Mối quan hệ giữa cấu trúc đề - thuyết với cấu trúc cú pháp, cấu trúc nghĩa biểu hiện của câu có vị tố như

Dựa trên mô hình lý thuyết về Ngữ pháp chức năng của M.A.K Halliday, bài viết nghiên cứu và chỉ ra mối quan hệ giữa cấu trúc đề - thuyết với cấu trúc cú pháp, cấu trúc nghĩa biểu hiện của câu có vị tố "như", thông qua các ví dụ và dẫn ngữ cụ thể.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Mối quan hệ giữa cấu trúc đề - thuyết với cấu trúc cú pháp, cấu trúc nghĩa biểu hiện của câu có vị tố như lª thÞ b×nh MèI QUAN HÖ GI÷A CÊU TRóC §Ò - THUYÕT VíI CÊU TRóC Có PH¸P, CÊU TRóC NGHÜA BIÓU HIÖN CñA C¢U Cã VÞ Tè NH¦ lª thÞ b×nh * Tãm t¾t: Dùa trªn m« h×nh lý thuyÕt vÒ Ng÷ ph¸p chøc n¨ng cña M.A.K Halliday, bµi viÕt nghiªn cøu vµ chØ ra mèi quan hÖ gi÷a cÊu tróc ®Ò - thuyÕt víi cÊu tróc có ph¸p, cÊu tróc nghÜa biÓu hiÖn cña c©u cã vÞ tè ‘nh­’, th«ng qua c¸c vÝ dô vµ dÉn ng÷ cô thÓ. Tõ khãa: M« h×nh chøc n¨ng; ng÷ ph¸p chøc n¨ng; vÞ tè; sù t×nh quan hÖ; cÊu tróc nghÜa biÓu hiÖn; tham thÓ; sù t×nh nßng cèt; cÊu tróc có ph¸p... DÉn nhËp ë tr­êng hîp ®iÓn h×nh, c©u cã vÞ tè Theo S. Dik, ng÷ ph¸p chøc n¨ng lµ nh­ cã m« h×nh có ph¸p: chñ ng÷ - vÞ tè - mét lý thuyÕt tiÕp cËn ng«n ng÷ tõ quan bæ ng÷. Trong quan hÖ víi cÊu tróc nghÜa ®iÓm cña m« h×nh chøc n¨ng. Theo m« biÓu hiÖn, chñ ng÷ chØ c¸i ®­îc so s¸nh, vÞ h×nh chøc n¨ng, ng«n ng÷ ®­îc nghiªn tè nh­ chØ quan hÖ so s¸nh vµ bæ ng÷ chØ cøu víi t­ c¸ch lµ mét c«ng cô t­¬ng t¸c c¸i dïng ®Ó so s¸nh. VÝ dô:(*) x· héi, lµ ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn sù giao (1) Th©n chÞ nh­ c¸nh hoa sen. (Tôc tiÕp gi÷a con ng­êi vµ con ng­êi. Ng÷ ng÷ - ca dao ViÖt Nam, tr. 286) ph¸p chøc n¨ng lÊy c©u (c©u ®¬n) lµm ®¬n C©u ca dao trªn diÔn ®¹t sù t×nh quan vÞ trung t©m. “C¸i míi cña ng÷ ph¸p chøc hÖ so s¸nh. Sù t×nh quan hÖ nµy ®­îc n¨ng lµ kh«ng chØ dõng l¹i víi cÊu tróc thiÕt lËp trªn c¬ së ®èi chiÕu hai thùc thÓ h×nh thøc cña c©u mµ xem xÐt c©u ë c¶ c¸c t­¬ng ®ång “th©n chÞ” vµ “c¸nh hoa sen”. chøc n¨ng kh¸c n÷a”(1). Lý thuyÕt ng÷ “Th©n chÞ” lµ thùc thÓ ®­îc ®­a ra ®èi ph¸p chøc n¨ng ®· ®­îc vËn dông ®Ó chiÕu ®Ó ng­êi ®äc, ng­êi nghe