Luận án Tiến sĩ Y học: Nghiên cứu xác định đột biến và lập bản đồ đột biến gen dystrophin trên bệnh nhân loạn dưỡng cơ Duchenne Việt Nam

Mục tiêu của đề tài xác định đột biến xóa đoạn, lặp đoạn và đột biến điểm của gen dystrophin trên bệnh nhân DMD/BMD; bước đầu xây dựng bản đồ đột biến gen dystrophin trên bệnh nhân DMD/BMD Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Luận án Tiến sĩ Y học: Nghiên cứu xác định đột biến và lập bản đồ đột biến gen dystrophin trên bệnh nhân loạn dưỡng cơ Duchenne Việt Nam BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI ĐỖ NGỌC HẢINGHI£N CøU X¸C §ÞNH §éT BIÕN Vµ LËP B¶N §å §éT BIÕN GEN DYSTROPHIN TR£N BÖNH NH¢N LO¹N D¦ìNG C¥ DUCHENNE VIÖT NAM LUẬN ÁN TIẾN SỸ Y HỌC HÀ NỘI - 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI ĐỖ NGỌC HẢINGHI£N CøU X¸C §ÞNH §éT BIÕN Vµ LËP B¶N §å §éT BIÕN GEN DYSTROPHIN TR£N BÖNH NH¢N LO¹N D¦ìNG C¥ DUCHENNE VIÖT NAM Chuyên ngành: Hóa sinh Mã số: 62720112 LUẬN ÁN TIẾN SỸ Y HỌC Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: 1. TS. Trần Vân Khánh 2. GS.TS. Tạ Thành Văn HÀ NỘI - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi là Đỗ Ngọc Hải, nghiên cứu sinh khóa 29 Trường Đại học Y Hà Nội,chuyên ngành Hóa sinh, xin cam đoan: 1. Đây là luận án do bản thân tôi trực tiếp thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS. Trần Vân Khánh và GS.TS. Tạ Thành Văn. 2. Công trình này không trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu nào khác đã được công bố tại Việt Nam. 3. Các số liệu và thông tin trong nghiên cứu là hoàn toàn chính xác, trung thực và khách quan, đã được xác nhận và chấp thuận của cơ sở nơi nghiên cứu. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật về những cam kết này. Hà Nội, ngày tháng năm 2015 Người viết cam đoan ĐỖ NGỌC HẢI DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮTBMD Becker Muscular DystrophyBVSKTE Bảo vệ sức khoẻ trẻ emCK Creatine Kinase Duchenne Muscular DystrophyDMD (Bệnh loạn dưỡng cơ Duchenne)DNA Deoxyribo Nucleic AcidKB Kilo BaseMLPA Multiplex Ligation Probe AmplificationNST X Nhiễm sắc thể XNST Y Nhiễm sắc thể YPCR Polymerase Chain ReactionRT – RCR Reverse transcription PCR (PCR sao mã ngược)RNA Ribo Nucleic Acid 1 ĐẶT VẤN ĐỀ Bệnh loạn dưỡng cơ Duchenne (Duchenne Muscular Dystrophy-DMD)là một bệnh lý thần kinh cơ do di truyền thường gặp nhất, được phát hiện ở tấtcả các chủng tộc khác nhau trên thế giới. Tần suất bệnh vào khoảng 1/3500trẻ trai. Duchenne là người đầu tiên đã mô tả chi tiết bệnh này vào năm 1861[1]. Đây là một bệnh lý cơ rất nặng, mang tính chất tuần tiến, nặng dần theothời gian. Hầu hết trẻ trai mắc bệnh đều có dấu hiệu lâm sàng với triệu chứngsuy yếu cơ, biểu hiện bằng khó đi lại, khó đứng lên ngồi xuống và khó khănkhi leo cầu thang. Trong giai đoạn nặng, bệnh nhân trở nên tàn phế, mất khảnăng đi lại vào lứa tuổi 12 và thường tử vong