MỸ THUẬT ĐÔNG KINH - LAM KINH: RỪNG RỰC RỒNG - MÂY ĐAO LỬA - HÀO KHÍ THỜI LÊ SƠ

Triều Lê Sơ một trăm năm - mười vị vua (1427 -1527), khởi từ sau khi đánh tan giặc Minh xâm lược, giành độc lập, Lê Thái Tổ lên ngôi, dựng lên một chính quyền tự chủ, tiến hành xây dựng đất nước. Trong các vị vua kế tục, nổi bật vai trò của vua Lê Thánh Tông, người có công lao lớn trong công cuộc mở mang bờ cõi, phát triển mọi mặt về chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
MỸ THUẬT ĐÔNG KINH - LAM KINH: RỪNG RỰC RỒNG - MÂY ĐAO LỬA - HÀO KHÍ THỜI LÊ SƠ MỸ THUẬT ĐÔNG KINH - LAM KINH: RỪNG RỰC RỒNG - MÂY ĐAO LỬA - HÀO KHÍ THỜI LÊ SƠ thành bậc điện Lam Kinh Triều Lê Sơ một trăm năm - mười vị vua (1427 -1527), khởi từ sau khi đánh tan giặc Minh xâm lược, giành độc lập, Lê Thái Tổ lên ngôi, dựng lên một chính quyền tự chủ, tiến hành xây dựng đất nước. Trong các vị vua kế tục, nổi bật vai trò của vua Lê Thánh Tông, người có công lao lớn trong công cuộc mở mang bờ cõi, phát triển mọi mặt về chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội. Đưa Đại Việt trở nên cường thịnh, để lại một dấu ấn đậm nét trong lịch sử Việt Nam. (Thời Lê Thánh Tông nổi tiếng với: Hồng Đức hình luật (Bộ luật Hồng Đức), Hồng Đức thiên hạ bản đồ (Bản đồ Hồng Đức), Hồng Đức quốc âm thi tập, Thi ên Nam dư hạ tập... Là những giá trị văn hóa, xã hội lớn lao. Lê Thánh Tông đề cao trí thức, sửa sang tiếp Văn Miếu, khởi xướng lập bia Tiến sỹ, đưa nền giáo dục khoa cử nước ta thịnh đạt. Hàn Lâm viện, Quốc Sử viện, nhà Thái học, Quốc Tử Giám là các cơ quan văn hóa giáo dục lớn của đất nước. Lê Thánh Tông lập Hội Tao đàn, sáng tác văn thơ, xây dựng và tu bổ di tích đền, chùa. Lê Thán Ngay từ khi lên ngôi Lê Lợi vẫn lấy tên nước là Đại Việt, đổi tên thành Thăng Long là Đông Kinh. (Cuối thời Trần Thăng Long đổi l à Đông Đô. Thời thuộc Minh đổi là thành Đông Quan. Năm1430 Lê Lợi đổi Đông Quan là Đông Kinh (đối lại với Tây Kinh hay Lam kinh). Nghệ thuật Kiến trúc, Điêu khắc và Trang trí thời Lê Sơ gắn với: xây dựng cung đình lầu gác, của nhà vua và hoàng tộc, dinh thự quan lại ở trung ương và địa phương phục vụ vương triều. Các công trình Kiến trúc – nghệ thuật tạo hình vương triều tập trung ở hai khu vực: Đông Kinh (tức Thăng Long) và Tây Kinh (Lam Kinh). Mỹ thuật Đông Kinh: Thành Đông Kinh, nhà Lê Sơ vẫn giữ nguyên bố cục thành Thăng Long (thời Lý – Trần). Các cung điện trong thành Đông Kinh ngoài xây dựng mới, chủ yếu tu bổ trên cơ sở cũ. Cho xây dựng và tôn tạo nhiều cung điện lớn như: điện Kính Thiên (dựng 1428 ngay trên nền điện cũ thời Lý - Trần), điện Cần Chánh, điện Vạn Thọ có tiếng thời bấy giờ. Các triều sau lại xây thêm các công trình khác như các điện: Hội Anh, Cần Đức, Tường Quang, Giảng Võ, Thủy Ngọc, Thừa Hoa, Kim Loan, Bảo Quang. Văn Miếu được đầu tư sửa sang, tu bổ mở mang phục vụ nhu cầu thời đại (phát triển Nho), dựng 11 tấm bia đá Tiến sĩ ở Văn miếu. Các triều sau dựng tiếp. Năm 1483-1484 Lê Thánh Tông cho mở rộng thành trường đại học lớn hơn trước. Có điện Đại Thành thờ Khổng Tử, và thờ các bậc tiên Nho. Khu bia đá nêu danh các Tiến sĩ, được làm vào các năm: 1484, 1487, 1486 và 1513, 1521. Qua các vương triều tôn tạo hiện nay còn thấy 82 bia tiến sĩ ở Văn Miếu (Hà