Một số sai sót thống kê thường gặp trong trình bày kết quả và phiên giải kết quả nghiên cứu

Mục tiêu của nghiên cứu này nhằm mô tả các sai sót thống kê thường gặp trong các nghiên cứu y học trong trình bày và phiên giải kết quả nghiên cứu. Kết quả cho thấy nhà nghiên cứu thường gặp một số sai sót như: mô tả số liệu và biểu diễn số liệu không hợp lý (lựa chọn tham số không phù hợp), trình bày kết quả không tốt hoặc hình thức trình bày không phù hợp; các kết quả nghiên cứu bị phiên giải sai hoặc không phù hợp (như tính toán và hiểu sai giá trị p-value).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số sai sót thống kê thường gặp trong trình bày kết quả và phiên giải kết quả nghiên cứuTẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌCMỘT SỐ SAI SÓT THỐNG KÊ THƯỜNG GẶP TRONG TRÌNH BÀYKẾT QUẢ VÀ PHIÊN GIẢI KẾT QUẢ NGHIÊN CỨUHoàng Thị Hải VânViện Đào tạo Y học Dự phòng và Y tế công cộng, Trường Đại học Y Hà NộiMặc dù đã có nhiều nỗ lực của các nhà nghiên cứu, các nhà biên tập đưa ra các khuyến cáo cũng nhưcác hướng dẫn, hienj nay nhiều kết quả nghiên cứu trong lĩnh vực y học đăng tải vẫn gây ra những hiểu lầmvà có chất lượng thấp. Mục tiêu của nghiên cứu này nhằm mô tả các sai sót thống kê thường gặp trong cácnghiên cứu y học trong trình bày và phiên giải kết quả nghiên cứu. Kết quả cho thấy nhà nghiên cứu thườnggặp một số sai sót như: mô tả số liệu và biểu diễn số liệu không hợp lý (lựa chọn tham số không phù hợp),trình bày kết quả không tốt hoặc hình thức trình bày không phù hợp; các kết quả nghiên cứu bị phiên giải saihoặc không phù hợp (như tính toán và hiểu sai giá trị p-value). Tất cả các sai sót đó đều có thể dẫn đếnnhững kết luận sai lầm của nghiên cứu ảnh hưởng đến việc sử dụng, tham khảo kết quả nghiên cứu nhưmột cơ sở hay một bằng chứng khoa học.Từ khóa: sai sót thống kê, nghiên cứu y học, trình bày kết quả nghiên cứu, phiên giải kết quảnghiên cứuI. ĐẶT VẤN ĐỀphần nâng cao kiến thức cho các bác sĩ trênCác nghiên cứu khoa học nói chung vàtoàn thế giới [3]. Tuy nhiên, bất chấp nhữngnghiên cứu y học nói riêng ngày càng trở nênnỗ lực chỉ ra những sai sót trong nhiều thậpquan trọng trong đời sống cũng như trong lĩnhniên qua, các sai sót về thiết kế nghiên cứu vàvực chăm sóc sức khỏe khi liên tục cập nhậtứng dụng thống kê trong nghiên cứu y họcnhững kiến thức mới và những bằng chứngnhư một căn bệnh mạn tính cho đến nay vẫnmới cho các nhà khoa học cũng như cho các“rất bê bối” và các hành vi sai trái trong nghiênnhà hoạch định chính sách thông qua các kếtcứu bao gồm chế tạo, giả mạo hoặc đạo vănquả nghiên cứu được công bố, qua đó sứctrong báo cáo kết quả nghiên cứu vẫn là mộtkhỏe của từng cá nhân và cộng đồng ngàythách thức với tỷ lệ không chính thức khoảngcàng được nâng cao [1; 2]. Bên cạnh đó, các1 - 2% các nhà khoa học [4 - 10]. Sai số vàbài báo đăng tải trên các tạp chí y học đượccác kết quả không thể sử dụng được là mộtxem như một cơ sở dữ liệu đào tạo và chia sẻtrong những nguyên nhân dẫn tới 85% cácthông tin nhiều hơn cả các nguồn khác nhưnghiên cứu y sinh học bị lãng phí.sách giáo khoa, bản tin và tài liệu chuyênNhằm giúp các nhà nghiên cứu tránh đượcnhững sai lầm về thống kê phổ biến trongkhảo và việc đọc các bài báo y học được xemnhư là phương pháp chuẩn