Minh triết phương Đông và triết học phương Tây_2

Tham khảo tài liệu minh triết phương đông và triết học phương tây_2, khoa học xã hội, chính trị - triết học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Minh triết phương Đông và triết học phương Tây_2 32nh»m ®¸nh vµo lý trÝ ch©u ¢u tõ sau l−ng, tÊn c«ng vµo nã tõ bªn s−ên vµ, thö lµmcuéc gi¶i kÕt mét c¸i bªn ngoµi nµo ®ã, cè th¨m dß nã trong tÝnh ®Æc thï cña nã - t¸ikh¸m ph¸ nã trong tÝnh ®éc ®¸o cña nã. Bëi vÊn ®Ò kh«ng ph¶i lµ “t−¬ng ®èi hãa nã”,b»ng c¸ch trë l¹i c¸i tÝnh phæ biÕn mµ nã tù g¸n cho m×nh mét c¸ch hån nhiªn (mÆttr¸i hiÖn t¹i cña chñ nghÜa d©n téc trung t©m x−a cò), mµ lµ më ra cho nã nh÷ng kh¶n¨ng th«ng hiÓu kh¸c, t¹o cho nã c¬ héi tù vÊn. 2. §−îc n¾m b¾t l¹i vµ khoanh vßng l¹i chÆt chÏ h¬n, viÖc nèi kÕt c¸i ph¬i bµy vµc¸i Èn khuÊt sÏ cho chóng ta mét vÝ dô vÒ c¸i kh¶ n¨ng kh¸c Êy mµ triÕt häc ®· kh«ngkhai th¸c (kh«ng ph¶i lµ triÕt häc hoµn toµn kh«ng biÕt ®Õn nã, nh−ng kh«ng ph¶i nã®· mang ®ì sù ph¸t triÓn cña triÕt häc; vµ cã thÓ nã ®· ¶nh h−ëng ®Õn thÇn häc nhiÒuh¬n, nh−ng lµ trªn mét b×nh diÖn thÇn bÝ). Tr−íc khi nãi r»ng ®¹o cña ng−êi qu©n tövõa tá râ l¹i võa Èn khuÊt (Trung dung, § 12), trong ®o¹n tr−íc ®ã ®· thÊy Khæng Tönãi: TÇm tái nh÷ng sù bÝ Èn, thi hµnh nh÷ng viÖc l¹ th−êng ®Æng cho ®êi sau khenm×nh cã ®¹o thuËt; ta kh«ng lµm nh÷ng viÖc Êy ®©u!1 ë ®©y Khæng Tö c«ng khai dÌ chõng ®èi víi c¸i Èn khuÊt ®−îc coi nh− lµ tr¸ing−îc víi c¸i gÇn gòi vµ gi¶n dÞ cña ®¹o (®¹o trung dung cña ®iÒu tiÕt). C©u nãi trªncña «ng cho ta thÊy râ c¸i mµ minh triÕt tõ chèi vµ khiÕn cho nã t¸ch biÖt víi triÕthäc; thËm chÝ, sù t−¬ng ®ång cña nã, ng−îc l¹i, cßn cho thÊy triÕt häc sinh ra tõ ®©u:b»ng c¸ch “dß xÐt c¸i Èn khuÊt”, triÕt häc tù coi m×nh lµ mét thiªn anh hïng ca cñach©n lý, còng gièng nh− ng−êi anh hïng næi bËt lªn v× c¸c kú tÝch cña m×nh, nã næibËt lªn v× cuéc chinh phôc c¸c ®iÒu bÝ Èn, nã còng thËt Ên t−îng. Cßn Trung Hoa th×ch¼ng hÒ ®Þnh lµm anh hïng ca, ë ®Êy ng−êi ta còng ch¼ng hÒ ®Þnh lµm nªn thiªn anhhïng ca cña t− duy ®i t×m “ch©n lý” tËn chèn xa x«i; bëi, nh− ta thÊy ®−îc nãi ë ®o¹ntiÕp sau, “®¹o vèn ë n¬i ng−êi chí ch¼ng xa”: “nÕu ng−êi ta lµm cho ®¹o t¸ch xam×nh, th× ch¼ng ph¶i lµ ®¹o n÷a råi” (§ 13)2. Nghe cã vÎ nh− lµ nãi lËp lê, nh− m©u thuÉ víi ®iÒu ®¹o cña ng−êi qu©n tö th×còng ph¶i “Èn khuÊt”, (vµ nhiÒu nhµ b×nh chó kh¸ lóng tóng vÒ chç nµy); hoÆc, ®óngh¬n lµ nã khiÕn ta nghÜ ®Õn hai d¹ng thøc cña cña c¸i Èn