Nội). Năm 1465 Lê Thánh Tông lại cho sửa sang lại điện Kính Thiên đẹp hơn. Năm 1467 quân ngũ phủ được lệnh xây và sửa chữa Hoàng Thành. Năm 1474 triều đình cho sửa chữa phía Tây Thành trong. Năm 1477 sửa chữa Thành ngoài. Năm 1490 Lê Thánh Tông cho đắp Thành trong rộng 8 dặm ra phía ngoài trường đấu võ đài, trong 8 tháng. Năm 1499, lại cho xây tường phía Đông. Trong việc sửa sang và mở rộng Thành, Lê Thánh Tông giao cho ti ến sĩ Vũ Hữu tính toán đo đạc. Thời Hồng Đức triều Lê Thánh Tông việc xây dựng được quy định rất rõ ràng. Nói chung, kiến trúc thời Lê Sơ có những bố cục theo khuôn mẫu, gợi vẻ trang nghiêm song kém phần đồ sộ, bề thế so với thời Lý, Trần. Cũng tùy theo mức độ quan trọng mà kiến trúc Lê Sơ có kích thước to, nhỏ khác nhau. Các trụ sở to của triều đình là 5 gian, 2 chái. Thường là 3 gian 2 chái. Kiến trúc Lăng mộ quy mô cũng không to bằng thời Lý - Trần. Các triều cuối của Lê sơ đặc biệt là Lê Tương Dực do ăn chơi sa đọa còn cho xây dựng các lầu gác phục vụ mục đích đó. Kiến trúc dân dã với tường xây đất, mái lợp gianh. Kiến trúc cung đình triều Lê Sơ trải qua thời gian và biến động của lịch sử, bị mất mát rất nhiều. Hiện nay chỉ còn lại mặt bằng phế tích và một số di vật. Với thành Đông Kinh xin dẫn hai di tích, qua đó thấy lại hiện tồn của Mỹ thuật L ê Sơ. Đó là: Thành bậc đá Đàn Nam Giao (ở Thái ấp Hà Nội) dựng vào thời niên hiệu Hồng Đức (1470-1497) có kích thước: (ngang 3m. dọc 2,60m, cao 1,30m). Thành bậc đá được tạo là những dải khối cuộn, uốn khúc (trừu tượng hình rồng). Trang trí mặt ngoài của thành bậc là các mảng chạm hình mây xoắn, trong đó đôi chỗ vút lên hình mũi đao dài như dáng ngọn lửa. Khung tam giác vuông phần dưới có viền hình hoa chanh. Trong khung chạm đề tài dân dã như: “Đôi vịt bơi”, “Cá hóa Rồng”, “sóng nước”. Thành bậc đá điện Kính Thiên (ở trong thành Hà Nội) có kích thước: (ngang 14m, dọc 4,45m, cao 2,10m), niên đại 1467 thời vua Lê Thánh Tông. Gồm 4 dải thành bậc, chạy dài suốt 9 cấp từ dưới đất lên thềm điện, tạo thành ba lối lên điện. Nghệ thuật điêu khắc đá còn tương đối nguyên vẹn. Lối lên chính giữa là hai hình Rồng uốn khúc, bò từ trên nền thềm điện xuống. Đầu Rồng to nhô cao, có hai nhánh sừng, mắt lồi, bờm mượt cuộn ra sau. Lưng Rồng nhô hình vây nhọn theo khúc uốn. Một tay Rồng cầm lấy râu. Hai dải th ành bậc (tạo lối lên hai bên) được chạm thành khối cuồn cuộn nhịp nhàng (phỏng theo khúc uốn của hình Rồng). Mặt dựng mé ngoài thành bậc trang trí bằng chạm khắc các hình mây xoắn vút lên hình mũi đao dài hình ngọn lửa. Chúng tôi gọi là mây hình đao lửa, là mô típ trang trí điển hình thời Lê Sơ. Khung tam giác vuông có viền hình hoa chanh, trong khung chạm hoa lá cách điệu với đặc trưng riêng. Nét chạm sắc sảo, điêu luyện của nghệ thuật chạm khắc đá cổ truyền. Mỹ thuật Lam Kinh: Lê Thái Tổ không những xây dựng Đông Kinh còn chú trọng cho xây dựng, sửa sang vùng Lam Sơn. Đó là mảnh đất quê hương Hoàng tộc của Lê Lợi, và là nơi tụ nghĩa, của nhiều anh hùng hào kiệt, nơi phong trào khởi nghĩa chống quân Minh xâm lược, giải phóng dân tộc. Các vua thời Lê Sơ kế nghiệp đều nghĩ việc xây dựng và tu bổ. Lam Sơn mảnh đất thiêng của dân tộc, trở thành kinh đô thứ hai, nằm phía Tây. Được gọi là Tây Ki ...