phục vụ cho đàotạo liên tục trong y học cho các bác sỹ, góptrình bày và phiên giải kết quả nghiên cứu củacác nghiên cứu y học, tiếp nối nghiên cứutổng quan các sai sót thống kê thường gặpĐịa chỉ liên hệ: Hoàng Thị Hải Vân, Viện Đào tạo Y họcDự phòng và Y tế công cộng, Trường Đại học Y Hà Nộitrong thiết kế nghiên cứu và phân tích số liệu,chúng tôi tiến hành nghiên cứu này này nhằmNgày nhận: 111/2018mục tiêu mô tả các sai sót thống kê thườnggặp trong các nghiên cứu y học trong trìnhNgày được chấp thuận: 07/12/2018bày kết quả và phiên giải kết quả nghiên cứu.Email: hoangthihaivan@hmu.edu.vn166TCNCYH 117 (1) - 2019TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌCII. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁPgiải kết quả thống kê cũng đóng vai trò quantrọng không kém gì thiết kế nghiên cứu và- Thiết kế nghiên cứu: Tổng quan mô tả.phân tích xử lý số liệu. Trình bày và phiên giải+ Tiêu chí lựa chọn các bài báokết quả thống kê không chỉ cho các độc giả vàCác bài báo đăng tải trên các tạp chí tronglĩnh vực y học có peer review.Các bài báo có chủ đề về phương phápnghiên cứu, chất lượng nghiên cứu.+ Chúng tôi trích xuất dữ liệu từ các bàibáo được đăng tải trên các tạp chí có phảnbiện. Để xác định các ấn phẩm, chúng tôi đãđồng nghiệp tin tưởng vào kết quả nghiên cứucủa mình mà quan trọng hơn là phải mangtính thuyết phục rằng kết quả phân tích xử lýsố liệu của mình là phù hợp và chính xác.Trên thực tế ngay cả các bài báo đăng tải trêncác tạp chí hàng đầu về nghiên cứu y học làNature và BMJ cũng không tránh khỏi thiếusử dụng tìm kiếm PubMed trên cơ sở các từsót trong trình bày và phiên giải kết quảkhóa: statistical use, statistical errors, statistical bias, medical research, quality of medicalnghiên cứu với tỷ lệ có ít nhất một sai sótresaerch tập trung vào 4 nội dung:- Vị trí trong tiêu đề và tóm tắt và trong bấtkỳ trường nào cho.- Chủ đề thống kê.- Lĩnh vực nghiên cứu y sinh học.- Chất lượng nghiên cứu.Dựa trên các tiêu đề kiểm tra 116 bài báotương ứng là 38,0% và 25,0% [11; 12]. Cácsai sót gặp trong trình bày và phiên giải kếtquả nghiên cứu là những sai sót phổ biếnnhất trong các báo cáo nghiên cứu [13].Trước hết phải kể đến sai sót diễn đạt cácnội dung liên quan đến thống kê trong phầntrình bày kết quả nghiên cứu. Trong vô số cáckết quả có thể tính toán được từ bộ số liệu,đủ điều kiện đưa vào nghiên cứu, chúng tôithu hẹp tới 25 ấn phẩm liên quan tập trungviệc chọn giá trị nào để trình bày là rất quanvào các sai sót thống kê ở giai đoạn thiết kếvà phân tích số liệu. Từ đó chúng tôi tổng hợpnghiên cứu về thống kê, vừa nâng được giákết quả từ 25 bài báo đăng tải kết quả nghiêncứu về các sai sót thống kê thường gặp trongnghiên cứu y học đăng tải trên các tạp chí cóphản biện quốc tế đã được lựa chọn ở trên.III. KẾT QUẢ1. Sai sót trong trình bày kết quả nghiêncứutrọng, vừa thể hiện được hiểu biết của nhàtrị, tầm quan trọng của nghiên cứu thông quacác kết quả thu được. Một số nhà nghiên cứuthậm chí không đề cập đến ý nghĩa củanhững con số mà họ trình bày, một số kháckhông biết họ nên viết gì, nên trình bàynhững nội dung gì khi phiên giải kết quả dođó dẫn đến sử dụng các giá trị mô tả bộ sốliệu không đúng. Một ví dụ điển hình hay gặptrong các nghiên cứu là sự nhầm lẫn giữa sa ...