nhËn thøc nghiªn cøu c©u tiÕng ViÖt. Bµi viÕt ®Ò cËp râ h¬n (®­îc gäi lµ thÓ / c¸i ®­îc so s¸nh), ®Õn mét kiÓu c©u quan hÖ: c©u cã vÞ tè cßn thùc thÓ “c¸nh hoa sen” ®­îc coi nh­ nh­ - lo¹i c©u xuÊt hiÖn nhiÒu trong ho¹t vËt mèc, vËt chuÈn cña sù so s¸nh (®­îc ®éng giao tiÕp tiÕng ViÖt – ®­îc tiÕp cËn gäi lµ thÓ / c¸i dïng ®Ó so s¸nh). Hai tham tõ quan ®iÓm cña ng÷ ph¸p chøc n¨ng víi thÓ nµy xuÊt hiÖn trong sù t×nh do sù ®ßi ba lo¹i cÊu tróc (cÊu tróc có ph¸p, cÊu hái, Ên ®Þnh cña quan hÖ so s¸nh ®­îc tróc nghÜa biÓu hiÖn, cÊu tróc ®Ò - thuyÕt) biÓu thÞ b»ng vÞ tè nh­. ®· ®­îc luËn gi¶i trong mét c«ng tr×nh Nh­ vËy, m« h×nh vÒ cÊu tróc có ph¸p vµ gÇn ®©y cña t¸c gi¶ DiÖp Quang Ban(2). cÊu tróc nghÜa biÓu hiÖn ë tr­êng hîp ®iÓn 1. C©u cã vÞ tè nh­ h×nh nhÊt cã thÓ ®­îc biÓu diÔn nh­ sau: C©u cã vÞ tè nh­ lµ mét trong nh÷ng kiÓu c©u biÓu thÞ sù t×nh quan hÖ trong m« (*) Gi¶ng viªn Tr­êng §H Hång §øc - Thanh Hãa. (1) h×nh lý thuyÕt ng÷ ph¸p chøc n¨ng cña DiÖp Quang Ban (2009), Giao tiÕp, diÔn ng«n vµ cÊu t¹o v¨n b¶n, Nxb. Gi¸o dôc, Hµ Néi, tr.527. M.A.K Halliday. Trong tiÕng ViÖt, c©u cã vÞ (2) DiÖp Quang Ban (2005), Ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt, Nxb. tè nh­ ®­îc dïng ®Ó nªu quan hÖ so s¸nh. Gi¸o dôc, Hµ Néi. Sè 6-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 65 mèi quan hÖ gi÷a cÊu tróc ®Ò - thuyÕt... CÊu tróc có ph¸p Chñ ng÷ VÞ tè Bæ ng÷ CÊu tróc NBH C¸i ®­îc so s¸nh Quan hÖ so s¸nh C¸i dïng ®Ó so s¸nh Trong kiÓu c©u nµy, chñ ng÷ cã thÓ lµ Sau ®©y lµ mét sè vÝ dô vµ khu«n h×nh có mét tõ (danh tõ, ®éng tõ, tÝnh tõ) mét ph¸p, nghÜa biÓu hiÖn cña c©u cã vÞ tè nh­. côm tõ hoÆc mét “c©u bÞ bao”. Bæ ng÷ còng (2) [§Êy anh coi, ®µn bµ ph¶i chøa ®Çy cã cÊu t¹o lµ mét tõ hoÆc côm tõ, mét “c©u n­íc m¾t trong ng­êi míi lµ ®µn bµ.] §µn bÞ bao”. VÞ tè nh­ cã thÓ kÕt hîp víi nh÷ng bµ còng nh­ ®Êt c¸t mµu mì, c©y cèi tèt tõ kh¸c t¹o thµnh tæ hîp tõ: nh­ lµ, y nh­, t­¬i. (NguyÔn Minh Ch©u - t¸c phÈm chän gièng nh­... läc, tr. 182). §µn bµ còng nh­ ®Êt c¸t mµu mì, c©y cèi tèt t­¬i. CT CP Chñ ng÷ VÞ tè Bæ ng÷ CT NBH C¸i ®­îc so s¸nh Quan hÖ so s¸nh C¸i dïng ®Ó so s¸nh ( ...