MÔI TRƯỜNG AN TOÀN

Sống trong môi trường an toàn là điều mong ước của tất cả mọi người. Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại chấn thương (tai nạn thương tích) vẫn thường xuyên xảy ra gây hậu quả nghiêm trọng. Chấn thương được chia thành hai loại: chấn thương chủ ý và chấn thương không chủ ý.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
MÔI TRƯỜNG AN TOÀN BÀI 1 - MÔI TRƯỜNG AN TOÀNMỤC TIÊUSau khi học xong bài này, học viên có khả năng:1. Trình bày được khái niệm cơ bản về chấn thương, dự phòng chấn thương và các vấn đề môi trường an toàn2. Áp dụng ma trận Haddon để phân tích được nguyên nhân của một số loại chấn thương không chủ ý ở gia đình và nơi công cộng3. Áp dụng được một số giải pháp đảm bảo môi trường an toàn ở cộng đồng1. TẦM QUAN TRỌNG CỦA MÔI TRƯỜNG AN TOÀN Sống trong môi trường an toàn là điều mong ước của tất cả mọi người. Tuynhiên, trong xã hội hiện đại chấn thương (tai nạn thương tích) vẫn thường xuyên xảy ragây hậu quả nghiêm trọng. Chấn thương được chia thành hai loại: chấn thương chủ ývà chấn thương không chủ ý. Các chấn thương chủ ý bao gồm giết người, hành hung,tự tử, hành hạ trẻ em, hãm hiếp và những hành động bạo lực khác. Chấn thương cũngcó thể là không chủ ý thường xuất hiện bất ngờ, do nhiều loại nguyên nhân khác nhauvà gây tổn thương hoặc tử vong cho một hoặc nhiều người. Một số ví dụ về chấnthương không chủ ý phổ biến như chấn thương giao thông, ngã, đuối nước, bỏng, điệngiật v.v. Trong bài này chỉ đề cập đến những loại chấn thương không chủ ý và xẩy ra ởngoài nơi làm việc. Những năm gần đây, các chấn thương không chủ ý là nguyên nhân tử vong hàngđầu ở Mỹ đối với những người dưới 44 tuổi và là nguyên nhân đứng thứ năm trong tấtcả các trường hợp tử vong ở Mỹ (CDC 2006). Các nghiên cứu về gánh nặng bệnh tật ởcác nước trên thế giới như Mỹ, Ôxtrâylia, Thái Lan v.v. cho thấy chấn thương khôngchủ ý đang nổi lên là nguyên nhân chính của gánh nặng bệnh tật tại những nước này. ỞViệt Nam, Trường Đại học Y tế công cộng cùng với các trường Y và các viện nghiêncứu Y học ở Việt Nam đã tiến hành cuộc điều tra cộng đồng ở qui mô quốc gia đầu tiênvề chấn thương năm 2001 cho thấy chấn thương đang dần trở thành một trong nhữngnguyên nhân quan trọng gây tử vong ở Việt Nam (Báo cáo VMIS 2003). Theo báo cáoVMIS (2003) trong năm 2001, cứ 100.000 người thì có gần 90 người bị tử vong dochấn thương và khoảng gần 5.500 người khác phải nghỉ việc hoặc cần đến can thiệp vềy tế do chấn thương, tương đương mỗi ngày có khoảng 200 trường hợp tử vong dochấn thương và trên 10.000 trường hợp bị chấn thương không gây tử vong. Khi xét các 1nhóm nguyên nhân chính dẫn đến tử vong thì chấn thương gây ra 33,1% số trường hợptử vong, bệnh mãn tính gây ra 57,3%, trong khi đó bệnh truyền nhiễm chỉ gây ra 9,6%. Các nguyên nhân chấn thương chủ yếu ở Việt Nam bao gồm chấn thương dogiao thông, đuối nước, ngã, chấn thương do vật sắc nhọn và ngộ độc. Trong đó, chấnthương do giao thông là nguyên nhân có tỉ suất lớn nhất ở cả nhóm chấn thương tửvong và không tử vong trên toàn bộ quần