Mô hình tăng trưởng kinh tế Việt Nam nhìn từ góc độ chuyển dịch cơ cấu

Việt Nam đã đạt được thành tựu to lớn trong những năm đổi mới trong đó việc duy trì tốc độ trung bình 7% năm trong những năm qua nhờ đó GDP đã tăng hơn 4 lần kể từ 1990, thu nhập bình quân đầu người tăng nhanh. Những thành công đó một phần được quyết định bởi mô hình tăng trưởng kinh tế được lựa chọn khá phù hợp với bối cảnh của Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Mô hình tăng trưởng kinh tế Việt Nam nhìn từ góc độ chuyển dịch cơ cấu TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 5(40).2010 MÔ HÌNH TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VIỆT NAM NHÌN TỪ GÓC ĐỘ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU A MODEL OF VIETNAMESE ECONOMIC GROWTH FROM THE PERSPECTIVE OF ECONOMIC RESTRUCTURING Bùi Quang Bình Trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng TÓM TẮT Việt Nam đã đạt được thành tựu to lớn trong những năm đổi mới trong đó việc duy trì tốc độ trung bình 7% năm trong những năm qua nhờ đó GDP đã tăng hơn 4 lần kể từ 1990, thu nhập bình quân đầu người tăng nhanh. Những thành công đó một phần được quyết định bởi mô hình tăng trưởng kinh tế được lựa chọn khá phù hợp với bối cảnh của Việt Nam. Mô hình tăng trưởng những năm qua đã bộc lộ những nhược điểm nhất định khi các điều kiện bên trong và bên ngoài đã thay đổi. Đã tới lúc chúng ta phải có sự điều chỉnh mô hình tăng trưởng cho phù hợp với điều kiện mới bảo đảm sự phát triển kinh tế Việt Nam. Việc phân tích cơ cấu kinh tế Việt Nam trong những năm đổi mới tới nay sẽ chỉ ra một số điểm mạnh và nhược điểm của mô hình tăng trưởng này. Bài viết này sẽ trình bày cơ sở lý luận mối quan hệ giữa tăng trưởng và cơ cấu kinh tế, những phân tích về cơ cấu kinh tế Việt Nam và các kiến nghị điều chỉnh mô hình tăng trưởng. ABSTRACT During the years of economic renovation, Vietnam has made great achievements sush as economic growth rate of 7% per annum, yielding over four-fold increase in GDP since 1990 and fast-growing average income per capita. These successes are partly caused by a relatively suitable and selective model of economy in accordance with the conditions in Vietnam. However, it is assumed that there have been some disadvantages in recent few years when many inside and outside conditions have undergone much change. It is time we adjusted the model of growth in such a way to suit new conditions in ensuring economic developments for Viet Nam. An analysis in Vietnam economic structure in the period from economic renovation up to now will point out some strong and weak points of this growth model. This article presents some basic theoretical relationships between economic growth and economic structure, analyses of Vietnam's economic structure and some suggestions on the adjustments of a growth model 1. Đặt vấn đề Sự thay đổi của các bộ phận cấu thành của nền kinh tế theo xu hướng tích cực và tiến bộ đưa nền kinh tế tới trạng thái và trình độ cao hơn quyết định tăng trưởng kinh tế và chất lượng của quá trình này. Tăng trưởng kinh tế đòi hỏi các bộ phận cấu thành của nó thay đổi – chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Tăng trưởng theo hướng nào đòi hỏi cách thức khai thác các nhân tố, điều chỉnh hoạt động của các ngành, lĩnh vực kinh tế… Nền kinh tế Việt Nam đã vượt