Minh triết phương Đông và triết học phương Tây_5

Tham khảo tài liệu minh triết phương đông và triết học phương tây_5, khoa học xã hội, chính trị - triết học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Minh triết phương Đông và triết học phương Tây_5 125rÊt Ýt khi, theo mét l«gÝch ng−îc l¹i, cña ®èi tho¹i vµ hîp t¸c. Nh− nã ®· ®−îc c¸c nhµMÆc häc ®Þnh nghÜa, nã lµ kh¼ng ®Ønh r»ng lµ c¸i nµy, trong khi ng−êi kh¸c cho r»ngkh«ng ph¶i lµ c¸i ®ã, vËy nªn tÊt yÕu mét ng−êi cã lý vµ ng−êi kia th× kh«ng (Quy t¾c,B, 35); vµ nÕu c¸c ®iÒu kiÖn cña mét c©u tr¶ lêi chÆt chÏ cã thÓ ®−îc xem xÐt (x. B,41), chóng kh«ng ®−îc ph¸t triÓn. Bëi cuéc tranh luËn kh«ng cã sù ®−îc thua réngh¬n: c¸c nhµ t− t−ëng Trung Hoa thêi Cæ §¹i kh«ng h×nh dung r»ng tranh luËn cã thÓt¹o kÕt qu¶ vµ nã gióp kh¸m ph¸; vµ ®Êy chÝnh lµ, nh×n lÇn nµy tõ phÝa triÕt häc, c¸ilµm nªn ®iÓm mï trong t− duy cña hä - vµ khiÕn cho minh triÕt l©m nguy. Ta nhËn ra ®iÒu ®ã trong b¶n tæng kÕt mµ nhµ t− t−ëng L·o häc dùng lªn sau®©y: NÕu ta vµ ng−¬i chóng ta tranh luËn, vµ ng−¬i th¾ng chø kh«ng ph¶i ta, vËy cã ®óng lµ ng−¬i ®óng vµ ta sai kh«ng? Vµ nÕu ta th¾ng chø kh«ng ph¶i ng−¬i vËy cã ph¶i ta ®óng vµ ng−¬i sai kh«ng? Nãi c¸ch kh¸c, kh«ng ph¶i ng−êi ta “th¾ng” mµ ng−êi ta ®óng; vµ nÕu ta mëréng tr−êng cña c¸c gi¶ thuyÕt ra: Cã ph¶i ng−êi nµy ®óng vµ ng−êi kia sai, hay c¶ hai chóng ta ®Òu ®óng, hay c¶ hai chóng ta ®Òu sai? Tõ ®ã ®i ®Õn ghi nhËn nµy: Ng−¬i vµ ta kh«ng thÓ ng−êi nµy biÕt vÒ ®iÒu ®ã cña ng−êi kia [gi÷a chóng ta] khiÕn nh÷ng ng−êi kh¸c ®Òu ë trong bãng tèi; vµ vËy ta biÕt giao cho ai lµm cho c¸i Êy ®óng ®−îc ? Bëi mét ng−êi thø ba kh«ng thÓ ch÷a l¹i chç Êy ®−îc: Cã mét ng−êi nµo ®ã ®ång ý víi ng−¬i ch¨ng? Nh−ng, khi Êy, cïng mét ý víi ng−¬i, lµm sao h¾n cã thÓ khiÕn ®−îc ®iÒu Êy thµnh ®óng? Hay cã mét ng−êi nµo ®Êy ®ång ý víi ta ch¨ng? Nh−ng, khi Êy cïng mét ý víi ta, lµm sao h¾n cã thÓ khiÕn ®iÒu Êy thµnh ®óng? Hay l¹i cã mét ng−êi kh¸c ý kiÕn víi c¶ ng−¬i vµ ta ch¨ng? Nh−ng kh¸c ý víi ng−¬i vµ ta, lµm sao h¾n cã thÓ khiÕn ®iÒu Êy thµnh ®óng? Còng sÏ lµ nh− vËy nÕu h¾n ®ång ý víi ta vµ ng−¬i. Qu¶ vËy, hoÆc h¾n ®−a trë l¹ilËp tr−êng cña ng−êi nµy vµ ng−êi kia, hay cña c¶ hai, nh−ng khi Êy ch¼ng cßn cã c¸i“®¸ng tin” (Qu¸ch T−îng); hoÆc, nghÜ kh¸c c¶ hai ta, h¾n lµm bËt lªn mét t¸ch biÖtmíi, nã chØ khiÕn