Minh triết phương Đông và triết học phương Tây_4

Tham khảo tài liệu minh triết phương đông và triết học phương tây_4, khoa học xã hội, chính trị - triết học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Minh triết phương Đông và triết học phương Tây_4 94 NÕu nhµ t− t−ëng L·o häc ®· vËn ®Õn nh÷ng nÐt ®iÓn h×nh nh− vËy, khiÕn ng−êita ngì nhËn ra nh÷ng nÐt cña mét cuéc xuÊt thÇn, h¼n lµ ®−îc lÊy l¹i tõ c¸i vèn samancæ, Êy lµ ®Ó vÏ nªn ®−îc sù bu«ng th¶ Êy b»ng nh÷ng nÐt vËt chÊt. Sù tïy nghi cña t©mtrÝ (tr−íc hÕt) còng thÓ hiÖn qua nh÷ng nÐt Êy, nhµ t− t−ëng L·o häc muèn nãi nh−vËy, cho nªn «ng ®· b¾t ®Çu b»ng chóng. Hay ®óng h¬n, nÕu ng−êi häc trß, trong c¸it− thÕ bªn ngoµi cña «ng, cßn gîi ®Õn “c¬ thÓ” vµ “t©m trÝ”; c¸i nµy song song víi c¸ikia (“gç kh«” vµ “tro tµn”), vµo giai ®o¹n hoµn toµn tïy nghi mµ bËc minh triÖt ®· ®¹t®Õn, giai ®o¹n “®¸nh mÊt c¸i t«i”, th× sù chia t¸ch Êy còng biÕn mÊt. Trong khi triÕthäc chØ biÕt vµ hiÓu - hay chØ tin r»ng m×nh lµm ®−îc viÖc ®ã (song c¸i ¶o t−ëng ÊykÐo nã lªn ®Õn c¸i cao c¶) b»ng “trÝ tuÖ” (nh− lµ n¨ng lùc hoµn toµn tù trÞ cña LýtÝnh), th× t− duy Trung Hoa, g¾n kÕt l¹i t− duy vµo c¬ thÓ, khiÕn ta ch¨m chó ®Õn c¸i®iÒu lµ ta chØ cã thÓ biÕt - chØ cã thÓ hiÓu - chØ cã thÓ ®¹t ®Õn th«ng qua mét t− thÕ: c¸it− thÕ lµ ta ph¶i th− gi·n ra, thanh läc ®i, më ra - cho ®Õn sù tïy nghi. Vµ ®iÒu nµykh«ng chØ lµ c¸i riªng cña L·o häc. VÒ §øc Khæng Tö ng−êi ta nãi “cèt c¸ch ngµi th¬th¸i, s¾c diÖn ngµi hßa vui”1(LuËn Ng÷, VII, 4). Tõ thø nhÊt lµ sù ®¸nh mÊt m×nh; cßn tõ cuèi, t«i ®· dÞch, song, theo quy −íc,theo có ph¸p cña chóng ta, b»ng c¸ch lµm ®«ng ®Æc c¸c kh¶ n¨ng cña chóng l¹i: sù“chuyÓn hãa cña c¸c vËt” (vËt hãa). §óng tõng ch÷ h¬n, nghÜa lµ muèn tr¶ cho tõ ng÷tÝnh chuyÓn ®éng cña nã: (c¸c) vËt (hay c¸c c¸i lµ sèng, nh−ng trong tiÕng Trung Hoakh«ng cã ®éng tõ “lµ”) “(tù chóng) biÕn h×nh” (nh−ng kh¸i niÖm “h×nh”, chÝnh nã,ph¶i ®−îc rót ®i). Tõ cuèi cïng nµy cña minh triÕt lµ mét tõ cïng cùc trong tÝnh gi¶n®¬n cña nã. Kh«ng ph¶i lµ ph¸n xÐt còng kh«ng ph¶i lµ quan niÖn - thËm chÝ còngkh«ng lµ mét t− t−ëng; vµ ®Êy chÝnh lµ c¸i hiÖn lªn trong t©m trÝ, nh− lµ sù hiÓn nhiªn,mét khi nã ®· trót bá hÕt mäi t− t−ëng. Tan biÕn mÊt trong ®ã kh«ng chØ c¸i ®èi diÖngi÷a “kÎ kh¸c” víi “ta”, gi÷a “c¸i nµy” víi “c¸i kia”, theo tõ ng÷ Trung Hoa (lµ TrangTö hay lµ b−ím?), mµ còng lµ, theo tõ ng÷ cña chóng ta, gi÷a chñ thÓ vµ kh¸ch thÓ.