Một giải pháp dạy học tiết bài tập hỗ trợ học sinh yếu môn toán (chủ đề tìm tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp)

Trong bài viết này, trước tiên, chúng tôi đề cập một số đặc điểm và nguyên nhân của học sinh (HS) yếu môn toán, sau đó đưa ra một giải pháp hỗ trợ HS thông qua bài toán gốc, từ bài toán gốc này đề xuất bài toán tương tự hoặc mở rộng bài toán giúp HS trong việc tìm tâm của mặt cầu ngoại tiếp hình chóp.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một giải pháp dạy học tiết bài tập hỗ trợ học sinh yếu môn toán (chủ đề tìm tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chóp)68 Khoa học Tự nhiên & Công nghệMỘT GIẢI PHÁP DẠY HỌC TIẾT BÀI TẬP HỖ TRỢ HỌC SINH YẾUMÔN TOÁN (CHỦ ĐỀ TÌM TÂM MẶT CẦU NGOẠI TIẾP HÌNH CHÓP)AN EFFECTIVE ACTION FOR MATHEMATICS TEACHING AND LEARNING (THEME ON FINDING THE CENTER OF A SPHERE WHICH PASSES THROUGH THE VERTICES OF A PYRAMID)Hoa Ánh Tường1Tóm tắtAbstractTrong bài viết này, trước tiên, chúng tôi đề cậpmột số đặc điểm và nguyên nhân của học sinh (HS)yếu môn toán, sau đó đưa ra một giải pháp hỗ trợHS thông qua bài toán gốc, từ bài toán gốc nàyđề xuất bài toán tương tự hoặc mở rộng bài toángiúp HS trong việc tìm tâm của mặt cầu ngoại tiếphình chóp.This article is first to present the characteristicsand causes of students who have poor mathematicsperformance in order to propose a solution to theimprovement of their learning in mathematicsthrough the original (basic) exercise. This exerciseis the basis for a similar or more advanced exercise.This will enable to improve their mathematicalthought/ skills in finding the center of a spherewhich passes through the vertices of a pyramid.Keywords: Students have poor mathematicsperformance, to find the center of a sphere whichpasses through vertices of a pyramid, original(basic) exercise.Từ khóa: học sinh yếu toán, tìm tâm mặt cầungoại tiếp hình chóp, bài toán gốc.1. Mở đầu1Trong quá trình dạy học Toán ở bậc Trung họcPhổ thông, chúng tôi nhận thấy học sinh (HS) rấtsợ môn Hình học, đặc biệt là hình học không gian.Học sinh yếu Toán chưa biết vận dụng lý thuyếtvào giải bài toán có thể kể đến nhiều nguyên nhânnhư chưa hiểu lý thuyết, không biết vận dụng lýthuyết, không biết bắt đầu giải bài toán từ đâu,...Một số HS có tư tưởng nóng vội, không nắm vữnglý thuyết, xem thường các bài toán cơ bản vốn cóthể xem là bài toán gốc giúp HS giải các bài toánkhó hơn. Với đối tượng là HS yếu môn Toán, việcrèn luyện cho HS phát hiện được dạng bài toán tứclà tăng cường hình thức tái hiện tường minh rấtquan trọng. Điều đó có nghĩa là HS biết quy bàitoán đã cho về các bài toán đã biết cách giải. Trongbài viết này, chúng tôi đề cập một số bài toán liênquan đến chủ đề tìm tâm của mặt cầu ngoại tiếphình chóp với mục đích: minh họa một số dạngtoán cơ bản thể hiện việc vận dụng định nghĩa vàphương pháp tìm tâm mặt cầu ngoại tiếp hình chópnhằm giúp HS nắm vững phương pháp giải toán vàvận dụng vào các bài toán tương tự hoặc khó hơn.2. Nội dung2.1. Đặc điểm và nguyên nhân của học sinh yếumôn ToánTheo Nguyễn Bá Kim, “sự yếu kém môn Toán1Tiến sĩ, Trường Đại học Sài Gònở HS có nhiều biểu hiện, thường có ba đặc điểmcơ bản:• Nhiều “lỗ hổng” về tri thức, kỹ năng;• Tiếp thu chậm;• Phương pháp học tập toán chưa tốt”.(Nguyễn Bá Kim 2007, tr.273)Ngoài ra, khả năng tư duy về toán ở một số HScòn hạn chế, HS không có đủ thời gian để suy nghĩtìm hướng giải quyết cho bài toán. Giáo viên (GV)đôi khi còn chưa quan tâm đến HS, phương phápdạy học chưa phù hợp với HS chẳng hạn: khai thácbài toán quá sâu, quá khó, giao bài tập về nhà quánhiều, còn nôn nóng dạy quá nhiều kiến thức,…;điều này đôi khi ảnh hưởng đến HS yếu môn Toán.2.2. Phương hướng hỗ trợ học sinh yếu kémmôn ToánCó thể giúp HS yếu kém môn Toán bằng nhữngcách sau đây:a) Đảm bảo trình độ xuất phátGV giúp HS nắm vững các bài toán cơ bản,tăng cường hình thức tái hiện tường minh, tập choHS phân tích bài toán để tìm hướng giải bài toánvà tư duy tại sao giải bài toán như thế.b) Hướng dẫn HS biết cách lấp “lỗ hổng” vềkiến thức, kỹ năngSố 20, tháng 12/2015 68Khoa học Tự nhiên & Công nghệ 69GV tập cho HS ý thức tự phát hiện và lấp đầynhững “lỗ hổng” kiến thức của bản thân bằng cách:tự hệ thống kiến thức liên quan cho từng tiết học,tự tra cứu sách vở, tài liệu để tìm các thông tin cóliên quan đến kiến thức,...c) Luyện tập vừa sức HS yếu kémGV gia tăng phù hợp số lượng bài tập cùng thểloại và cùng mức độ.2.3. Nội dung minh họaTừ đó suy ra hai tam giác vuông có chung cạnhhuyền và tìm tâm I mặt cầu ngoại tiếp hình chópS . ABC.Như vậy, trong bài 1.1a, điều quan trọng nhấtHS cần phát hiện được là hai tam giác SAC, SBC làtam giác vuông có chung cạnh huyền SC.b) Gọi H, K lần lượt là hình chiếu vuông góccủa A lên SB, SC . Tìm tâm của mặt cầu đi qua 5điểm A, H , K , B, C (xem Hình 1b).Trong phần trình bày này, chúng tôi minh họabài toán gốc liên quan đến chủ đề tìm tâm của mặtcầu ngoại tiếp hình chóp. Bên cạnh đó, chúng tôinêu lên cách vận dụng từ bài toán gốc, có nhữngbình luận dưới góc độ thực hành giải toán nhằmgiúp người đọc thấy rõ hơn hiệu quả của bài toángốc được sử dụng qua các bài toán tương tự hoặcmở rộng.Trường hợp 1. Các điểm cùng nhìn một cạnhdưới góc 900Hình 1aXét bài toán 1: Cho A, B cố định. Tập hợpcác điểm M di động trong không gian sao cho gócAMB bằng 900 là mặt cầu đường kính AB. Nói cáchkhác: cho hai điểm A, B cố định, ...