ngoài 20 tuổi do tổn thương cơtim và rối loạn hô hấp [2, 3]. Một thể bệnh nhẹ của DMD rất hay gặp là loạndưỡng cơ Becker (BMD). Bệnh nhân BMD xuất hiện triệu chứng lâm sàngmuộn hơn DMD, biểu hiện lâm sàng nhẹ hơn và thời gian tiến triển chậmhơn. Với những biểu hiện nặng nề, cùng với rối loạn về tinh thần,DMD/BMD thực sự không chỉ là một tai họa đối với bản thân người bệnh màcòn là gánh nặng của gia đình cũng như của cả cộng đồng. DMD/BMD là bệnh di truyền lặn liên kết giới tính, gây nên bởi độtbiến gen dystrophin. Gen dystrophin nằm ở vị trí Xp21 trên nhiễm sắc thể X,có chiều dài hơn 3000 kb, gồm 79 exon với 7 promotor khác nhau và là genngười lớn nhất được phát hiện cho đến nay. Gen dystrophin mã hoá 14 kbmRNA và tổng hợp sản phẩm tương ứng là protein dystrophin. Protein này cómặt ở màng của tế bào cơ và có chức năng chính trong việc duy trì sự ổn địnhmàng, bảo vệ tế bào cơ khỏi bị tổn thương trong quá trình co cơ [4, 5]. Hiện nay, bản đồ đột biến gen dystrophin gần như đã được xác định.Dạng đột biến xóa đoạn gen là phổ biến nhất, chiếm 60%. Dạng đột biến điểmđứng thứ hai về mức độ thường gặp, chiếm 20-30%. Dạng đột biến lặp đoạn 2chiếm khoảng 10-15% [5]. Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy, đột biếnxóa đoạn gen thường tập trung vào hai vùng trọng điểm (hotspot): vùng trungtâm (exon 43-60) và vùng 5’ tận (exon 1-19) [3, 6]. Đột biến điểm và độtbiến lặp đoạn nằm rải rác trên chiều dài gen [5]. Hiện nay chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu. Với sự phát triển củangành sinh học phân tử trong những năm gần đây, liệu pháp điều trị gen đốivới bệnh nhân DMD đã đem lại hy vọng to lớn cho người bệnh. Tuy nhiênvới mỗi dạng đột biến gen dystrophin khác nhau sẽ có liệu pháp điều trị genkhác nhau. Vì vậy, việc nghiên cứu xác định đột biến gen cho bệnh nhân làtiền đề quan trọng để lựa chọn liệu pháp điều trị gen hiệu quả nhất. Ngoài ra,việc xác định chính xác dạng đột biến gen còn giúp cho chẩn đoán người lànhmang bệnh, chẩn đoán trước sinh tư vấn di truyền nhằm giảm tỉ lệ mắc bệnh,giảm hậu quả của bệnh gây cho gia đình bệnh nhân và xã hội. Những năm gần đây, nhiều nhà khoa học nước ngoài cũng như trongnước đã tiến hành nghiên cứu và phát hiện đột biến gen dystrophin ở các bệnhnhân DMD. Ở Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu về đột biến gendystrophin. Tuy nhiên, các công trình chủ yếu mới chỉ dừng ở phát hiện độtbiến xóa đoạn và tập trung vào 2 vùng đột biến trọng điểm, vẫn chưa cónghiên cứu nào tiến hành phát hiện toàn diện các dạng đột biến xóa đoạn, độtbiến lặp đoạn và đột biến điểm trên toàn bộ 79 exon của gen dystrophin. Xuất phát từ thực tiễn đó, đề tài “Nghiên cứu xác định đột biến và lậpbản đồ đột biến gen dystrophin trên bệnh nhân loạn dưỡng cơ DuchenneViệt Nam” được tiến hành với các mục tiêu sau: 1. Xác định đột biến xóa đoạn, lặp đoạn và độ ...