thể. Đây cũng là nguyên nhân quan trọng gâytử vong và bệnh tật ở nhóm tuổi trẻ em. Theo thống kê của Uỷ ban An toàn giao thôngquốc gia (2007) chỉ tính riêng số tai nạn giao thông trong năm 2006, cả nước đã xảy ra14.161 vụ làm chết 12.373 người và bị thương 11.097 người. Đuối nước là nguyênnhân chấn thương tử vong có tỉ suất lớn thứ hai trong quần thể và lớn nhất trong nhómtrẻ em. Ở riêng nhóm tuổi dưới 19, chấn thương đã thực sự trở thành nguyên nhân có tỉlệ tử vong lớn nhất. Trong năm 2001, cứ 100.000 trẻ thì có gần 84 trẻ bị tử vong, caogấn hơn năm lần so với số tử vong do bệnh truyền nhiễm (14,9/100.000) và gấp hơnbốn lần so với bệnh không truyền nhiễm (19,3/100.000). Với chấn thương không tửvong, đã có khoảng 4818 trẻ trên 100.000 trẻ bị thương trong năm đó, tương đương vớigần 5% số trẻ ở Việt Nam. Thiệt hại do các loại chấn thương gây ra ước tính khoảng 30nghìn tỷ đồng Việt Nam (gần 2 tỷ đô la Mỹ) mỗi năm, ngoài ra còn để lại gánh nặngcho gia đình và xã hội trong việc chăm lo cho những người tàn tật, mất sức lao động. Như vậy, các số liệu thống kê cho thấy chấn thương không chủ ý đã trở thànhmột trong mười nguyên nhân tử vong hàng đầu ở nước ta hiện nay. Việc thống kê,phân tích các trường hợp chấn thương không chủ ý cho phép tìm ra những nguyênnhân phổ biến dẫn đến chấn thương để từ đây đề ra những biện pháp dự phòng tíchcực. Có rất nhiều yếu tố liên quan đến môi trường sống và sẽ tác động tới vấn đề chấnthương ở Việt Nam cũng như trên thế giới. Tạo ra môi trường an toàn là một trongnhững biện pháp hữu hiệu để hạn chế các chấn thương không chủ ý, xẩy ra trong cuộcsống hàng ngày. Các phần tiếp theo của bài này sẽ đề cập đến khái niệm chấn thươngvà các biện pháp đảm bảo môi trường an toàn khi ở nhà, khi tham gia giao thông, vuichơi giải trí, tại trường học v.v. để dự phòng chấn thương.2. KHÁI NIỆM CHẤN THƯƠNG VÀ MA TRẬN HADDON TRONG DỰPHÒNG CHẤN THƯƠNG2.1. Khái niệm chấn thương Theo Tổ chức Y tế thế giới, chấn thương là những tổn hại thể chất đối với cơ thểdo năng lượng được chuyển sang cơ thể lớn quá mức chịu đựng, như do lửa hoặc chấtđộc, hoặc do cơ thể không có đủ năng lượng thiết yếu như ôxy hoặc nhiệt. Theo J. J.Gibbons (1961), tất cả mọi hiện tượng chấn thương đều nằm trong những tác động cóhại của 5 dạng năng lượng là động năng, cơ năng, hoá năng, điện năng, bức xạ và nhiệtnăng, trong đó cơ năng là nguyên nhân gây chấn thương phổ biến nhất. 2 Ở Việt Nam, thường sử dụng khái niệm “tai nạn thương tích”. Tai nạn (từ tiếngAnh là accident) là một sự kiện xảy ra bất ngờ ngoài ý muốn, do một tác nhân bênngoài gây nên các chấn thương/thương tích cho cơ thể về thể chất hay tâm hồn của nạnnhân. Thương tích/chấn thương (từ tiếng Anh là injury) thì theo Tổ chức Y tế Thế giớiđó không phải là tai nạn mà là sự tổn thương của cơ thể ở các mức độ khác nhau gâynên, bởi tiếp xúc đột ngột với các nguồn năng lượng (có thể là các tác động cơ học,nhiệt, hóa chất, chất phóng xạ...) quá ngưỡng chịu đựng của cơ thể hoặc do cơ thể thiếucác yếu tố cần thiết cho sự sống như thiếu ôxy, mất nhiệ ...