Lũ và vấn đề tính toán lũ quét IX/2002 trên sông Ngàn Phố - TS. Hoàng Ngọc Quang

Nhằm giúp các bạn có thêm tài liệu phục vụ nhu cầu học tập và nghiên cứu, mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết "Lũ và vấn đề tính toán lũ quét IX/2002 trên sông Ngàn Phố" dưới đây. Nội dung bài viết trình bày các vấn đề về lũ và cách tính toán lũ quét.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Lũ và vấn đề tính toán lũ quét IX/2002 trên sông Ngàn Phố - TS. Hoàng Ngọc Quang1 Lò vµ vÊn ®Ò tÝnh to¸n lò quÐt IX/2002 trªn s«ng Ngµn phè TS. Hoµng Ngäc Quang Trêng Cao ®¼ng Tµi nguyªn vµ M«i trêng Hµ Néi Tãm t¾t: S«ng Ngµn Phè lµ s«ng nh¸nh cÊp II cña s«ng C¶, cã diÖn tÝch 1101 km2 n»m trªnhuyÖn H¬ng S¬n, Hµ TÜnh lµ lu vùc kh«ng lín l¾m, cã mïa lò ng¾n nhng trong nh÷ng n¨m gÇn®©y nhiÒu trËn lò lín, lò quÐt ®· liÕp tiÕp xÈy ra. Lu lîng lò lín nhÊt trung b×nh nhiÒu n¨m trªn s«ng Ngµn Phè thêng ®¹t kho¶ng 1569m3/snhng vËn tèc, cêng suÊt lò rÊt lín vµ thêi gian lò lªn l¹i rÊt ng¾n. Trong 5 trËn lò lín xÈy ratrong nh÷ng n¨m gÇn ®©y: 1978, 1983, 1988, 1989 vµ 2002, lò IX/2002 lµ lín nhÊt g©y hËu qu¶hÕt søc nÆng nÒ: vÒ møc ®é ngËp lôt, sè ngêi chÕt vµ thiÖt h¹i lªn ®Õn gÇn 900 tØ ®ång. Sù h×nh thµnh lò quÐt IX/2002 lµ do ma lín ®îc t¹o ra bëi sù tæ hîp cña c¸c h×nh thÕ thêitiÕt nguy hiÓm (¸p thÊp nhiÖt ®íi, d¶i héi tô, lìi ¸p cao), sù më réng ë thîng lu vµ thu hÑp ëh¹ lu lu vùc, do c¶n dßng cña c¸c tuyÕn giao th«ng, do sù xuÊt hiÖn ®ång thêi cña lò s«ngchÝnh, do cÊu t¹o bë rêi cña ®Êt ®¸ dÔ ngÊm níc ... Níc lò lªn cao vµ nhanh ®· lµm v« hiÖu ho¸ c¸c c«ng tr×nh thuû v¨n nªn ®Ønh lò lín nhÊtkh«ng ®o ®îc vµ v× thÕ nhiÒu ngêi b»ng c¸ch nµy, c¸ch kh¸c t×m c¸ch kh«i phôc l¹i. Cã nhiÒuph¬ng ph¸p kh«i phôc ®Ønh lò ®· ®îc ¸p dông: Ph¬ng ph¸p kÐo dµi phÇn mùc níc cao theoquan hÖ Q=f(H), ph¬ng ph¸p tæng hîp ®ia lý, ph¬ng ph¸p ®iÒu tra thuû v¨n .. vµ kÕt qña tÝnhto¸n ®· cho Qmax=5200 m3/s t¹i S¬n DiÖm. §©y lµ kÕt qña hîp lý, cã thÓ chÊp nhËn ®îc. S«ng Ngµn Phè lµ mét s«ng nh¸nh lín cña s«ng La, mét phô lu cÊp I cña s«ng C¶, n»m trªn®Þa phËn huyÖn H¬ng S¬n, Hµ TÜnh cã diÖn tÝch lu vùc lµ 1101 km2 . Còng nh c¸c s«ng suèi kh¸c ë níc ta, s«ng Ngµn Phè cã hai mïa dßng ch¶y: mïa lò vµmïa c¹n: - Mïa