Nghệ thuật bài chòi: Phần 2

Nối tiếp nội dung phần 1, phần 2 cuốn sách "Bài chòi" tiếp tục trình bày về những đặc điểm nội dung bài chòi và ngôn ngữ bai chòi; Sưu tầm những câu thai đánh bài chòi;... Mời các bạn cùng đón đọc nội dung phần 2 cuốn sách tại đây!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghệ thuật bài chòi: Phần 2 CHƯƠNG III ĐẶC ĐI ÉM NỘI DUNG VÀ NGÔN NGŨ BÀI CHÒI 1* Tính hài hước và phê phán Khác vó i văn chương bác học luôn sang trọng và nshiêmtúc, văn chương bỉnh dân mang dáng vẻ của chuyện thườngngày giữa các tầng lớp nôna dân với nhau trong buổi họpchợ, trước cổng đình làng hay đường truông. kiệt ngõ. Họthoải mái cưòi và thoái mái nói lên những điều họ nhìnthấy, để sau đó suy nghĩ, cười cợt mà không phái dòmtnrởc ngó sau, coi có môn đệ Khổng Mạnh cầm roi canhcổng hay không mới dám ca hát. Với tầng lớp bình dân, chưa chắc họ có can đảm đứngra bảo vệ chân lý. cái đẹp bằng chính những hành động cụthể, nhưng hơn hẳn các tầng lớp khác ỏ chỗ họ dám dùnglời ca tiếng hát thẳng thắn phê phán bằng những lời lẽ lúcsâu cay, lúc cười cợt ché giễu, khi thì phê phán kịch liệtkhông khoan nhượng. Điều này càng được thể hiện mộtcách khá rõ ràng qua những câu hô hát bài chòi, bỡi tự bản 143thân nó hội đủ các yếu tố để gửi gắm những điều họ muốncông khai hóa trước xóm làng: yếu tố hội họp, yếu tố vuichơi giải trí, và chữ nghĩa từ những câu hô như chiếc dùitrống, gõ lên tang để cảnh báo một cách nhẹ nhàng các đốitượng vi phạm các giá trị đạo đức, luân lý, trật tự xã hội,thuần phong mỹ tục... Trong bài chòi, dù hô hay đánh cũng thế, tính chất hàilnrớc luôn biểu hiện qua từng câu chữ một cách rõ ràng,mang tính công khai hóa, vì lời hô được đưa ra có nhiềungười nghe, tức đám đông nhiều người, khác vói ca daohay văn chương bác học cái đám đông tham s;ia chỉ lẻ tẻ,hoặc hai ba người, hoặc một nhóm nhò, không đủ điều kiệnkích thích sự bàn luận, cười cợt sau đó như bài chòi. Một tiếng cười bàníí mười thang thuốc bổ” ! Vậy thìlội nợ gì mà không cười cho thoải mái? Vả lại, thông quanhững làn diệu bài chòi, khi tụ lại trên sân hô, trước hết làđê mua vui. đê giải trí sau những giò lao động vât vả trênđồng ruộng, sau lũy tre xanh. Và cười cợt đã trở thànhthuộc tính của người bình dân từ bao đời nay. Ai cũng biết rằng, khi yêu nhau, lấy nhau và có con vớinhau là điều hạnh phúc nhất cùa cuộc đời. Vậy nhưng cáihạnh phúc to lớn ấy cũng bị đem ra cười cọt như một cáchđê tự làm thỏa mãn niềm hạnh phúc no nê của mình: Quớ m à CỊUƠ quơ Quơ nhằm cảimà vợ Ba bôn tháng rày thôilửa144 Tự cười mình rôi lại quay sang cười người: Chông nam ở giữa Hai vợ chửa nằm haibên Xách chiếu trùm lên Quớ là ...Ba Bụng Mặt khác, trong giao tiếp thường ngày, có thể ngườibình dân chịu lép vế trước những bóng đen sừng sững củacác thế lực hung bạo, nhưng khi cái đám bình dân ấy dùngngôn ngũ riêng của giới mình trong chồ đông người, thìdẫu có hàng vạn bóng đen thế lực hung bạo kia dứng trướcmặt, câu hát cùa họ không run. không lạc điệu; bởi các thếlực bị đem ra giễu cợt đã được đồng nhất hóa lại làcái ácchứ không hề nêu đích danh một ai, khiên người bịchi trích, bị cười cọt tướng ràng nói bâng quơ về ông hàngxóm chứ không phải mình. Ngồibuồn Tôi vuốtbụng Tôi thở dài (Oiiớ mà)thươngchồng Hay là: Mặt trời lên, Mặt trờiđỏ 145 Sáng tỏ vào buồng Chị vẫnở truồng gác cẳng Lối cười cợt châm biếm như thế này của người bìnhdân, chúng ta không hề thấy “tính độc ác”, mà ngược lại,họ chi nêu lên bản chất trần trụi của sự việc để mọi ngườisuy nghĩ. Cách cảm hóa này có một tác dụng rất lớn trongviệc chán hưng đạo đức ở nông thôn. Nếu xét và so sánh các điều hóa thờkiến và Pháp thuộc tại Việt Nam với những câu ca lời hôhát rân dạy nhẹ nhàn như dẫn trcn. ta thấy có sự khác biệtsâu xa: luật lệ thì cứng nhắc đen thô thiển, còn với lời hôcùa người bỉnh dân hàm chứa một chút mắng mỏ và thathứ trộn lẫn. Họ vẫn hiểu rằng, cái xấu cái ác thì phải lênán. nhưng lên án là dế cho cái xấu quay trở lại với cái đẹpIheo đúng nghĩa, chứ không hề ra tav liêu diệt cái xấu theophong cách háo hớn”. Đây có thế coi lả chất nhân bảnthấm đẫm vào tâm hồn người bình dân từ bao dời nay rồi. 2* Tính Nhân văn Đặc trưng của văn hóa nôniĩ thôn là sự quần cư củanhiều gia đinh, giòng họ cùng sinh sống trong một làng.Cộng đồng thôn dân ấy luôn nương tựa và che chở nhautrong cuộc mưu sinh. Một kiểu sống tách biệt với chòmxóm đều bị coi là một hiện tượng không bình thường vàhiêm khi xảy ra. Chuyện giúp nhau đánh tranh , lợp nhà,mượn đôi gióng, cái cuốc là sự chuyển giao tình cảm hài146hòa, thương yêu nhau. Vì vậy, những điệu hô, lời hát xuấthiện sau lũy tre xanh trong nhũng đêm trăng sáng hay nsàytết luôn mang hoi thở tình người, tình ...