Mạng lưới tổ chức phi chính thức ở nông thôn trong bối cảnh kinh tế thị trường hiện nay

Bài viết "Mạng lưới tổ chức phi chính thức ở nông thôn trong bối cảnh kinh tế thị trường hiện nay" trình bày cách thống kê, phân loại và mô tả mạng lưới, mức tham gia của người dân vào trong mạng lưới, ý nghĩa xã hội của các tổ chức phi chính thức trong đời sống làng xã hiện nay,... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết để nắm bắt nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Mạng lưới tổ chức phi chính thức ở nông thôn trong bối cảnh kinh tế thị trường hiện nay46 Xã hội học, số 4 (116), 2011 MẠNG LƯỚI TỔ CHỨC PHI CHÍNH THỨC Ở NÔNG THÔN TRONG BỐI CẢNH KINH TẾ THỊ TRƯỜNG HIỆN NAY (Qua tư liệu làng xã Tam Sơn, Bắc Ninh)(1) MAI VĂN HAI* NGÔ THỊ THANH QUÝ** Từ ngày Đổi mới đến nay, nhất là từ sau khi có Khoán 10, hộ gia đình nông dânđược xác định trở lại là đơn vị kinh tế tự chủ, đời sống của người dân đã được cải thiệnđáng kể. Cùng với sự thay đổi về kinh tế-vật chất và cảnh quan xóm làng, trên bình diệnthượng tầng kiến trúc, người ta cũng chứng kiến sự ra đời và vận hành của hàng loạt các tổchức văn hóa-xã hội, trong đó có các tổ chức phi chính thức, còn gọi là các tổ chức phiquan phương. Cố nhiên, các tổ chức này chỉ có thể hình thành trên một hạ tầng cơ sở nhấtđịnh, song đến lượt mình, chúng cũng có ảnh hưởng trở lại đối với cơ sở đã hình thành rachúng. Chính vì vậy, để có thể nhận thức về xã hội nông thôn trong bối cảnh của nền kinhtế thị trường hiện nay, một trong những công việc không thể thiếu là xem xét cái cơ cấu tổchức thuộc “thượng tầng kiến trúc” này. Dựa vào những tư liệu điều tra xã hội học ở làng Tam Sơn (thuộc xã Tam Sơn, TừSơn, Bắc Ninh) trong khoảng thời gian từ năm 2007 đến 2010, các tác giả muốn góp phầnlàm sáng tỏ vấn đề đã đặt ra. Trở lại vấn đề đang bàn là các tổ chức phi chính thức, qua thực tế Tam Sơn, đã chothấy mỗi tổ chức của hệ thống này hiện lên như một mắt xích của một mạng lưới xã hộivừa đa dạng vừa phong phú ở nông thôn hiện nay. Tìm hiểu về mạng lưới này, chúng tôiđã tiến hành khảo sát, thống kê và phân loại các loại hình tổ chức khác nhau, đánh giá mứcđộ tham gia, cũng như ý nghĩa của việc tham gia của người dân vào trong mạng lưới, quađó đưa ra một vài nhận xét ban đầu. 1. Thống kê, phân loại và mô tả mạng lưới Theo cách phân loại của Nguyễn Từ Chi (1996) trong tác phẩm Cơ cấu tổ chức củalàng Việt cổ truyền ở Bắc Bộ, trong các làng xã của người Việt có 5 kiểu tổ chức xã hội màông gọi là 5 hình thức tập hợp người, đó là: tập hợp người theo địa vực (ngõ, xóm); tậphợp người theo huyết thống (họ); tập hợp người theo lớp tuổi (giáp); tập hợp người theo bộmáy chính quyền ở cấp xã và tập hợp người trong những tổ chức dựa trên lòng tự nguyệncủa từng cá nhân (phe, phường, hội). Căn cứ vào sự phân loại này, chúng tôi đã tiến hànhkhảo sát, thống kê và ghi nhận trong khoảng thời gian từ 2007 đến 2010, ở Tam Sơn cóđến 57 tổ chức thuộc 5 hình thức tập hợp người khác nhau, trong đó hình thức tập hợpngười thứ năm, tức tập hợp người “dựa trên lòng tự nguyện”, có đến 36 tổ chức. Nếu phân(1) Bài viết trong khuôn khổ đề tài “Toàn cầu hóa và bản sắc làng Việt ở miền Bắc”, do Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ quốc gia tài trợ.* PGS.TS, Viện Xã hội học.** ThS, Trung ương Hội Liên hiệp Khoa học kỹ thuật Việt Nam. Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn Mai Văn Hai & Ngô Thị Thanh Quý 47loại theo tên gọi, trong số 36 tổ chức này, có 12 tổ chức có danh xưng hội, 10 tổ chức làphường, 7 tổ chức gọi là câu lạc bộ, 5 tổ chức là nhóm, 1 tổ chức là đoàn và 1 tổ chức làtổ. Còn nếu nhìn từ góc độ của các thiết chế xã hội, trong số 36 tổ chức đó, có 28 tổ chứcthuộc lĩnh vực văn hóa-xã hội (đánh số thứ tự từ 1 đến 28) và 8 tổ chức thuộc lĩnh vực kinhtế (số thứ tự từ 29 đến 36). Dưới đây là sự phân bố của những tổ chức đó. Bảng 1: Các tổ chức phi chính thức ở Tam Sơn thời điểm tháng 10/2010 1. hội Cựu quân nhân 19. phường Kèn 2. hội Đồng ngũ 20. đoàn Dâng hương 3. hội Lính Trường Sơn 21. câu lạc bộ Dưỡng sinh 4. hội Thanh niên xung phong 22. câu lạc bộ Xe đạp 5. hội Đồng niên 23. câu lạc bộ Bóng chuyền 6. hội Đồng môn 24. câu lạc bộ Bóng đá 7. hội Khuyến học 25. câu lạc bộ Cầu lông 8. hội Hưu trí 26. câu lạc bộ Thơ 9. hội Cựu giáo chức 27. câu lạc bộ Quan họ 10. hội Phật tử 28. tổ Hòa giải 11. hội Sinh vật cảnh 29. phường Nghề 12. hội Chữ thập đỏ 30. phường Vàng 13. phường Chơi chim 31. phường Tiền 14. phường Chọi gà 32. nhóm liên kết Sản xuất nông nghiệp 15. phường Vật cổ truyền 33. nhóm những người có Máy cày 16. phường Tuồng cổ ...