lò chØ kÐo dµi 3 th¸ng (IX-XI) nhng lîng níc mïa lò chiÕm tíi 50,7% tæng lîngníc trong n¨m. - Mïa c¹n kÐo dµi 9 th¸ng (XII-VIII) víi tæng lîng níc gÇn b»ng tæng lîng níc mïa lò:49,3% tæng lîng níc trong n¨m. Mïa dßng ch¶y trªn s«ng Ngµn Phè xuÊt hiÖn ®ång pha víi mïa dßng ch¶y trªn s«ngchÝnh - s«ng La. 2.5 f=(ki-1)/Cv 2 1.5 1 0.5 0 1961 1971 1981 1991 2001 t(n¨m) -0.5 -1 -1.5 -2 -2.5 H×nh 1 §êng luü tÝch sai chuÈn mùc níc tr¹m thuû v¨n S¬n DiÖm thêi kú 1961-2003 Theo nhiÒu n¨m: Chu kú dßng ch¶y lµ 31 n¨m (1961-1991) víi c¸c pha níc rÊt ng¾n: chØkho¶ng 4 n¨m, nh c¸c pha níc lín 1968-1971, 1999-2002 vµ c¸c pha níc nhá 1965-1968, 21979-1982, c¸c pha níc cã thêi kú dµi h¬n rÊt khã nhËn ®îc (H×nh 1). Sù lu mê cña c¸c phaníc thêi kú dµi bëi c¸c pha níc cã thêi kú ng¾n nãi lªn tÝnh thÊt thêng cña chÕ ®é dßng ch¶ytrªn s«ng. Trong mïa lò, ph©n phèi dßng ch¶y lò b×nh qu©n nhiÒu n¨m theo th¸ng ®Òu cã d¹ng 1 ®Ønh,th¸ng lín nhÊt lµ th¸ng X chiÕm 20,9% tæng lîng dßng ch¶y n¨m vµ th¸ng nhá nhÊt lµ th¸ng IVchØ chiÕm 4,1% tæng lîng dßng ch¶y n¨m. Nhng th¸ng IX l¹i lµ th¸ng cã nhiÒu trËn lò nhÊt víitÇn suÊt xuÊt hiÖn ®¹t tíi 44,2% trong khi th¸ng X chØ ®¹t 35,3%. B¶ng 1 C¸c ®Æc trng lò cña mét sè trËn lò ®iÓn h×nh TT §Æc trng N¨m lò lín 1978 1983 1988 1989 2002 1 Hmax (cm) 1406 1445 1460 1535 1582 3 2 Qmax (m /s) 3700 2920 3050 3260 5200 Theo thèng kª, trong 42 n¨m quan tr¾c, trªn lu vùc cã 18 con lò lín vît b¸o ®éng cÊp III,trong ®ã c¸c trËn lò xÈy ra trong c¸c n¨m 1978, 1983, 1988, 1989 vµ 2002 (B¶ng 1) lµ nh÷ng trËnlò ®Æc biÖt lín, cã mùc níc lín nhÊt vît b¸o ®éng cÊp III (1400cm). Trªn lu vùc s«ng Ngµn Phè, lò lín trªn s«ng thêng cã c¸c ®Æc ®iÓm sau: - Thêi gian sinh lò thêng rÊt ng¾n, chØ kho¶ng 6-7 giê, thËm chÝ chØ 3-4 giê nh lò IX/2002sau khi ma ®¹t ®Ønh. - VËn tèc dßng ch¶y lò rÊt lín, thêng vît 2m/s. Tèc ®é truyÒn lò lín nhÊt quan tr¾c®îc t¹i S¬n DiÖm trong trËn lò IX/2002 lªn tíi 2,38m/s x¶y ra trong hai ngµy liªn tôc. Víi tèc ®é®ã, dßng ch¶y trªn s«ng ®· cuèn theo rÊt nhiÒu bïn ®Êt, cµnh c©y cã khi cßn t¹o nªn dßng ch¶ybïn nh lò IX/2002 mµ sau khi lò rót, lîng bïn c¸t ®äng l¹i t¹i Tr¹m S¬n DiÖm dµy tíi 0,6-0,8mvµ trªn Quèc lé 8A (®o¹n tõ CÇu Ngµn Phè ®Õn H¬ng S¬n) dµy tíi 0,2- ...