khuÊt: cã c¸i Èn khuÊt lµ v×mê mÞt, c¸i Èn khuÊt cña Èn ng÷ vµ thÇn bÝ, nã khiÕn ta t¸ch xa c¸i ®¹o th«ng th−êng,c¸i ®¹o cña ®iÒu tiÕt, mµ Khæng Tö dÌ chõng; vµ cã c¸i Èn khuÊt cña c¸i kh«ng ngõngph¬i bµy ra (kh«ng ngõng “thanh tho¸t” - kh«ng ngõng “ra søc (phÝ)”, nã thËt sù lµchiÒu kÝch kh¸c cña ®¹o. Hay, nãi theo tõ ng÷ cña mét nhµ b×nh chó (Th¹ch §øcThµnh3, lêi b×nh cña Chu Hy th× siªu h×nh h¬n): cã c¸i “Èn khuÊt” thuéc vÒ c¸i “tuyÖt®èi v« h×nh-v« ©m” - mµ Khæng Tö dÌ phßng - nã lµ c¸i Èn khuÊt “do t¸ch biÖt”; vµ l¹icã c¸i Èn khuÊt cña c¸i “khai triÓn ra mét c¸ch réng r·i nhÊt - phong phó nhÊt” vµ“®ång thêi l¹i n»m ngay trong lßng c¸i gÇn gòi nhÊt” (hay, chÝnh x¸c h¬n, “xuyªn quac¸i gÇn gòi nhÊt”), c¸i Èn khuÊt cña c¸i ta “vÉn dïng ®ã hµng ngµy” “vµ tuy nhiªn tal¹i kh«ng nh×n thÊy”. HoÆc, còng cã thÓ dÞch: “vµ do chÝnh vËy mµ kh«ng nh×n thÊy®−îc” (vÉn lµ c¸i h− tõ võa chØ sù ®èi lËp võa chØ sù nèi tiÕp - nhi - nèi kÕt hai c¸i l¹i1 Trung Dung - B¶n dÞch cña §Æng Trung Cßn. S®d. nt.2 Chóng t«i kh«ng ch¾c l¾m víi tªn gäi nµy.3 33víi nhau). C¸i Èn khuÊt Êy lµ Èn khuÊt bëi v× nã võa qu¸ khai triÓn võa qu¸ gÇn gòi(®−îc qu¸ quen dïng hµng ngµy) ®Ó khiÕn ta cã thÓ nhËn ra nã: kh«ng ph¶i kh«ng thÓ®¹t ®Õn ®−îc nã v× nã tï mï, v× nã tèi nghÜa, mµ v× sù ph¬i bµy ra - ®Õn v« cïng - cñac¸i hiÓn nhiªn. §iÒu Êy ®−îc ®−a vµo mét c©u ngay ®Çu luËn v¨n1: Ch¼ng cã g× nh×n thÊy râ h¬n lµ c¸i Èn khuÊt. Mét lêi b¸o tøc th× cã thÓ lµ qu¸ m¹nh, hay qu¸ trän vÑn, ®Ó cho lêi b×nh chó cãthÓ b¸m vµo ®ã, dõng l¹i ë cÊp ®é triÖt ®Ó ®ã, mµ kh«ng bÞ gi¶m nhiÔm ngay mÊt ®i.Tuy nhiªn ®ã râ rµng lµ mét nghÞch biÖn, vµ t«i nghÜ Ýt ra nã cã thÓ ®−îc hiÓu theo haic¸ch. Cµng qu¸ dÔ thÊy, qu¸ hiÓn nhiªn, th× c¸i dÔ thÊy kh«ng cßn dÔ thÊy n÷a, ng−êita kh«ng thÓ chó ý ®Õn nã, vËy nªn ph¶i lµm cho ng−êi ta chó ý ®Õn nã. Vµ, mÆt kh¸c,c¸i kh«ng ngõng hiÓn lé ra th× kh«ng hÒ hao c¹n ®i trong bÊt cø hiÓn lé nµo cña nã -tøc lu«n lui vÒ (lµm dù tr÷) ®èi víi mçi hiÓn lé ®ã (x. § cuèi 12)2. C¸i Èn khuÊt cña®¹o do vËy kh«ng ph¶i v× ®¹o lµ hiÕm l¾m, v× ®¹o ®øng t¸ch xa ra, ®øng ra bªn ngoµi,mµ ng−îc l¹i lµ v× ®¹o lu«n vµo cuéc, ë gÇn; bªn c¹nh c¸i Èn khuÊt v× kh«ng víi tíi®−îc, l¹i cã c¸i Èn khuÊt tr¸i ng−îc l¹i: c¸i ta lu«n ch¹m ®Õn ®−îc. Nh− vËy c¸i Èn khuÊt ®ã kh«ng ph¶i lµ c¸i Èn khuÊt cña kÝn mËt, hay huyÒn bÝ,mµ lµ cña c¸i kh«ng ngõng ph¬i bµy. Bëi, ta ®· hiÓu râ, chÝnh v× nã kh«ng ngõng(ph¬i bµy) - nã võa kh«ng ngõng võa kh«ng cã kh¶ n¨ng ...