MIỀN ĐẤT HUYỀN ẢO - Các dân tộc miền núi Nam Đông Dương - Phần 4&5

Diện mạo Tây NguyênKhi người Xơđăng ra trận - Người Xơđăng là một dân tộc thợ rèn. Xứ sở của họ, có những dải núi cổ, giàu mỏ sắt. Khi công việc nương rẫy đã xong, hơn sáu mươi làng lo đi khai thác quặng, nấu luyện, rèn, và đưa đi bán dưới dạng rìu, cuốc, xà-gạc, dao, dáo và kiếm.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
MIỀN ĐẤT HUYỀN ẢO - Các dân tộc miền núi Nam Đông Dương - Phần 4&5PHầN IV Diện mạo Tây Nguyên Khi người Xơđăng ra trận - Người Xơđăng là một dân tộc thợ rèn. Xứ sở của họ, có những dải núi cổ, giàu mỏ sắt. Khi công việc nương rẫy đã xong, hơn sáu mươi làng lo đi khai thác quặng, nấu luyện, rèn, và đưa đi bán dưới dạng r ìu, cuốc, xà-gạc, dao, dáo và kiếm. Dù họ đã cung cấp khá nhiều các thứ ấy cho những người láng giềng, họ vẫn còn có thể xuất khẩu số lượng lớn nếu họ không thiếu công cụ và phương pháp để xuất khẩu. Một cái bệ gồm hai ống lớn, trong đó chuyển động những pít-tông làm bằng da nai, một tảng đá hoa cương làm đe và một hòn đá làm búa là tất cả đồ lề trong nhà máy của họ. Người Xơđăng không dệt vải; nghề rèn chiếm hết thời gian rảnh rỗi của họ và cung cấp cho họ mọi thứ cần thiết, bằng con đường trao đổi. Khi một làng muốn tấn công một làng khác, họ không bao giờ lên đường mà không bói xem chiến dịch có thành công hay không. Họ chẳng thiếu phương tiện để đảm bảo việc đó. Trước khi bước ra khỏi nhà rông, họ bói bằng một cái rễ cây rất có hiệu lực tiên tri. Một trong những người chỉ huy cuộc tấn công chặt cái rễ ra làm ba khúc mà ông ta đặt trên lưỡi kiếm của mình và sau đó để cho chúng rơi xuống từng cái một trên chiếc khiêng của ông, vừa khấn. Nếu các lát rễ quay về phía thuận lợi, đoàn quân sẽ bách thắng. Lúc ấy, những chiến binh dũng cảm nhất đứng dậy, cầu xin Thần cho một thành quả thật tốt đẹp, và trình với Thần các nguyên do của cuộc chiến. Rồi ông ra đi. Tất cả những người khác lộn xộn đi theo ông, trang bị khiên, ná, kiếm và giáo. Ngày hôm đó, mỗi người đều đóng chiếc khố đẹp nhất, mặc áo nếu họ có, và một tấm vải nhỏ, màu trắng hay xanh mà họ vắt chéo ngang ngực làm vật trang trí. Tất cả đồ dự phòng gồm một suất gạo và thuốc hút đủ ba ngày. Các chiến binh đôi khi chia thành hai hay ba tốp và quy định một điểm tập kết. Vừa ra khỏi làng, họ vừa đi vừa lắng nghe tiếng chim. Nếu tiếng chim báo điềm lành, lại thêm không gặp chuột trên đường, nai không tác trong rừng, thế là họ đi rất hăng hái và dũng mãnh. Ðôi khi họ thấy một con chim săn mồi lượn trên cao và kêu những tiếng lảnh lót: vậy là 45mong ước của họ được phỉ nguyền: Ði lên, nào anh em, diều hâu kêu, ta sẽ đượccon mồi tốt.Thông thường họ đi theo những con đường mòn ít ai đi nhất, e rằng kẻ thù sẽ biếtđược tin kịp thời và chuẩn bị đối phó. Ít khi họ dám tấn công một làng; thường làđánh bất ngờ và dựa vào bóng tối; trước hết họ muốn không để lại người chết trênchiến trường và không phải trộn lẫn nước mắt với niềm vui chiến thắng. Thôngthường nhất là họ phục kích quanh một cái rẫy cô lập, kiên nhẫn chờ kẻ thù tự đếnsa vào tay họ; họ sẽ vây chặt, chộp lấy, tròng dây vào cổ và kéo đi thật nhanh, vừahò hét vui mừng và thét những lời đe dọa khủng khiếp, cứ như họ sẽ phanh thây kẻthù ngay tức thì. Khi người sa vào ổ phục kích là đàn bà hay trẻ con, việc bắt giữ dễdàng; nhưng nếu là những người trai tráng hay những người đã già dặn, khó lòngbắt được mà không phải đổ máu, bởi những người đó không bao giờ dễ hèn nhátquy hàng.Các cuộc chiến tranh này tàn hại hơn nhiều khi người chiến binh quyết định đi tấncông kẽ thù ngay tại giữa làng của họ. Khi đó người đi tấn công có nhiều người hộtrợ đi theo; tận dụng đêm tối họ tiến đến sát mục tiêu, và nếu họ có thể phá rào màkhông gây ra tiếng động, họ bổ nhào vào các nhà, cắt cổ kẻ nào kháng cự, cả nhữngngười già mà họ sẽ chẳng lấy được chút lợi lộc gì, bắt nhiều tù binh đàn bà và trẻcon, cướp bóc mọi thứ và vội vã rút lui, sợ các xóm chung quanh có thì giờ chặnmất đường rút. Khi cuộc chiến thắng lợi, các chiến binh trở về làng, vừa hò hét,nhảy các điệu múa chiến thắng và tự hào vung kiếm tuốt trần. Ngay tức thì người tagiết một con dê để tạ Thần; rồi người ta uống cạn nhiều ché rượu cần, người ta gõnhững chiếc thùng lớn, đánh trống và thổi bằng tù và sừng trâu một thứ nhạc đơnđiệu, đó là điệu mừng chiến thắng (ở vùng Xơđăng).Tuy nhiên cuộc vui ấy không trọn vẹn, bởi họ biết kẻ thù sẽ sớm xuất hiện, đangcăm uất và chỉ mong báo thù; cho nên họ phải tăng cường dự phòng và cảnh giácđể tránh một cuộc tập kích bất ngờ sẽ mang đến những vụ khủng bố rùng rợn.Sự cảnh giác ấy của người Xơđăng chỉ giảm đi chút ít sau khi đã bán những ngườibị bắt, hay khi làng thua trận đã chuộc họ về và hòa bình đã được thỏa thuận.Mọi cuộc chiến tranh thắng lợi đều nhất thiết kéo theo những cuộc tiệc t ùng và vui 46chơi công cộng. Số trâu bị giết trong dịp này ngang bằng với số tù binh bắt đượccủa kẻ thù. Cuộc lễ hội ấy được báo trước mười lăm ngày bằng tiếng trống nhịpnhàng của đám thanh niên mỗi tối, vừa nhảy múa những điệu múa chiến đấu trongnhà rông.Ngày hôm trước của lễ hội, các già làn ...