Mô hình truyện trong văn xuôi Việt Nam 1930 – 1945

Theo cách lý giải mỗi văn bản là sự tổng hòa của những đối lập cơ bản và phương thức xác lập những mô hình thế giới từ những giới hạn của không gian thì văn xuôi Việt Nam 1930 - 1945 có thể phân chia thành ba kiểu mô hình truyện điển hình là mô hình truyện lãng mạn, mô hình truyện bi kịch và mô hình truyện trào phúng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Mô hình truyện trong văn xuôi Việt Nam 1930 – 1945 JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Social Sci., 2012, Vol. 57, No. 6, pp. 68-74 MÔ HÌNH TRUYỆN TRONG VĂN XUÔI VIỆT NAM 1930 – 1945 Phùng Quý Sơn Trường Cao đẳng Sư phạm Lạng Sơn E-mail: quysonls@gmail.com Tóm tắt. Theo cách lý giải mỗi văn bản là sự tổng hòa của những đối lập cơ bản và phương thức xác lập những mô hình thế giới từ những giới hạn của không gian thì văn xuôi Việt Nam 1930 - 1945 có thể phân chia thành ba kiểu mô hình truyện điển hình là mô hình truyện lãng mạn, mô hình truyện bi kịch và mô hình truyện trào phúng. Cách phân chia này là những khái quát có tính loại hình góp phần đánh giá thêm toàn diện một thời đại văn học phát triển rực rỡ nhất của lịch sử văn học dân tộc. Từ khóa: mô hình truyện, văn xuôi Việt Nam, truyện lãng mạn, truyện bi kịch, truyện trào phúng, 1930 - 1945.1. Mở đầu Nghiên cứu mô hình truyện kể không thể không đụng chạm tới khái niệm thể loạivăn học. Hơn thế nữa, thể loại còn là nhân vật chính của lịch sử văn học nhân loại, đồngthời là khái niệm bản lề mở rộng cánh cửa tiếp cận, nghiên cứu các hiện tượng văn học.Thể loại văn học được hiểu là các dạng thức tổ chức tác phẩm, lưu giữ cách nhìn nhận vàphản ánh đời sống của nhà văn. Trong lí luận, nghiên cứu và sáng tác văn học, thể loại làmột khái niệm quen thuộc, thường xuyên được quan tâm. Sáng tác văn học dù độc đáo,khác lạ thế nào đi nữa bao giờ cũng được đặt vào trong một thể loại nào đó. Lý thuyết thểloại là một nhánh rất phát triển của nghiên cứu văn chương, và là một trong những nhánhđáng tin cậy nhất. Thể loại xuất hiện như là nguyên tắc khái quát hóa hiển nhiên nhất,giữa các tác phẩm cá nhân và các điều phổ quát của văn chương.2. Nội dung nghiên cứu2.1. Mô hình truyện từ lý thuyết thể loại truyền thống Từ cổ đại cho đến nay, việc phân chia thể loại văn học đã được nhiều người quantâm và đề xuất cách phân chia theo những tiêu chí riêng. Trong tác phẩm phê bình (cóngười lại gọi là lí luận) kinh điển Thi học (Poétique), Aristot đã phân chia toàn bộ sángtác văn học ra thành ba loại theo phương thức, phương tiện biểu đạt của chúng gồm: tự sự,trữ tình, kịch và xét đoán từng loại về “nghệ thuật mô phỏng” (mimesis). Theo cách nhìncủa con người được mệnh danh là “bác học nhất trong những nhà bác học thời cổ đại”68 Mô hình truyện trong văn xuôi Việt Nam 1930 – 1945này thì nghệ thuật đó là sự mô phỏng và các môn, loại nghệ thuật phân biệt nhau bởi 3điểm: phương tiện mô phỏng, mô phỏng cái gì và mô phỏng như thế nào. Sau này Hegel,trong cuốn Mỹ học lần đầu tiên sử dụng mối quan hệ chủ - khách quan để giải thích baloại. “Sử thi là kể một cách khách quan, trữ tình biểu hiện một cách chủ quan, còn kịchthì kết hợp biểu diễn khách quan và bộc lộ bằng lời nói một cách chủ quan” [2;147]. Đếnthế kỷ XIX, Belinxki lí giải cách phân chia trên một cách thấu triệt từ góc độ nhận thức.Sở dĩ văn học được chia thành trữ tình, tự sự, kịch là xuất phát từ ý nghĩa của việc nhậnthức chân lý, cũng tức là trên tinh thần nhận thức – xuất phát từ mối quan hệ qua lại giữachủ thể đối với đối tượng – khách thể nhận thức. E.S.Dallas, nhà phê bình người Anh chiavăn học làm ba loại cơ bản: kịch, truyện cổ tích, bài ca và đưa ra một loạt sơ đồ minh họa.Trong cách hiểu của ông, kịch là ngôi thứ nhất, thời hiện tại; sử thi là ngôi thứ ba, thời quákhứ; thơ trữ tình – ngôi thứ nhất, số ít, thời tương lai. Dựa theo tiêu chí loại hình nội dungthể loại, nhà nghiên cứu Nga G.Pospelov lại chia văn học ra các thể loại sử thi, thế sự,đời tư... Trong Lí luận văn học, R.Wellek và A.Warren đã phân biệt giữa lý thuyết thể loạicổ điển và hiện đại. Trong cơ sở của nó có một luận điểm, là các thể loại có thể pha trộnnhau, tạo nên các thể loại mới. M.Bakhtin và tiếp đó là T.Todorov thay đổi hướng nghiêncứu thể loại từ nghiên cứu phân loại sang nghiên cứu chức năng của nó trong diễn ngônvà hành vi con người. Và mặc dù đã có nhiều ứng dụng trong nghiên cứu tiểu thuyết vàtác phẩm phi văn chương, song vẫn có một vài nỗ lực hình dung nghiên cứu thể loại nhưmột lý thuyết hành vi hoặc như một lý thuyết có thể cung cấp một cái nhìn hướng vào bêntrong nghệ thuật và khoa học. Ở phương Đông (chủ yếu là Trung Quốc và Việt Nam) từ xưa quan niệm văn sử bấtphân nên đã chia văn học làm hai loại chính theo hình thức ngôn từ là thơ và văn. Ở TrungQuốc thịnh hành lối chia bốn gồm: thơ, văn xuôi, kịch và tản văn. Việt Nam sử dụng kháphổ biến cách chia văn học làm bốn loại: thơ trữ tình, truyện (cả tiểu thuyết, truyện thơ),kịch và kí. Từ sớm, giới nghiên cứu và sáng tác văn học Việt Nam đã rất chú ý đến vấn đềthể loại văn học, coi đó là “các quy tắc đã được thiết lập, mà đồng thời vừa được xác địnhbởi tính cách của các nhà văn” ...