Một vài nguyên tắc dịch thuật văn bản thư tín thương mại (Anh - Việt, Việt - Anh)

Dựa trên lý thuyết về ngữ vực của Halliday (1994) và lý thuyết tương đương trong dịch thuật của Koller (1995), bài viết này đưa ra một số nguyên tắc dịch thuật văn bản thư tín thương mại xét ở giác độ ngữ nghĩa kinh nghiệm, thể hiện ở cách dịch từ ngữ thương mại, thuật ngữ chuyên ngành và hiện tượng danh hóa trong văn bản thư tín thương mại.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Một vài nguyên tắc dịch thuật văn bản thư tín thương mại (Anh - Việt, Việt - Anh)TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 11 (207) 201548MỘT VÀI NGUYÊN TẮC DỊCH THUẬTVĂN BẢN THƯ TÍN THƯƠNG MẠI(ANH - VIỆT, VIỆT - ANH)NGUYỄN THÀNH LÂNKhi mà mức độ hội nhập của Việt Nam vào thương mại thế giới càng sâu rộngthì nhu cầu dịch thuật thư tín thương mại Anh-Việt, Việt-Anh càng trở nên bứcthiết. Dựa trên lý thuyết về ngữ vực của Halliday (1994) và lý thuyết tươngđương trong dịch thuật của Koller (1995), bài viết này đưa ra một số nguyên tắcdịch thuật văn bản thư tín thương mại xét ở giác độ ngữ nghĩa kinh nghiệm, thểhiện ở cách dịch từ ngữ thương mại, thuật ngữ chuyên ngành và hiện tượngdanh hóa trong văn bản thư tín thương mại.1. ĐẶT VẤN ĐỀTrong nền kinh tế toàn cầu hóa, thưtín thương mại tiếng Anh là mộtphương tiện giao tiếp phổ biến. Tuynhiên, hiện nay năng lực và trình độgiao tiếp thư tín thương mại bằngtiếng Anh của các doanh nghiệp ViệtNam còn hạn chế. Theo số liệu khảosát của Cục Việc làm, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, chỉ có 12,5%trong tổng số nhân sự tại các doanhnghiệp có khả năng giao tiếp trực tiếpbằng tiếng Anh (Nguyễn Phi Khanh,2013, tr. 32). Thực tế đó làm phát sinhnhu cầu chuyển dịch thư tín thươngmại Anh-Việt, Việt-Anh khi giao dịchvới các đối tác nước ngoài. Từ lý donày, chúng tôi đã nghiên cứu và xinđưa ra một số nguyên tắc chuyển dịchvăn bản thư tín thương mại tiếng Anhlàm cơ sở tham khảo cho công tácđào tạo dịch thuật văn bản thư tínNguyễn Thành Lân. Tiến sĩ. Trường Đại họcNgoại thương (Thành phố Hồ Chí Minh).Anh-Việt, Việt-Anh tại các trường đạihọc ở Việt Nam.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU DỊCHTHUẬT THƯ TÍN THƯƠNG MẠI ỞVIỆT NAMỞ Việt Nam trước đây, việc nghiêncứu phân tích diễn ngôn thương mạihầu như chưa được quan tâm. Tuynhiên, ngày nay, do nhu cầu của nềnkinh tế thị trường hướng đến hội nhậpquốc tế, một vài học giả cũng đãnghiên cứu về phân tích diễn ngônthương mại và nghiên cứu chuyểndịch loại văn bản này.Nguyễn Trọng Đàn (1996), trong luậnán tiến sĩ Ngữ văn Phân tích diễnngôn thư tín thương mại, đã phân tíchđối chiếu một số đặc điểm về ngữ vựcgiữa thư tín tiếng Anh và tiếng Việt.Hà Văn Riễn (1988) thì đưa ra một sốphương pháp dịch thuật thư tín PhápViệt và Việt-Pháp trong luận án tiến sĩNgữ văn Ngôn ngữ học với việc dịchthuật văn bản giao dịch thương mại.NGUYỄN THÀNH LÂN – MỘT VÀI NGUYÊN TẮC DỊCH THUẬT€Như vậy, vấn đề dịch thuật văn bảnthư tín thương mại tiếng Anh cònchưa được quan tâm và nghiên cứusâu, đặc biệt trong việc tìm hiểu cácnguyên tắc dịch thuật.3. CƠ SỞ LÝ THUYẾTBài viết này dựa trên lý thuyết ngữ vựccủa Haliday (1994) và lý thuyết tươngđương trong dịch thuật của WernerKoller (1995). Trong đó lý thuyết ngữvực xác định ba trường ngữ nghĩa củangôn ngữ: Kinh nghiệm, liên nhân vàvăn bản. Lý thuyết tương đương củaKoller xác định năm cấp độ tươngđương trong dịch thuật mà người dịchphải nắm vững để áp dụng trong việcdịch thuật một thể loại văn bản cụ thể.Trước khi đi vào các nguyên tắc dịchvăn bản thư tín thương mại, chúng tahãy xem xét các lý thuyết này và tínhhiệu quả khi áp dụng vào dịch thuậtvăn bản thư tín thương mại.3.1. Ngữ vựcThuật ngữ Ngữ vực được Halliday(1978, tr. 231) sử dụng đề cập đến“thực tế ngôn ngữ chúng ta nói hayviết tùy vào kiểu loại tình huống”, tức,tùy thuộc vào “ngữ cảnh xã hội sửdụng ngôn ngữ”. Có ba quy phạm ngữvực liên quan đến vấn đề này: loạitương tác diễn ra giữa người nói vàngười nghe (gọi là Trường), mối quanhệ liên nhân giữa người nói và ngườinghe (gọi là Không khí), mối quan hệmà các tham thể mong đợi ngôn ngữsẽ thực hiện trong tình huống đó (gọilà Thức). Sau này các nhà ngôn ngữchức năng hệ thống trình bày tườngminh hơn, xác định rõ rằng ngữ vựccũng bị ảnh hưởng và chịu sự tácđộng bởi ngữ cảnh văn hóa. Nếu ngữcảnh tình huống gắn liền với một vănbản cụ thể và một tình huống giao tiếpcụ thể thì ngữ cảnh văn hóa liên quanđến tập quán của các tham thoại, baogồm cả các nền tảng tri thức gắn liềnvới một cộng đồng diễn ngôn.3.1.1. Ngữ cảnh tình huống và ngữcảnh văn hóa trong thư tín thương mạiHinds (1987, tr. 118) cho rằng ngữcảnh tình huống của một văn bản cụthể cần phải mang các tiêu chí như:hình thức và nội dung của thông điệp,ngữ cảnh, các tham thể, ý định và tácđộng của giao tiếp, từ khóa, các côngcụ, các thể loại, tiêu chuẩn tương tácvà diễn dịch. Có thể khái quát ảnhSơ đồ 1. Ảnh hưởng của ngữ cảnh văn hóa và xã hội đến hình thức ngôn ngữNguồn: Hinds, 1987, tr. 91.4950hưởng của ngữ cảnh văn hóa tớingôn ngữ như Sơ đồ 1.Theo M. R. Hall (1990, tr. 342), ngườiphương Tây, do sống trong bối cảnhvăn hóa ngữ cảnh thấp, không bị ảnhhưởng nhiều bởi ngữ cảnh, thườngthể hiện ngôn ngữ trực tuyến (linear),với hành văn trực ngôn đi thẳng vàovấn đề, trong khi người phương Đông,do xuất phát từ văn hóa ngữ cảnhcao, bị tác động mạnh bởi ngữ cảnh,thường thể hiện ngôn ngữ mang tínhvòng vo (circular) có xu ...