Năng lực đặt vấn đề toán học của học sinh lớp 9

Bài viết này nhằm mục đích tìm hiểu năng lực đặt vấn đề toán học của học sinh lớp 9, một trong những khía cạnh quan trọng có ảnh hưởng đến năng lực giải quyết vấn đề của học sinh. Kết quả cho thấy đa số học sinh thích thú với các tình huống đặt vấn đề, các em có thể đặt ra được những vấn đề toán học từ đơn giản đến phức tạp.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Năng lực đặt vấn đề toán học của học sinh lớp 9 NĂNG LỰC ĐẶT VẤN ĐỀ TOÁN HỌC CỦA HỌC SINH LỚP 9 LÊ DƯƠNG HOÀI PHƯƠNG Trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế Tóm tắt: Bài báo này nhằm mục đích tìm hiểu năng lực đặt vấn đề toán học của học sinh lớp 9, một trong những khía cạnh quan trọng có ảnh hưởng đến năng lực giải quyết vấn đề của học sinh. Chúng tôi sử dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp cho một đối tượng nhỏ các học sinh lớp 9. Chúng tôi quan sát quá trình đặt vấn đề của các em khi tham gia giải quyết hai bài toán được thiết kế để đánh giá và phát triển năng lực đặt vấn đề của học sinh. Kết quả cho thấy đa số học sinh thích thú với các tình huống đặt vấn đề, các em có thể đặt ra được những vấn đề toán học từ đơn giản đến phức tạp. Từ khoá: đặt vấn đề, giải quyết vấn đề, tình huống đặt vấn đề tự do, tình huống đặt vấn đề nửa cấu trúc, tình huống đặt vấn đề cấu trúc, bài toán kết thúc mở1. MỞ ĐẦUMục đích của giáo dục là trang bị cho học sinh khả năng giải quyết vấn đề, không chỉ trongtoán học mà còn trong các lĩnh vực khác của khoa học và đời sống. Từ lâu, đặt vấn đề đã nằmdưới bóng của giải quyết vấn đề, nhưng các nhà nghiên cứu bắt đầu nhận ra tiềm năng của đặtvấn đề và đã có một sự công nhận ngày càng lớn rằng đặt vấn đề là một thành phần quantrọng của chương trình giảng dạy toán học và được xem là nằm ở trung tâm của các hoạt độngtoán học. Các hoạt động đặt vấn đề trong chương trình có thể thúc đẩy suy nghĩ linh hoạt vàđa dạng hơn, nâng cao kỹ năng giải quyết vấn đề của học sinh, mở rộng nhận thức của họcsinh về toán, làm giàu và củng cố các khái niệm cơ bản. Việc dạy học theo phương pháptruyền thụ một chiều từ giáo viên đến học sinh đã vô tình khiến cho học sinh gặp khó khăntrong việc phát triển sự sáng tạo của tư duy, làm cho học sinh cảm thấy chán nản trong việcđặt câu hỏi hoặc không bao giờ hỏi. Trong khi bản chất của đặt vấn đề đòi hỏi sự sáng tạo, trítưởng tượng và sự khám phá, khuyến khích học sinh viết ra các từ riêng của mình về vấn đềdẫn đến sự tham gia ngày càng tăng của các em trong môi trường lớp học toán. Do đó, đặt vấnđề trở thành phương pháp phù hợp để dạy học toán tích cực cụ thể thay thế cho phương phápgiảng dạy truyền thụ kiến thức một chiều.Trong những thập kỷ gần đây, đặt vấn đề toán học như là một chiến lược quan trọng đối vớisự phát triển tư duy cũng như hiểu biết của học sinh về toán học đã thu hút sự chú ý của cácnhà giáo dục và các nhà nghiên cứu toán học. Theo Hội đồng Quốc gia các Giáo viên Toáncủa Mỹ (National Council of Teacher of Mathematics: NCTM) (2000, [5]), học sinh nên đượctạo cơ hội để giải quyết vấn đề bằng cách sử dụng nhiều phương án giải toán để xây dựng vàtạo ra vấn đề của riêng mình từ những tình huống đã cho. Đặt vấn đề là một thành phần quantrọng của chương trình dạy học toán, và được coi là một phần thiết yếu của việc làm toán(Brown và Walter, 2005, [1]). Đặt vấn đề cung cấp cho học sinh kinh nghiệm và giúp cho cácem nhận ra toán học trong thế giới riêng của mình, có thể thúc đẩy động lực và sự tự tin vàogiải quyết các vấn đề toán học.Ở cấp trung học cơ sở (THCS), học sinh bước đầu làm quen với đại số và hình học. Các bàitập ở sách giáo khoa thường là những bài tập được giải quyết theo hướng áp dụng những kiếnthức, thuật toán mà các em đã được học. Vì vậy, việc sử dụng một phương pháp dạy họckhuyến khích học sinh đặt vấn đề sẽ hỗ trợ học sinh rất nhiều trong quá trình giải quyết vấnđề, đồng thời kích thích sự hứng thú, tìm tòi của học sinh muốn tự mình khám phá những điềuKỷ yếu Hội nghị Khoa học Sau Đại học lần thứ haiTrường Đại học Sư phạm Huế, tháng 10/2014: tr. 67-7368 LÊ DƯƠNG HOÀI PHƯƠNGmới lạ của cuộc sống thông qua đặt và giải quyết vấn đề toán. Vì vậy, trong bài báo này chúngtôi sẽ sử dụng bộ đề kiểm tra gồm hai bài toán phù hợp với kiến thức toán của học sinh lớp 9để đánh giá năng lực đặt vấn đề của học sinh và từ đó nêu ra một số kết luận nhằm phát triểnnăng lực đặt vấn đề của học sinh.2. NỀN TẢNG LÝ THUYẾT2.1. Các quan điểm về đặt vấn đềĐịnh nghĩa về đặt vấn đề đã được phát triển bởi nhiều nhà nghiên cứu từ nhiều quan điểmkhác nhau. Đặt vấn đề được xem là sự tạo ra một vấn đề mới hay xây dựng lại một vấn đề đãcho, hay việc tái lập một chuỗi các vấn đề toán học từ một tình huống đã cho. Silver (2013,[2]) cho rằng đặt vấn đề liên quan đến việc tạo ra một vấn đề mới từ một tình huống hoặc thửnghiệm, hay xây dựng lại vấn đề đã cho.Theo Stoyanova và Ellerton (1996, [3]): “Đặt vấn đề toán học được định nghĩa như là một quátrình mà trên cơ sở thử nghiệm toán học, học sinh xây dựng giải thích theo hiểu biết cá nhâncho một tình huống cụ thể và xây dựng chúng như các vấn ...