Một số vấn đề về chuẩn mực hoá ngôn ngữ Chuẩn mực hoá ngôn ngữ và văn hoá mới, con người mới

Qua các hội nghị chuẩn mực hoá chính tả và thuật ngữ [1], có thể rút ra một số vấn đề chung, như các vấn đề trình bày dưới đây. Chuẩn mực hoá ngôn ngữ và văn hoá mới, con người mới Đây là vấn đề về quan điểm tư tưởng và quan điểm chính sách trong công tác chuẩn mực hoá ngôn ngữ nói chung. Thiết tưởng vấn đề này đáng được suy nghĩ nhiều nhất. Trước tiên, cần chú ý tới một sự tổng kết của lịch sử: kẻ bành trướng tràn tới đâu là đem theo ngôn...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một số vấn đề về chuẩn mực hoá ngôn ngữ Chuẩn mực hoá ngôn ngữ và văn hoá mới, con người mới Một số vấn đề về chuẩn mực hoá ngôn ngữ Chuẩn mực hoá ngôn ngữ và văn hoá mới, con người mớiQua các hội nghị chuẩn mực hoá chính tả và thuật ngữ [1], có thể rút ra một số vấnđề chung, như các vấn đề trình bày dưới đây.Chuẩn mực hoá ngôn ngữ và văn hoá mới, con người mớiĐây là vấn đề về quan điểm tư tưởng và quan điểm chính sách trong công tácchuẩn mực hoá ngôn ngữ nói chung. Thiết tưởng vấn đề này đáng được suy nghĩnhiều nhất.Trước tiên, cần chú ý tới một sự tổng kết của lịch sử: kẻ bành trướng tràn tới đâu làđem theo ngôn ngữ của chúng tới đó làm công cụ thống trị; và kẻ bị thống trị đấutranh bảo vệ bảnn ngữ là góp phần rất quan trọng vào cuộc đấu tranh vì độc lập, tựdo của đất nước. Tiếng Việt là một chứng minh cho thực tế lịch sử đó và cho tinhthần đấu tranh của dân tộc ta. Cho nên, hiện nay cũng như trong tương lai, “giữ gìnsự trong sáng của tiếng Việt” là một công tác luôn luôn có ý nghĩa chính trị sâusắc, vì bảo vệ độc lập, tự do của Tổ quốc là nhiệm vụ lâu dài của nhân dân ta.Nhưng trong ngôn ngữ học, cũng đã đi tới một sự tổng kết như sau: ngôn ngữ tồntại, hành chức, và do đó phát triển trên cái nền xã hội của nó là nơi đã diễn ra,trong những điều kiện lịch sử nhất định, các quá trình tiếp xúc dân tộc, văn hoá vàngôn ngữ phức tạp và phong phú trên cái thế có thể là bất bình đẳng mà cũng cóthể là bình đẳng giữa các dân tộc.Cho nên, thực quả không có dân tộc nào là một cộng đồng ngôn ngữ và văn hoáthuần khiết, tự túc, tự mãn; và không có ngôn ngữ nào phát triển chỉ với chất liệucủa mình mà còn với chất liệu tiếp nhận của ngôn ngữ khác trong quá trình tiếpxúc.Lịch sử của tiếng Việt cũng rõ là như vậy. Trong những điều kiện lịch sử trước kiacủa đất nước, tiếng Việt đã trải qua cả nghìn năm tiếp xúc với tiếng Hán; rồi sauđó, lại tiếp xúc với tiếng Pháp. Hậu quả là trong trạng thái hiện nay, nó có ba thànhphần chất liệu: chất liệu vốn của nó (1), chất liệu tiếp nhận của tiếng Hán và chấtliệu tiếp nhận của tiếng Pháp. Cái đáng chú ý là tuy mức độ thâm nhập của tiếngHán đã khá là sâu, nhưng vẫn tồn tại ranh giới giữa các chất liệu Việt và Hán. Cònđáng chú ý nữa là tiếng Pháp đại diện cho một loại hình ngôn ngữ, kể cả chữ viết,rất khác, và một loại hình văn hoá cũng rất khác: sự tiếp xúc với tiếng Pháp là mộtbiến động lớn đã xẩy ra, và xẩy ra chưa đủ lâu, trong quá trình phát triển của tiếngViệt.Những cái đặc biệt ấy về tiếng Việt khiến cho tính chất thuần nhất cấu trúc của cácchất liệu khác nhau đó không phải là cái hễ muốn có là có được ngay. Thực tình,nên thừa nhận rằng tính chất thuần nhất ấy, như sẽ nói sau, là cái có khi có, có khikhông, và nên xem xét ảnh hưởng của tình hình ấy đối với người bản ngữ là chúngta, tức là xem xét mặt tâm lí và xã hội của một quá trình tiếp xúc ngôn ngữ có tínhchất đặc biệt như vậy. Nhưng nếu chưa nói riêng đến cái đặc biệt mà chung, cũngcần thấy rằng hiện tượng tiếp xúc ngôn ngữ diễn ra là diễn ra ở những con ngườitrong xã hội. Đó là những người mà tâm trí, thực vậy, là những chiến trường ngônngữ. Ở đó có thể nảy sinh những xung đột bản ngữ – ngoại ngữ. Thí dụ, tại sao đãcó từ trăng rồi lại vẫn dùng từ nguyệt? Nên nói là công-tây-nơ hay nói là cáithùng? Vì sao phải viết a-xít, viết acid không được sao?… Những câu hỏi như vậythể hiện những xung đột. Đó là những xung đột không những giữa các ý thức coitrọng, coi khinh bản ngữ hoặc ngoại ngữ, mà còn là xung đột giữa các ý thực vềgiá trị, về khả năng hành chức của những chất liệu ngôn ngữ khác nhau, của bảnngữ hoặc của ngoại ngữ, và xung đột giữa những kĩ năng, những thói quen sử dụngnhững chất liệu đó.Đứng trước những xung đột như thế, mỗi cá nhân phải tìm ra giải pháp, theo ý thứcbản ngữ. Ý thức đó, phần cơ bản trong ý thức nói chung của con người, không thểlà bẩm sinh, là tự nhiên mà có; mà có được là qua xã hội và qua học tập, rèn luyện.Đối với sự nghiệp bảo vệ bản ngữ và tăng sức phát triển của nó qua sự mở rộngphạm vi hành chức của nó, trong một quá trình tiếp xúc ngôn ngữ, thì vai trò vàcống hiến của ý thứuc bản ngữ ở trong những cá nhân là nhân tố rất tích cực. Ýthức đó có thể phát triển thành cái bản lĩnh ngôn ngữ ở những cá nhân có hiểu biếtsâu sắc về bản ngữ và đạt tới một sự hiểu biết nhất định, cả trình độ sử dụng nhấtđịng, đối với những ngoại ngữ có tiếp xúc với bản ngữ. Bản lĩnh ấy, về thực chất,là bản lĩnh văn hoá, mà cũng là bản lĩnh tư tưởng và tình cảm dân tộc.Trong lịch sử tiếng Việt và lịch sử văn hoá Việt Nam, chúng ta nhận thấy cái bảnlĩnh như vậy ở những người như Nguyễn Trãi, Nguyễn Du của thoài đại trước, nhưHồ Chí Minh của thời đại ngày nay, và cả trăm, cả nghìn những nhà thơ, nhà văn,nhà văn hoá, hữu danh và vô danh, xưa nay, trên đất nước ta.Thiết nghĩ, bản lĩnh ấy là phần rất quý báu trong cái mẫu về ...