê. Cánh đồng muối Sabar de Uyuni củaBolivia là một kho báu vì ở đó có gần một nửa trữ lượng lithi của thế giới. Phầncòn lại thuộc về Tây Tạng, Úc và Mỹ. Hiện nay có 3 tập đoàn, 1 của Pháp(Bollore) và 2 của Nhật (Mitsubishivfa Iumimoto) đang cạnh tranh nhau để gi ànhquyền khai thác lithi tại Bolivia. Tập đoàn Bollore của Pháp đang hợp tác với mộthãng ôtô của Ý để cho ra mắt chiếc xe Blue Car, nên đành ưu tiên cho việc khaithác này với sự trợ giúp của Tổng Thống Pháp Nicolas Sarkozy, vì ông từng bướcsẽ trao đổi với các nhà lãnh đạo Bolivia về vấn đề này nhân chuyến thăm Boliviavào tháng 9/2009. Tổng thống Evo Maraless của Bolovia cũng mong muốn khaithác lithi sớm được thực hiện trên cơ sở lợi ích của Bolovia được đảm bảo đồngthời giữ gìn được cảnh quan môi trường. Hy vọng trong tương lai gần, lithi sẽ gópphần to lớn trong việc chống ô nhiễm khí thải và hạn chế được sự biến đổi khí hậu,giảm được tác hại cho nhân loại. Kim Ng ...