cho t− duy bÞ gÊp l¹i theo lèi kh¸c vµ, chØ thªm vµo c¸i tr−íc, ë bªnc¹nh c¸i Êy vµ còng ch¼ng gÆp ®−îc c¸i Êy h¬n, ch¼ng b¸c bá mµ còng ch¼ng kh¼ng®Þnh c¸i Êy h¬n, còng ch¼ng “cã søc thuyÕt phôc h¬n”. Hay “ta cßn phô thuéc vµomét ai ®ã kh¸c n÷a?” 126 Con ®−êng tranh luËn ®· bÞ ®ãng l¹i, cßn l¹i con ®−êng cña sù biÕn dÞ trong ®ã,kh«ng ®èi tho¹i n÷a, mµ nãi mét m×nh. Bëi kh«ng ph¶i lµ “ng−êi nµy víi ng−êi kia”,trong liªn hÖ víi nhau, mµ “tù (do) chÝnh m×nh”, nhµ b×nh chó kÕt luËn (Qu¸chT−îng, tr. 108), mµ ta “sÏ khiÕn cho ®óng”. B»ng hµnh tr×nh chÝnh m×nh thÊu hiÓu,ngé ra” trong chÝnh m×nh, nhê ®ã ta cã thÓ khÝch ®éng ng−êi kh¸c, theo ®−êng vßng,song ta cã thÓ th«ng chuyÓn. Bëi v× c¸i néi giíi tù béc lé ra, nh− ta ®· thÊy, trong sùhßa tan cña c¸c quan hÖ phô thuéc, vµ ®Õn c¶ quan hÖ cña bãng víi c¬ thÓ, ta cã thÓhy väng g× ë sù “phô thuéc ®èi diÖn víi kÎ kh¸c” - kÎ ®èi tho¹i - ®−îc thiÕt lËp chØb»ng sù “biÕn ®æi c¸c ©m thanh” thuÇn tóy Êy lµ sù tranh luËn (hãa thµnh chi t−¬ng®·i)? Thay v× ®Ó m×nh m¾c vµo trß ch¬i c¸c ®èi nghÞch, bËc minh triÕt “lµm cho hµihßa” c¸c ®èi lËp theo sù “b×nh ®¼ng” tù nhiªn, sù b×nh ®¼ng cña “trêi”, nhµ t− t−ëngL·o häc kÕt luËn: trong mét lêi nãi, cø vËy mµ tu«n ra, kh«ng cßn c¾t ®øt, “chøa” mçivËt trong c¸i kh«ng cßn bÞ “h¹n chÕ” (ngu ch− v« ý) VÒ b¶n luËn v¨n ng¾n vÒ sù b×nh ®¼ng cña c¸c sù vËt vµ c¸c diÔn tõ nµy, nã cònglµ mét trong nh÷ng v¨n b¶n lín nhÊt cña t− t−ëng Trung Hoa, vµ chóng ta ®· ®äc gÇnnh− trän vÑn, chØ riªng ®o¹n nµy, thó thËt, lµ ®¸ng thÊt väng. V×, d−íi c¸i phÐp ch¬inã tæ chøc, mét lÇn n÷a, nh»m lµm thÊt b¹i t− duy vµ, khiÕn nã dao ®éng liªn miªngi÷a c¸c gi¶ thuyÕt ®èi nghÞch, ®Èy bËt nã ra khái c¸i l«gÝch theo thÕ ®«i ng· cña nã,lÇn nµy ta nhËn ra mét nç lùc chèi tõ cay ®éc h¬n. Lèi ch¬i, lÇn nµy, cè t×nh cïngkiÖt, h¬i qu¸ dai d¼ng: cø nh− ph¶i chÆn ®øng tõ tÊt c¶ c¸c bªn c¸i mµ sù kh¸m ph¸ sÏkhiÕn cho t− duy cña nã l©m nguy. §Æc biÖt: kh¶ n¨ng tiÕn lªn b»ng mét ®èi tho¹itrong ®ã ta lµm cho ng−êi kh¸c nh×n thÊy, vµ ng−îc l¹i, vµ do ®ã, ®−a ta ra khái c¸ichËt hÑp vµ thiªn vÞ cña c¸c quan ®iÓm: c¶ sù ®ãng gãp cña mét ng−êi thø ba lµmträng tµi hay ng−êi ph¸n xÐt, sù trung gian hßa gi¶i cña anh ta cho phÐp ph¸ vì tÝnhchuyªn nhÊt cña c¸c quan ®iÓm ®èi chÊt; nhÊt lµ, kh«ng ph¶i dß t×m mµ lµ x©y dùng,cïng nhau, mét c¸i kh«ng ...