Môn hoạt động giáo dục hướng nghiệp 10 - Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá: Phần 2

Tài liệu này ra đời một cách kịp thời, trước hết là công sức và trí tuệ của tập thể các tác giả, tổng chủ biên, chủ biên các bộ tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên trung học phổ thông về hoạt động hoạt động giáo dục hướng nghiệp, cùng với sự chỉ đạo của lãnh đạo Vụ Giáo dục trung học - Bộ giáo dục và Đào tạo. Vì vậy, mời các bạn cùng tìm hiểu tiếp 2 phần nội dung còn lại của tài liệu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Môn hoạt động giáo dục hướng nghiệp 10 - Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá: Phần 2Plrần thứ baPHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔNHOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỞNG NGHIỆP LỚP 10 THPTI. KHÁI NIỆM VỂ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC1. Khái niệmT huật ngữ “phương pháp” bắt nguồn từ tiếng Hy lạp “Metodos” có nghĩalà con đường, cách thức để đạt được mục đích nhất định. Phương pháp là hìnhthức tự vận động bên trong của nội dung. Bởi vậy, phương pháp bao giờ cũngcó tính mục đích, tính cấu trúc và luôn gắn liền với nội dung. Người ta chỉ cóthể hành động có phương pháp khi có một biểu tượng rõ nét vể đối tượng, hoặchiểu và ý thức được mục đích đã định sẵn. Đối tượng nào, mục đích nào thìphương pháp đó. Không có phương pháp vạn văng cho mọi đối tượng, mọi mụcđích. Tuy nhiên, khi đã có phương pháp hành động đúng đắn thì bản thânphương pháp lại có tác dụng làm cho nội dung ngày càng hoàn thiện hơn vàvận động vào ý thức của người hành động. Đồng thời nó cũng giúp đạt đượcmục đích ố mức độ mối về chất. Nói cách khác, mục đích và nội dung quy địnhphương pháp, nhưng phương pháp cũng có tác động ngược lại làm cho nộidung, mục đích có chất lượng cao hơn. Đó là mối liên hệ có tính quy luật giữamục đích, nội dung và phương pháp.Phương pháp dạy học theo phân tích ỏ trên, chính là con đường, cách thứcdạy học nhằm đạt được mục đích dạy học. Tuy nhiên, khái niệm phương phápdạy học là một vấn đề phức tạp, đang được tran h luận nhiều trong lý luận dạyhọc nói chung, và trong phương pháp dạy học trong các bộ môn nói riêng. Đểhiểu rõ khái niệm phương pháp dạy học cần phải phân tích đầy đủ các dấuhiệu bản chất th ể hiện trong định nghĩa phương pháp dạy học.Phương pháp dạy học gắn liền với quá trình dạy học. Đây là quá trìn h baogồm hai m ặt hoạt động. Hoạt động dạy (của thầy) và hoạt động học (của trò).Do đó, phương pháp dạy học phải phản ánh mối quan hệ qua lại giữa hoạtđộng dạy và hoạt động học, trong đó hoạt động dạy giữ vai trò chủ đạo, hoạtđộng học giữ vai trò chủ động, tích cực. Trong mối quan hệ qua lại này có sựtham gia của th àn h phần thứ ba, đó là nội dung dạy học với tư cách là đôitượng của hoạt động (đốỉ tượng nhận thức). Như vậy, về m ặt cấu trũc, quátrìn h dạy học bao gồm ba thành tố cd bản:Hệ thống khái niệm khoa học. Đây là nội dung dạy học, là đốì tượng củasự lĩnh hội.39- Hoạt động dạy với chức năng truyền đạt và chỉ đạo (chức năng điều khiển).- Hoạt động học với chức năng lĩnh hội và tự điều khiển.Về dấu hiệu bản chất của phương pháp dạy học còn phải tính đến dấuhiệu bên ngoài (hình thức) và dấu hiệu bên trong (nội dung). M ặt bên ngoàicủa phương pháp dạy học biểu hiện bằng ngôn ngữ, phương tiện (tranh ảnh,mô hình, vật thật...) và cả các thao tác vật chất (trong thực hành, thựcnghiệm). Lôgíc của hoạt động nhận thức (tư duy) cũng như những đặc điểmcủa tính tích cực, tự lực của học sinh trong quá trình chiếm lĩnh tri thức tạonên mặt bên trong của phương pháp. Như vậy, mặt bên trong của phươngpháp vừa biểu hiện logic của nội dung khoa học vừa biểu hiện các thao táclogic mà học sinh sử dụng để lĩnh hội nội dung khoa học. Hai nhà lý luận dạy họcXcátkin và Lecner đã đưa ra sơ đồ cấu trúc bên trong của phương pháp như sau:Theo hai ông, bất cứ phương pháp dạy học nào cũng là hệ thống nhữnghoạt động có mục đích của giáo viên, sự hoạt động nhận thức và thực hành cótổ chức của học sinh, nhằm đảm bảo cho học sinh lĩnh hội được tri thức.Trong “Phương pháp dạy học ở đại học - 1987” Nguyễn Ngọc Quang đãnêu “Phương pháp dạy học là cách thức làm việc của thầy và trò dưới sự chỉđạo của thầy nhằm làm cho trò nắm vững kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo một cáchtự giác, tích cực, tự lực, phát triển những năng lực nhận thức và năng lựchành động, hình thành thế giới quan duy vật khoa học và đạo đức cách mạng”.Hiện nay, do tính phong phú, tính đa dạng của khái niệm phương phápdạy học nên chưa có một định nghĩa nào vể khái niệm này được mọi ngườithừa nhận. Tuy nhiên, chúng ta có thể hiểu những nét bản chất của kháiniệm này, đó là cách thức hoạt động của thầy, cách thức hoạt động của trò vàcơ chế phối hợp hai hoạt động này cũng tác động vào nội dung học tập nhằmđạt được mục đích dạy học.Trong dạy học không có, và không thể có phương pháp dạy học nào là vạnnăng. Có nhiều trường hợp có thể áp dùng cùng một phương pháp dạy học đểgiải quyết các nhiệm vụ dạy học khác nhau, truyền đạt những nội dung dạy40học khác nhau. Song cũng có những trường hợp đã áp dụng các phương phápdạy học khác nhau để giải quyết cùng một mục đích dạy học, cùng một nộidung dạy học. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả dạy học cao, người ta thưòng phảiáp dụng, phối hợp nhiều phương pháp dạy học. Đặc điểm này đòi hỏi ngưòigiáo viên phải biết lựa chọn, phỗỉ hợp các phương pháp khác nhau trên cơ sỏmục đích bài giảng, nội dung dạy học cụ thể và đốì tượng học sinh cụ thể. Việclựa chọn phương pháp dạy học là một nghệ thuật, đây cũng là yếu tô quantrọng ph ân biệt giáo viên dạy giỏi với các giáo viên ...