§iÒu ®ã chØ ®Ó lµm râ mét ph¹m trï duy nhÊt - ph¹m trï tiÕn tr×nh: c¸i tiÕn tr×nh cñasinh tån vµ ë nÒn t¶ng cña nã ta ®¹t ®−îc ®Õn sù tïy nghi, nh− lµ c¸i vèn kh«ng ngõnghiÓn lé qua mçi c¸i vèn vËy riªng. NhËn thøc hîp nhÊt, nh−ng lµ cña sù thèng nhÊt nµo vËy? Ng−îc víi ®iÒu tath−êng ®−îc hiÓu, nhµ t− t−ëng L·o häc kh«ng kh¼ng ®Þnh r»ng mäi c¸i ®Òu lµ mét,hay r»ng sù c¸ thÓ hãa lµ mét ¶o ¶nh (PhËt gi¸o nãi nh− vËy). Khi b¶o r»ng, trong thêiCæ §¹i, “ng−êi ta coi lµ kh«ng cã c¸c vËt” (riªng) (“nhËn thøc cïng cùc, toµn vÑn,kh«ng cßn cã thÓ thªm g× vµo ®Êy n÷a”), ®iÒu ®ã cã nghÜa, kh«ng ph¶i lµ sù tån t¹i c¸thÓ kh«ng cã, mµ lµ ta kh«ng ®Ó cho tÝnh chÊt c¸ thÓ cña nã c¶n trë sù thÊu hiÓu, tængqu¸t vµ ®ång nhÊt, hiÖn sinh, chØ duy nhÊt cã nã míi ®¸p øng ®−îc mäi t×nh thÕ vµtiÕn triÓn tù do trong ®ã. CÇn ®äc thËt s¸t (tr.70): “®¹o khiÕn cho ®−îc th«ng trong c¸ihîp nhÊt (®¹o th«ng vi nhÊt)”; hay “chØ kÎ nµo më” “míi biÕt ®−îc b»ng c¸ch lµm choth«ng trong c¸i hîp nhÊt”. §èi lËp víi nh÷ng ph¸n xÐt t¸ch biÖt, trong ®ã hoÆc lµ cãc¸i nµy hoÆc lµ cã c¸i kia, bËc minh triÕt biÕt nhËn ra, qua sù kh¸c biÖt cña chóng,r»ng c¸i nµy vµ c¸i kia th«ng nhau trong nÒn t¶ng cña chóng, r»ng chóng cã mét nÒnt¶ng chung (c¸i vèn néi giíi cña chóng). Nh− nhµ b×nh chó (Qu¸ch T−îng, tr.71) ®·l−u ý, viÖc ®Æt “ngang b»ng”, “nh− nhau”, vèn lµ chñ ®Ò cña ch−¬ng nµy, kh«ng hÒ cãnghÜa lµ c¸c tÝnh chÊt ®−îc thùc t¹i hãa (cña c¸c vËt) ph¶i ®−îc ®Æt ngang b»ng nhau,còng kh«ng hÒ buéc cã mét chuÈn mùc chung. TÊt c¶ nh÷ng g× t¹o nªn sù ®a d¹ng §oµn Trung Cßn dÞch - S®d.1 95cña thÕ giíi, tõ ngän löa cho cho ®Õn khóc gç, tõ c« g¸i xÊu xÝ cho ®Õn ng−êi ®Ñp T©yThi, vµ cho ®Õn c¸i kú dÞ nhÊt vµ khiÕn ta hoang mang nhÊt trªn thÕ gian nµy, “mäi c¸i®Òu mçi lÇn l¹i c¸ thÓ hãa c¸i vèn vËy cña nã”, “mäi c¸i mçi lÇn l¹i c¸ thÓ hãa kh¶n¨ng cña nã”; nh−ng trong khi sù liªn kÕt cña chóng lµ ®a d¹ng ®Õn v« cïng, tÝnh chÊt[c¬ b¶n] cña chóng vÉn lµ chung. Nh− vËy viÖc ®Æt ngang b»ng Êy kh«ng hÒ dÉn ®Õn mét sù san ph¼ng thÕ giíi,khiÕn nã nghÌo nµn ®i, mµ lµ nhËn biÕt ra c¸i vèn chung cña c¸c sù vËt nã cho phÐp tanh¹y c¶m h¬n ®èi víi mçi c¸i “kh¶ dÜ” còng nh− mçi c¸i “vèn vËy”. Ta gÆp l¹i sùthèng nhÊt b»ng c¸ch x©u chuçi, nèi l¹i tõ bªn trong b»ng mét sîi chØ duy nhÊt, vèn lµ®Æc ®iÓm lêi d¹y cña Khæng Tö. Sù thèng nhÊt nµy kh«ng mang tÝnh siªu h×nh (theonghÜa tÊt c¶ lµ mét, chØ cã c¸i Mét tån t¹i, x. Ên §é, Schopenhauer), mµ nã lµ xuyªnsuèt (xuyªn tõ bªn nµy qua bªn kia) ®ång thêi l¹i mang tÝnh qu¸ tr×nh (cho phÐp qu¸®é tõ c¸i nµy s ...