Một số hướng đổi mới dạy học vật lí ở trường phổ thông

Bài viết đề cập một số hướng đổi mới dạy học vật lí ở trường phổ thông về các mặt: Nội dung dạy học, phương pháp dạy học, hình thức tổ chức dạy học, việc sử dụng phương tiện dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập vật lí của học sinh nhằm đạt được mục tiêu dạy học phát triển năng lực của học sinh.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số hướng đổi mới dạy học vật lí ở trường phổ thông JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Educational Sci., 2016, Vol. 61, No. 8B, pp. 3-10 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn DOI: 10.18173/2354-1075.2016-0153 MỘT SỐ HƯỚNG ĐỔI MỚI DẠY HỌC VẬT LÍ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG Nguyễn Ngọc Hưng Khoa Vật lí, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Tóm tắt. Bài báo đề cập một số hướng đổi mới dạy học vật lí ở trường phổ thông về các mặt: Nội dung dạy học, phương pháp dạy học, hình thức tổ chức dạy học, việc sử dụng phương tiện dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập vật lí của học sinh nhằm đạt được mục tiêu dạy học phát triển năng lực của học sinh. Từ khóa: Đổi mới dạy học Vật lí. 1. Mở đầu Đã có nhiều nghiên cứu bàn về việc đổi mới nội dung, phương pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học trong dạy học các kiến thức vật lí cụ thể. Tuy nhiên, các nghiên cứu riêng lẻ này còn tản mạn và chưa mang tính khái quát. Vì vậy, cần đề xuất một cách có hệ thống và khái quát các hướng đổi mới của tất cả các yếu tố tạo nên quá trình dạy học vật lí, làm rõ các vấn đề: Đổi mới dạy học vật lí ở trường phổ thông là đổi mới những yếu tố nào và đổi mới những yếu tố đó như thế nào. Các hướng đổi mới được đề xuất là định hướng cho các nghiên cứu cụ thể về lí luận và phương pháp dạy học vật lí và cho quá trình dạy học vật lí ở trường phổ thông nhằm đáp ứng mục tiêu dạy học phát triển năng lực của học sinh. 2. 2.1. Nội dung nghiên cứu Định hướng chung đổi mới giáo dục phổ thông - Thay vì chủ yếu theo tiếp cận nội dung, chương trình giáo dục phổ thông được thực hiện từ năm 2018 có mục tiêu mới là hình thành và phát triển những phẩm chất tốt đẹp và các năng lực cần thiết để học sinh trở thành người lao động thích nghi được với hoàn cảnh sống, học tập và làm việc luôn biến đổi [1]. Mục tiêu này đòi hỏi sự đổi mới đồng bộ nội dung dạy học, phương pháp dạy học, hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh. + Về nội dung dạy học, chương trình được đổi mới theo hướng hiện đại, thiết thực, phù hợp với lứa tuổi, trình độ và định hướng nghề nghiệp; tăng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tích hợp cao ở các lớp học dưới và phân hóa dần ở các lớp học trên. + Về phương pháp dạy học, chương trình chú trọng sử dụng các phương pháp dạy học, trong đó có các phương pháp dạy học đặc thù của mỗi môn học, các kĩ thuật dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập, tập trung dạy cách học và rèn luyện năng lực tự học của học sinh. Ngày nhận bài: 15/7/2016. Ngày nhận đăng: 15/9/2016. Liên hệ: Nguyễn Ngọc Hưng, e-mail: nnhung67hb@yahoo.com 3 Nguyễn Ngọc Hưng + Về hình thức tổ chức dạy học, chương trình đòi hỏi các hoạt động học tập đa dạng, chú ý các hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm sáng tạo. + Về kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh, chương trình yêu cầu công việc này phải dựa trên các tiêu chí đánh giá năng lực của học sinh, có tính đến sự tiến bộ trong quá trình học tập và chú trọng khả năng vận dụng tổng hợp các kiến thức, kĩ năng trong các tình huống thực tiễn của học sinh. - Việc đổi mới giáo dục theo các định hướng trên đòi hỏi phải thực hiện chức năng mới của giáo viên (sự dạy) và chức năng mới của học sinh (sự học): Giáo viên là người tổ chức, kiểm tra, hướng dẫn hoạt động học, dạy học sinh phương pháp học; còn học sinh ý thức được nhiệm vụ cần thực hiện, chủ động, tích cực tìm tòi nghiên cứu, trao đổi tranh luận trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. 2.2. Một số hướng đổi mới dạy học vật lí ở trường phổ thông Quán triệt định hướng chung trên đây, quá trình đổi mới dạy học vật lí ở trường phổ thông cần đi theo những hướng sau: 1. Đổi mới nội dung dạy học vật lí - Theo chương trình giáo dục phổ thông ở cấp Trung học cơ sở (giai đoạn giáo dục cơ bản), các kiến thức vật lí không được sắp xếp thành một môn học riêng, mà được tích hợp với các kiến thức sinh, hóa, khoa học về Trái đất trong môn khoa học tự nhiên. Các kiến thức môn khoa học tự nhiên được thiết kế thành các chủ đề theo các nguyên lí vận động, phát triển chung của giới tự nhiên và các chủ đề đòi học học sinh phải vận dụng tổng hợp các kiến thức, kĩ năng đã học vào các tình huống thực tiễn cuộc sống và sản xuất. Ở cấp Trung học phổ thông (giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp), đối với học sinh định hướng khoa học tự nhiên, vật lí được tách riêng thành một môn học được thiết kế theo các chủ đề học tập bắt buộc và các chủ đề học tập tự chọn. Còn đối với học sinh định hướng khoa học xã hội, học sinh tiếp tục học các chủ đề của môn khoa học tự nhiên để lĩnh hội những kiến thức khái quát nhất, có tính nguyên lí chung nhất của giới tự nhiên cần thiết cho mọi học sinh theo bất cứ định hướng nghề nghiệp nào. - Dù dạy học theo chương trình nào, dựa trên chuẩn các kiến thức, kĩ năng ở từng chủ đề được nêu trong chương trình, giáo viên có thể linh hoạt thay đổi logic xây dựng kiến thức, thời lượng dành cho dạy học t ...