MỘT SỐ VẤN ĐỀ XÂY DỰNG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VÀ CÔNG TÁC THANH TRA NHÀ NƯỚC

Trải qua một thời gian dài trăn trở tìm tòi với không ít thất bại, đôi khi rất nghiệt ngã, chúng ta đã xác định được con đường phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
MỘT SỐ VẤN ĐỀ XÂY DỰNG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VÀ CÔNG TÁC THANH TRA NHÀ NƯỚC MỘT SỐ VẤN ĐỀ XÂY DỰNG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VÀ CÔNG TÁC THANH TRA NHÀ NƯỚC PTS. HOÀNG NGỌC KIM Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin - Tư liệu Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh Trải qua một thời gian dài trăn trở tìm tòi với không ít thất bại, đôi khi rất nghiệt ngã, chúng ta đã xác định được con đường phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Sự khởi sắc của nền kinh tế sau thời kỳ khủng hoảng, trì trệ, những bước tiến ban đầu đáng khích lệ đang là chứng cứ cho tính đúng đắn của đường lối mà Đảng ta đã lựa chọn. Đó là xây dựng nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa, vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước bằng pháp luật, kế hoạch, chính sách và các công cụ khác. Quá trình đổi mới này mang tính cách mạng sâu sắc, con đường đi lên không dễ dàng mà đầy chông gai. Ở đây, vai trò của Nhà nước: chỉ đạo, điều tiết, kiểm tra có ý nghĩa quyết định để đạt mục tiêu xã hội chủ nghĩa. Hoạt động của Nhà nước phải phù hợp với những đặc trưng, những điều kiện cụ thể của đất nước ta và tuân theo những quy luật phát triển khách quan của nền kinh tế thị trường. I. NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG VÀ MỘT SỐ ĐẶC TRƯNG CHỦ YẾU CỦA NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG VIỆT NAM. 1- Mấy vấn đề về kinh tế thị trường Trong quá trình phát triển của mình, xã hội loài người đã đi từ một nền kinh tế tự nhiên, tự cung, tự cấp. Khi sản xuất đã có sự phát triển nhất định, đã có phần sản phẩm dư thừa của mỗi gia đình, bộ tộc để trao đổi, mua bán, loài người bước vào nền kinh tế hàng hoá. Tuy nhiên, chỉ khi đến thời kỳ chủ nghĩa tư bản, các hàng rào cát cứ phong kiến bị phá bỏ, sản xuất phát triển cung cấp một khối lượng hàng hoá ngày càng lớn thì nền kinh tế thị trường mới thực sự hình thành và phát triển. Rõ ràng, kinh tế thị trường - kinh tế hàng hoá là sản phẩm của cả xã hội, nó là bước đi tất yếu khách quan của loài người gắn với sự phát triển của sản xuất. Nó không phải là giai đoạn lịch sử trước chủ nghĩa xã hội, càng không phải chỉ của chủ nghĩa tư bản như một số người quan niệm. Trong xã hội có giai cấp, có nhiều giai cấp và tầng lớp xã hội khác nhau, với những lợi ích khác nhau thì nền kinh tế hàng hoá không thể thuần nhất. Gắn với mỗi giai cấp, mỗi tầng lớp xã hội là một thành phần kinh tế có những đặc thù, có quá trình phát triển riêng. Bởi vậy, nền kinh tế thị trường có nhiều thành phần cũng là một tất yếu khách quan của lịch sử. Điều đó không phụ thuộc vào ý chí chủ quan của giai cấp hay tầng lớp nào. Tuy nhiên, phạm trù kinh tế thị trường, kinh tế hàng hoá nhiều thành phần không phải là phạm trù vĩnh viễn mà nó mang tính lịch sử. Trước hết, ở mỗi giai đoạn lịch sử, mỗi phương thức sản xuất khác nhau, kinh tế thị trường có những đặc điểm riêng của nó. Những đặc điểm này bị điều kiện lịch sử cụ thể của giai đoạn đó, của phương thức sản xuất đó quy định. Bởi vậy, nói đến kinh tế thị trường bao giờ cũng phải gắn nó với một thể chế, một chế độ chính trị - xã hội nhất định, không có một nền kinh tế thị trường chung cho mọi xã hội, mọi trình độ phát triển của loài người. Ở mỗi chế độ chính trị, giai cấp thống trị và đảng cầm quyền (của giai cấp đó) luôn sử dụng kinh tế thị trường như là một phương tiện để phát triển kinh tế - xã hội theo mục tiêu và phục vụ lợi ích của giai cấp thống trị. Ta có thể nhận biết điều đó qua những bằng chứng lịch sử. Trong xã hội phong kiến, thị trường trao đổi, mua bán hàng hoá còn giản đơn bởi sản xuất chưa cao. Thị trường đó bị bó hẹp trong phạm vi cát cứ của các lãnh chúa phong kiến. Thời kỳ đầu của chủ nghĩa tư bản, khi chủ nghĩa tư bản còn là tự do cạnh tranh thì thị trường cũng mang đầy đủ tính chất tự do cạnh tranh đó. Các nhà lý luận thời đó, tiêu biểu là A.Smith đòi hỏi một “thị trường tự do”, kêu gọi Nhà nước đừng có nhúng tay vào, “không cần có kế hoạch, không cần có quy tắc, thị trường sẽ giải đáp tất cả”. Đó là thời kỳ gắn liền với nền chính trị cộng hoà, với Nhà nước dân chủ tư sản đang còn phải đương đầu với thế lực quân chủ chuyên chế. Kinh tế thị trường chịu sự tác động, điều hành của Nhà nước thể hiện rõ trong nền thống trị phát xít. Ở đó, hoạt động của nền kinh tế phải răm rắp tuân theo mệnh lệnh của Nhà nước trong một cơ chế hết sức nghiêm nghặt. Trong lịch sử, đặc biệt từ sau chiến tranh thế giới lần thứ hai đến nay, có rất nhiều mô hình kinh tế thị trường khác nhau, tuỳ thuộc vào chế độ chính trị của từng nước, tuỳ thuộc vào giai cấp nào nắm quyền ở trong đó. Song, nét nổi bật ở tất cả các mô hình đó là sự kết hợp chặt chẽ giữa kinh tế và chính trị, giữa kinh tế với dân tộc, kinh tế thị trường bao giờ cũng là nền kinh tế thị trường hỗn hợp, nhiều thành phần và nó vận động, phát triển không thể thiếu sự can thiệp của Nhà nước. Những điều khái quát trên đây cho thấy việc Đảng ta định ra đường lối xây dựng một nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa, hoạt động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước là đúng với quy luật khách quan, phù hợp với tất yếu lịch sử. Nền kinh tế đó phải đi lên từ điều kiện lịch sử cụ thể của Việt Nam, gắn với khoa học, kỹ thuật hiện đại và truyền thống dân tộc. Sự lựa chọn đó không phải do ý muốn chủ quan của ai đó cho dù có thiện chí, mong muốn điều tốt lành. Điều đó càng không phải là một sự chuyển hướng đi theo chủ nghĩa tư bản, xuất phát từ quan điểm cho rằng kinh tế hàng hoá, kinh tế thị trường chỉ là của chủ nghĩa tư bản. 2- Một số đặc trưng của nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay. Khi nghiên cứu về nền kinh tế thị trường và vấn đề xây dựng nền kinh tế thị trường của Việt Nam hiện nay có thể nêu nhiều đặc trưng khác nhau tuỳ thuộc góc độ nghiên cứu. Ở đây, chúng tôi xin nêu một số đ ...