Một số mâu thuẫn trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

Trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN) đất nước ta đang phải đối mặt với nhiều mâu thuẫn nan giải. Trong đó có 3 mâu thuẫn là: mâu thuẫn giữa tính tự phát của nền kinh tế thị trường với tính tự giác của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN; mâu thuẫn giữa tính phức tạp, mới mẻ của mô hình kinh tế thị trường định hướngXHCN với những cực đoan dễ mắc phải trong đổi mới; mâu thuẫn giữa yêu cầu cao của việc phát huy vai trò định hướng XHCN của Đảng và Nhà nước với việc phải chịu sự ràng buộc nhất định về một số chuẩn mực, định chế, quy tắc của các tổ chức quản trị toàn cầu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số mâu thuẫn trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩaTạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 10(83) - 2014MỘT SỐ MÂU THUẪN TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂNNỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNGXÃ HỘI CHỦ NGHĨATRẦN THÀNH *Tóm tắt: Trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hộichủ nghĩa (XHCN) đất nước ta đang phải đối mặt với nhiều mâu thuẫn nangiải. Trong đó có 3 mâu thuẫn là: mâu thuẫn giữa tính tự phát của nền kinh tếthị trường với tính tự giác của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN; mâuthuẫn giữa tính phức tạp, mới mẻ của mô hình kinh tế thị trường định hướngXHCN với những cực đoan dễ mắc phải trong đổi mới; mâu thuẫn giữa yêucầu cao của việc phát huy vai trò định hướng XHCN của Đảng và Nhà nướcvới việc phải chịu sự ràng buộc nhất định về một số chuẩn mực, định chế, quytắc của các tổ chức quản trị toàn cầu. Đảng và Nhà nước có giải quyết đúngđược các mâu thuẫn này thì mới có thể đưa con thuyền kinh tế thị trường địnhhướng XHCN vượt qua ghềnh thác đến bờ bến thành công.Từ khóa: Kinh tế thị trường; định hướng XHCN; Việt Nam.Trong đường lối đổi mới Đảng coiphát triển nền kinh tế thị trường địnhhướng XHCN là mô hình kinh tế tổngquát trong thời kỳ quá độ lên CNXH ởnước ta. Kinh tế thị trường định hướngXHCN là một sáng tạo của Đảng ta trêncơ sở thực tiễn đổi mới của đất nước.Đó không phải là sản phẩm thuần túychủ quan, hoặc là sự gán ghép “kinh tếthị trường” với “định hướng XHCN”một cách chủ quan, khiên cưỡng, mà làkết quả của sự suy tư trăn trở của tư duylý luận và qua các bước thử nghiệm vàtổng kết thực tiễn đa dạng, phong phúcủa đất nước. Tuy vậy, xây dựng, hoànthiện mô hình kinh tế đó là một quátrình khó khăn, phức tạp. Trên thực tế20hiện nay đang có một số một số mâuthuẫn cần phải nỗ lực giải quyết, trongđó có 3 mâu thuẫn như sau:(*)Một là mâu thuẫn giữa tính tự phátcủa kinh tế thị trường (tự điều tiết theoquy luật của thị trường) với tính tự giáccủa kinh tế thị trường định hướngXHCN (định hướng XHCN của nhân tốchủ quan).Nền kinh tế thị trường định hướngXHCN trước hết phải tuân theo nhữngnguyên tắc và quy luật phổ biến củakinh tế thị trường. Đó là nền kinh tếnhiều thành phần, nhiều hình thức sởPhó giáo sư, tiến sĩ, Viện Triết học, Học việnChính trị quốc gia Hồ Chí Minh.(*)Một số mâu thuẫn trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường...hữu, nhiều chủ thể kinh tế độc lập có tưcách pháp nhân, có lợi ích kinh tế riêng,có quyền quyết định và tự chịu tráchnhiệm về quyết định sản xuất kinhdoanh của mình. Trong nền kinh tế đó,sự vận động của mọi hàng hóa, dịch vụ,các yếu tố sản xuất và tư liệu tiêu dùngđược điều tiết một cách tự phát dưới sựtác động của quy luật giá trị, cung cầu, quy luật cạnh tranh. Những quyluật của kinh tế thị trường có tác dụnghai mặt: tích cực và tiêu cực. Tác độngtích cực: điều tiết sự vận động của hànghóa, điều tiết sự phân phối các nguồnlực hết sức linh hoạt đáp ứng nhu cầu đadạng, phong phú của sản xuất và tiêudùng trong xã hội. Quy luật cạnh tranhcủa kinh tế thị trường buộc các doanhnghiệp, người sản xuất phải khôngngừng đổi mới kỹ thuật, công nghệ, cảitiến quản lý, sáng tạo sản phẩm để tồntại và phát triển; từ đó thúc đẩy sản xuấtkinh doanh phát triển, kinh tế phát triển.Tuy nhiên, như thực tế đã chỉ ra sự tácđộng của các quy luật của kinh tế thịtrường cũng nảy sinh những tác độngtiêu cực về kinh tế - xã hội. Về mặt kinhtế, đó là thiếu sự cân đối cần thiết chokinh tế hoạt động ổn định (do điều tiếthoạt động kinh tế một cách tự phát, cácchủ thể kinh tế các doanh nghiệp táchbiệt nhau theo đuổi lợi ích tối đa); điềunày dẫn tới khủng hoảng chu kỳ, làmtổn hại đến sự phát triển kinh tế. Về mặtxã hội đó là sự phân hóa giàu nghèo sâusắc, dẫn đến những xung đột xã hội cảntrở sự phát triển kinh tế, đe dọa sự ổnđịnh xã hội.Kinh tế thị trường định hướngXHCN là nền kinh tế hàng hóa nhiềuthành phần vận hành theo cơ chế thịtrường có sự quản lý của Nhà nướcdưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.Đó là hình thái kinh tế thị trường vừatuân theo những quy luật của kinh tế thịtrường, vừa dựa trên cơ sở và sự dẫndắt, chi phối bởi các nguyên tắc và bảnchất của CNXH. Kinh tế thị trườngđịnh hướng XHCN là nền kinh tế đượcđịnh hướng cao về mặt xã hội, hạn chếtối đa những khuyết tật của tính tự phátthị trường, nhằm phục vụ tốt nhất lợiích của đại đa số nhân dân và sự pháttriển bền vững của đất nước.Vừa tuân theo những quy luật củakinh tế thị trường vừa dựa trên cơ sở vàđược dẫn dắt, chi phối bởi các nguyêntắc và bản chất của CNXH; đây là mâuthuẫn giữa tính tự phát với tính tự giác.Ở đây xuất hiện hai vấn đề phức tạp,khó khăn. Một là, nếu trong nền kinh tếthị trường - như Đảng ta đã xác định các thành phần kinh tế cạnh tranh mộtcách bình đẳng trên thị trường thì, liệukinh tế nhà nước có giữ được vai trò chủđạo hay không, liệu kinh tế nhà nướccùng với kinh tế tập thể có thể ngàycàng trở thành n ...