MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC YẾU TỐ SINH THÁI

MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC YẾU TỐ SINH THÁI Nguyên lý cơ bản của sinh thái học hiện đại là những khái niệm về sự thống nhất và đối lập một cách biện chứng giữa cơ thể và môi trường. Mỗi cá thể, quần thể loài sinh vật bất kỳ nào, kể cả con người đều sống dựa vào môi trường đặc trưng của mình, ngoài mối tương tác đó sinh vật không thể tồn tại được. Môi trường ổn định, sinh vật sống ốn định và phát triển hưng thịnh. Chất lượng môi trường suy thoái thì sinh vật cũng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC YẾU TỐ SINH THÁI MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC YẾU TỐSINH THÁINguyên lý cơ bản của sinh thái học hiện đại lànhững khái niệm về sự thống nhất và đối lập mộtcách biện chứng giữa cơ thể và môi trường. Mỗi cáthể, quần thể loài sinh vật bất kỳ nào, kể cả conngười đều sống dựa vào môi trường đặc trưng củamình, ngoài mối tương tác đó sinh vật không thểtồn tại được. Môi trường ổn định, sinh vật sống ốnđịnh và phát triển hưng thịnh. Chất lượng môitrường suy thoái thì sinh vật cũng bị suy giảm cả vềsố lượng và chất lượng. Nếu môi trường bị phá huỷthì sinh vật cũng chịu chung số phận.I. Khái niệm và chức năng của môi trường1. Khái niệmKhái niệm về môi trường đã được thảo luận rấtnhiều và từ lâu. Nhìn chung có những quan niệmvề môi trường như sau:- Môi trường bao gồm các vật chất hữu cơ và vô cơquanh sinh vật. Theo định nghĩa này thì không thểnào xác định được môi trường một cách cụ thể, vìmỗi cá thể, mỗi loài, mỗi chi vẫn có một môi trườngvà một quần thể, một quần xã lại có một môi trườngrộng lớn hơn.- Môi trường là những gì cần thiết cho điều kiệnsinh tồn của sinh vật. Theo định nghĩa này thì rấthẹp, bởi vì trong thực tế có yếu tố này là cần thiếtcho loài này nhưng không cần thiết cho loài kia dùcùng sống chung một nơi, hơn nữa cũng có nhữngyếu tố có hại hoặc không có lợi vẫn tồn tại và tácđộng lên cơ thể và ta không thể loại trừ nó ra khỏimôi trường tự nhiên.- Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và yếu tốvật chất nhân tạo có quan hệ mật thiết với nhau,bao quanh con người, có ảnh hưởng tới đời sống,sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người vàthiên nhiên (Điều 1, Luật Bảo Vệ Môi Trường củaViệt Nam, 1993)- Môi trường là một phần của ngoại cảnh, bao gồmcác hiện tượng và các thực thể của tự nhiên...mà ởđó, cá thể, quần thể, loài...có quan hệ trực tiếphoặc gián tiếp bằng các phản ứng thích nghi củamình (Vũ Trung Tạng, 2000). Từ định nghĩa này tacó thể phân biệt được đâu là môi trường của loàinày mà không phải là môi trường của loài khác.Chẳng hạn như mặt biển là môi trường của sinh vậtmàng nước (Pleiston và Neiston), song không phảilà môi trường của những loài sống ở đáy sâu hàngngàn mét và ngược lại.Đối với con người, môi trường chứa đựng nội dungrộng hơn. Theo định nghĩa của UNESCO (1981) thìmôi trường của con người bao gồm toàn bộ các hệthống tự nhiên và các hệ thống do con người tạora, những cái hữu hình (đô thị, hồ chứa...) vànhững cái vô hình (tập quán, niềm tin, nghệthuật...), trong đó con người sống bằng lao độngcủa mình, họ khai thác các tài nguyên thiên nhiênvà nhân tạo nhằm thoả mãn những nhu cầu củamình. Như vậy, môi trường sống đối với con ngườikhông chỉ là nơi tồn tại, sinh trưởng và phát triểncho một thực thể sinh vật là con người mà còn là“khung cảnh của cuộc sống, của lao động và sựnghỉ ngơi của con người”.Thuật ngữ Trung Quốc gọi môi trường là “hoàncảnh” đó là từ chính xác chỉ điều kiện sống của cáthể hoặc quần thể sinh vật. Sinh vật và con ngườikhông thể tách rời khỏi môi trường của mình. Môitrường nhân văn (Human environment - môi trườngsống của con người) bao gồm các yếu tố vật lý, hóahọc của đất, nước, không khí, các yếu tố sinh họcvà điều kiện kinh tế - xã hội tác động hàng ngàyđến sự sống của con người.Cấu trúc môi trường tự nhiên gồm 4 thành phần cơbản (4 môi trường chính) như sau :- Thạch quyển hoặc địa quyển hoặc môi trường đất(Lithosphere): bao gồm lớp vỏ trái đất có độ dày 60- 70km trên phần lục địa và từ 2-8km dưới đáy đạidương và trên đó có các quần xã sinh vật.- Thủy quyển (Hydrosphere) hay còn được gọi làmôi trường nước (Aquatic environment): là phầnnước của trái đất bao gồm nước đại dương, sông,hồ, suối, nước ngầm, băng tuyết, hơi nước trongđất và không khí.- Khí quyển (Atmosphere) hay môi trường khôngkhí: là lớp không khí bao quanh trái đất.- Sinh quyển (Biosphere) hay môi trường sinh vật:gồm động vật, thực vật và con người, là nơi sốngcủa các sinh vật khác (Sinh vật ký sinh, cộng sinh,biểu sinh ...)2. Các chức năng cơ bản của môi trườngĐối với sinh vật nói chung và con người nói riêngthì môi trường sống có các chức năng cơ bản sau:2.1. Môi trường là không gian sống cho con ngườivà thế giới sinh vật (habitat)Trong cuộc sống hàng ngày, mỗi một người đềucần một không gian nhất định để phục vụ cho cáchoạt động sống như: nhà ở, nơi nghỉ, nơi để sảnxuất...Như vậy chức năng này đòi hỏi môi trườngphải có một phạm vi không gian thích hợp cho mỗicon người. Không gian này lại đòi hỏi phải đạt đủnhững tiêu chuẩn nhất định về các yếu tố vật lý,hoá học, sinh học, cảnh quan và xã hội.Yêu cầu về không gian sống của con người thayđổi tuỳ theo trình độ khoa học và công nghệ. Tuynhiên, trong việc sử dụng không gian sống và quanhệ với thế giới tự nhiên, có 2 tính chất mà conngười cần chú ý là tính chất tự cân bằng(homestasis), nghĩa là khả năng của các hệ sinhthái có thể gánh chịu trong điều kiện khó khăn nhấtvà tính bền vững của hệ sinh thái. ...