Mấy suy nghĩ về vấn đề kiểm soát cơ quan hành chính nhà nước với mục đích đảm bảo quyền công dân

Quyền của công dân Việt Nam được Hiến pháp 1992 (đã được sửa đổi, bổ sung) quy định rõ ràng và các văn bản pháp luật khác cụ thể hóa tạo điều kiện cho việc thực hiện.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Mấy suy nghĩ về vấn đề kiểm soát cơ quan hành chính nhà nước với mục đích đảm bảo quyền công dân MẤY SUY NGHĨ VỀ VẤN ĐỀ KIỂM SOÁT CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC VỚI MỤC ĐÍCH BẢO ĐẢM QUYỀN CÔNG DÂNTRẦN THANH HƯƠNGThS. Giảng viên Khoa Luật Hành chính - ĐH Luật TP. Hồ Chí MinhI. SỰ CẦN THIẾT PHẢI KIỂM SOÁT CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC ĐỂ BẢOĐẢM QUYỀN CÔNG DÂN:Quyền của công dân Việt Nam được Hiến pháp 1992 (đã được sửa đổi, bổ sung) quy định rõràng và các văn bản pháp luật khác cụ thể hóa tạo điều kiện cho việc thực hiện. Bảo đảmquyền công dân đòi hỏi có một cơ chế trong đó mọi cơ quan nhà nước, mọi tổ chức và cánhân trong xã hội trong mối liên hệ thống nhất cùng tạo điều kiện, phương tiện, biện phápnhất định để quyền công dân thực hiện được trong thực tế. Trong cơ chế phân công quyềnlực nhà nước, nếu như Quốc hội quyết định những vấn đề cơ bản về quyền công dân, bảođảm thực hiện quyền công dân bằng hoạt động lập hiến và lập pháp, quyết định các vấn đềquan trọng và giám sát hoạt động của bộ máy nhà nước thì các cơ quan hành chính nhà nướctổ chức thực hiện Hiến pháp và pháp luật, đưa pháp luật vào cuộc sống bằng hoạt động điềuhành, quản lý mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Vai trò bảo đảm quyền công dân của cơ quanhành chính nhà nước thể hiện ở chỗ, cho dù hệ thống luật và các quy định của Quốc hội vềmối quan hệ nhà nước - công dân có hoàn thiện đến đâu chăng nữa, nhưng nếu các cơ quanhành chính không triển khai thực hiện hoặc thực hiện không đúng thì những nỗ lực của cơquan lập pháp cũng không dẫn tới kết qủa mong đợi. Vì thế, trong các yếu tố bảo đảm quyềncông dân thì tổ chức và hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước có ý nghĩa quantrọng.Ở nước ta, Chính phủ, các cơ quan trong cơ cấu của Chính phủ và Ủy ban nhân dân (UBND),các cơ quan chuyên môn thuộc UBND các cấp tạo thành hệ thống các cơ quan hành chính nhànước có trách nhiệm bảo đảm việc thực hiện quyền công dân. Theo Hiến pháp 1992 (Điều112, khoản 5) và Điều 8, 18 Luật tổ chức Chính phủ 2001, Chính phủ có nhiệm vụ, quyềnhạn: “Thi hành những biện pháp bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tạo điềukiện cho công dân sử dụng quyền và làm tròn nghĩa vụ của mình…”. Điều 94, 106, 107 Luậttổ chức HĐND và UBND 2003 quy định về nhiệm vụ và quyền hạn của UBND các cấp trongviệc thực hiện quản lý nhà nước bảo vệ tính mạng, tự do, danh dự, nhân phẩm, tài sản, cácquyền và lợi ích hợp pháp khác của công dân.Với vai trò như trên, các cơ quan hành chính nhà nước và công dân là chủ thể của rất nhiềuquan hệ pháp luật hành chính đa dạng. Công dân với tư cách chủ thể quan hệ pháp luật hànhchính có địa vị pháp lý gắn chặt với hoạt động thực hiện quyền hành pháp. Quyền của côngdân phụ thuộc rất nhiều vào việc các cơ quan hành pháp xây dựng những điều kiện về pháplý, tổ chức, vật chất… trên thực tế. Quyền và lợi ích của công dân trực tiếp bị tác động, ảnhhưởng bởi hoạt động thực hiện thẩm quyền của các cơ quan này, trong đó có :- Quyền lập quy: Cơ quan hành chính nhà nước ban hành các văn bản quy phạm pháp luật làcác văn bản dưới luật như nghị quyết, nghị định, quyết định, chỉ thị, thông tư nhằm thực hiệnHiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của UBTVQH và các vănbản của cơ quan nhà nước cấp trên, cụ thể hóa các quyền tự do của công dân. Theo nguyêntắc, các văn bản này chỉ là những văn bản cụ thể hóa luật, nghị quyết của Quốc hội, pháplệnh, nghị quyết của UBTVQH, song thực tế cho thấy nếu như không có những văn bản phápquy của các cơ quan hành chính nhà nước cụ thể hóa quyền công dân thì có nhiều quyền côngdân không thực hiện được. Hơn nữa, các văn bản này có thể mở rộng hay hạn chế quyền củacông dân phù hợp với điều kiện quản lý nhà nước. Ở một quốc gia bất kỳ, nếu như hiệu quảquản lý chưa cao, bộ máy hành chính chưa mạnh thì việc thiết kế bộ máy hành chính nhànước và thực trạng hoạt động quản lý nhà nước cho thấy nhiều khi các cơ quan hành chínhnhà nước thiên về hướng thuận lợi cho mình nhiều hơn là bảo đảm các quyền công dân1.Trong những trường hợp đó, vì mục đích quản lý hành chính nhà nước khách quan, quyền vàlợi ích của mỗi cá nhân công dân không được đề cao vì những hạn chế của các cơ quan thựchiện quyền và những thủ tục hành chính…- Thực hiện những hành vi hành chính và quyền ban hành các văn bản hành chính cá biệt:Bằng những hành vi và văn bản hành chính, các cơ quan hành chính nhà nước làm xuất hiện,thay đổi hay chấm dứt mối quan hệ pháp lý cụ thể giữa nhà nước và công dân trên cơ sở thựchiện ý chí, quyền lực đơn phương của các cơ quan hành chính nhà nước. Với hoạt động này,các cơ quan hành chính nhà nước giải quyết các vấn đề cụ thể liên quan đến công dân, cácyêu cầu về thực hiện quyền của họ; giải quyết khiếu kiện của công dân đối với hệ thốnghành chính nhà nước; bảo vệ quyền công dân khi quyền bị xâm hại; thực hiện việc cưỡngchế hành chính đối với vi phạm quyền công dân hay trốn tránh nghĩa vụ; kiểm tra, tha ...