qua suy giảm do ảnh hưởng của suy thoái kinh tế 61 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 5(40).2010 thế giới nhờ vào sự phục hồi tăng trưởng kinh tế. Trải qua những chu kỳ biến động kinh tế Việt Nam đã bộc lộ những nhược điểm của mô hình tăng trưởng kinh tế Việt Nam cho đến thời điểm này. Những điểm yếu này có thể biểu hiện qua cơ cấu kinh tế Việt Nam trong quá trình tăng trưởng kinh tế. Bài viết này trên cơ sở lý luận về chuyển dịch kinh tế để xem xét tính bền vững của tăng trưởng kinh tế từ đó kiến nghị điều chỉnh mô hình tăng trưởng kinh tế trong thời kỳ chiến lược tới. 2. Tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế Cơ cấu nhằm để chỉ cách thức tổ chức bên trong của một hệ thống, biểu hiện sự thống nhất của các mối quan hệ qua lại vững chắc giữa các bộ phận của nó, khi coi nền kinh tế quốc dân như một hệ thống với nhiều bộ phận cấu thành và các kiểu cơ cấu hợp thành chúng. Theo thời gian khi nền kinh tế vận động tăng trưởng thì các bộ phận và các kiểu cơ cấu của nó cũng thay đổi. Do đó cơ cấu kinh tế được hiểu là tổng thể những mối quan hệ về số lượng và chất lượng giữa các bộ phận cấu thành đó trong một thời gian và trong những điều kiện kinh tế - xã hội nhất định[6]. Mối quan hệ về số lượng giữa các bộ phận cấu thành có thể biểu hiện qua tỷ trọng của mỗi ngành trong GDP xét theo đầu ra qua đó ảnh hưởng tới tăng trưởng kinh tế. Mối quan hệ số lượng còn thể hiện ở tỷ trọng trong tổng lao động hay tổng vốn của nền kinh tế tại một thời điểm nào đó. Nếu xem xét theo thời gian và trong mối quan hệ giữa các yếu tố đó sẽ phản ánh mối quan hệ về chất lượng mà thực chất là sự chuyển dịch cơ cấu. Ngoài ra mối quan hệ về chất còn thể hiện qua tỷ lệ đóng góp của nhân tố TFP trong 1% tăng trưởng(8). Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế là sự thay đổi của cơ cấu kinh tế theo thời gian từ trạng thái và trình độ này tới một trạng thái và trình độ khác phù hợp với sự phát triển kinh tế xã hội và các điều kiện vốn có nhưng không lặp lại trạng thái cũ. Chính điều này mà cơ cấu kinh tế phản ánh sự thay đổi về chất và là cơ sở để so sánh các giai đoạn phát triển. Trong quá trình tăng trưởng, cơ cấu kinh tế (đặc biệt là cơ cấu ngành) luôn chuyển dịch theo một xu hướng và thể hiện trình độ nào đó qua đó thay đổi trình độ phát triển. Quy luật tiêu dùng của E. Engel (1821-1896) đã chỉ ra cơ sở cho chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đó là nhu cầu và xu hướng tiêu dùng của thị trường. Trong điều kiện kinh tế hội nhập và mở cửa thì nhu cầu thị trường thế giới là rất quan trọng, không chỉ dừng ở đó mà mức độ tham gia vào phân công lao động quốc tế của mỗi quốc gia cũng quan trọng. Cơ cấu kinh tế còn chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố như điều kiện tự nhiên, nguồn nhân lực[4], vốn, công nghệ, thị trường, và chính sách. Nhưng cũng có cách phân loại các nhân tố theo khía cạnh đầu vào như các nguồn tự nhiên, nguồn lực con người, vốn, hay khía cạnh đầu ra chẳng hạn thị trường, thói quen tiêu dùng và nhóm nhân tố về cơ chế [1]. Quá trình tăng trưởng và phát triển kinh tế của các quốc gia có 5 giai đoạn: xã hội truyền thống, chuẩn bị cất cánh, cất cánh, trưởng thành và tiêu dùng cao, mỗi giai đoạn đó có một cơ cấu kinh tế đặc trưng [7]. Nghĩa là cơ cấu kinh tế luôn chuyển dịch và tái cấu trúc ...