Nghiên cứu lập báo cáo tài chính gian lận của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán

Bài viết "Nghiên cứu lập báo cáo tài chính gian lận của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán" nhằm mục đích cung cấp cho người sử dụng Báo cáo tài chính (BCTC) về các kỹ thuật gian lận phổ biến trong lập BCTC của các công ty niêm yết (CTNY) trên thị trường chứng khoán giúp cho việc nhận diện, đánh giá các thông tin trong BCTC một chính xác. Bài viết tóm lược các công trình nghiên cứu về kỹ thuật lập BCTC gian lận, nêu các kỹ thuật lập BCTC gian lận trên phương diện lý thuyết và thực tế trên thế giới và Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu lập báo cáo tài chính gian lận của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán NGHIÊN CỨU LẬP BÁO CÁO TÀI CHÍNH GIAN LẬN CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN ThS. Tạ Thu Trang Viện Kế toán - Kiểm toán, Trường Đại học Kinh tế quốc dân Tóm tắt Bài viết này nhằm mục đích cung cấp cho người sử dụng Báo cáo tài chính(BCTC) về các kỹ thuật gian lận phổ biến trong lập BCTC của các công ty niêm yết(CTNY) trên thị trường chứng khoán giúp cho việc nhận diện, đánh giá các thông tintrong BCTC một chính xác. Bài viết tóm lược các công trình nghiên cứu về kỹ thuậtlập BCTC gian lận, nêu các kỹ thuật lập BCTC gian lận trên phương diện lý thuyết vàthực tế trên thế giới và Việt Nam. Từ khóa: Gian lận, lập Báo cáo tài chính gian lận, các kỹ thuật lập Báo cáo tàichính gian lận. Abstract The study is to provide propularly fraudulent financial reporting methods of thelisted companies so that the users of the financial statements shall be awareness,analysis of the financial satements in a appropriate manners. This study is a summaryof researches of methods of fraudulent financial reporting, presents theoreticalframework and practices of fraud in all over the world and Vietnam. Key words: Fraud, fraudulent financial reporting, methods of fraud financial reporting. 1. Giới thiệu Theo số liệu điều tra của Hiệp hội các nhà điều tra chống gian lận, gian lận tàichính gây tổn thất ước tính 5% lợi nhuận hàng năm đối với nền kinh tế thế giới, tươngứng với 3,7 nghìn tỷ USD (ACFE, 2014). Gian lận tài chính dẫn đến hậu quả nghiêmtrọng là các tập đoàn kinh lớn bị sụp đổ như Enron, WorldCom,…và gây thiệt hại nặngnề cho thị trường chứng khoán trên thế giới. Đặc biệt, gian lận trong lập BCTC gâythiệt hại 500 nghìn tỷ USD đối với những người tham gia thị trường chứng khoán nhưnhà đầu tư, chủ nợ, nhân viên, khách hàng,… trong những năm gần đây. Tuy nhiên,những năm gần đây, lập BCTC ngày càng gia tăng và tinh vi hơn, tiếp tục đe dọa thịtrường chứng khoán toàn cầu, bóp méo lòng tin của nhà đầu tư đối với thị trường nhưvụ bê bối khai khống lợi nhuận lên tới 263 triệu GPB trong năm 2014 của tập đoàn 327Tesco hay tháng 4/2015, vụ bê bối tài chính lớn nhất tại Nhật là tập đoàn Toshiba điềuchỉnh lợi nhuận ít nhất 170 tỷ Yên, tương đương 1,22 tỷ USD, sau khi bị phát hiện“thổi phồng” lợi nhuận trong vòng 6 năm hoạt động. (Đỗ Sinh, 2014; Diệp Vũ, 2015) Ở Việt Nam, sự phát triển của thị trường huy động vốn đặc biệt là thị trườngchứng khoán, gian lận trong lập BCTC có số lượng lớn các CTNY trên thị trườngchứng khoán trong 3 năm gần đây phổ biến dưới hình thức “biến hóa” kết quả kinhdoanh trong BCTC là nâng doanh thu khống, giảm chi phí nhằm tăng lợi nhuận hoặctăng vốn “khống” trong khi quy mô tài sản không tăng. Điển hình như vụ gian lận trênBCTC của công ty Bông Bạch Tuyết, Dược Viễn Đông,… Những hành vi gian lận nàythể hiện sự thiếu trung thực trong phản ánh thông tin kế toán để nhằm trấn an cổ đônghay thu hút nhà đầu tư để phục vụ lợi ích cho các CTNY trên thị trường. Theo kết quả điều tra của Hiệp hội các nhà điều tra chống gian lận của Mỹ trongnăm 2012 và 2014, lập BCTC gian lận chiếm xấp chỉ 9% trong các hành vi gian lậntrong doanh nghiệp. Tuy nhiên, mức độ thiệt hại của lập BCTC gian lận gấp gần 10 lầnso với mức thiệt hại của các hành vi gian lận (xem Bảng 1- Các hình thức gian lậntrong doanh nghiệp). Do đó, trong bài viết này, tác giả tập trung phân tích các kỹ thuật lập BCTC gianlận trên phương diện lý thuyết và thực tiễn nhằm giúp cho những người sử dụng BCTChiểu rõ các mánh khóe của các CTNY trình bày sai lệch các thông tin trong BCTCnhằm trục lợi cho cá nhân nói riêng và CTNY nói chung 2. Tổng quan nghiên cứu Trong các thập kỷ qua, nhiều công trình nghiên cứu về gian lận trong BCTC nóichung và đặc biệt lập BCTC gian lận. Trong đó, nổi bật là các nghiên cứu trongkhoảng thời gian dài và quy mô do các tổ chức Hiệp hội nghề nghiệp thực hiện thốngkê các kỹ thuật thực hiện và phân tích những kỹ thuật được thực hiện phổ biến của lậpBCTC gian lận. Cơ quan Kiểm toán Nhà nước (2002) của Hoa kỳ đã thực hiện cuộc điều tranghiên cứu 919 vụ gian lận liên quan điều chỉnh lại BCTC trong khoảng thời gian từnăm 1997-2002, 38% gian lận xuất phát từ gian lận trong ghi nhận doanh thu, 16% vụgian lận liên quan ghi nhận chi phí. Ủy ban thuộc Hội đồng quốc gia Hoa Kỳ về chốnggian lận (COSO) đã thực hiện 2 cuộc điều tra về hành vi lập BCTC gian lận của cácCTNY trên thị trường chứng khoán trong 2 khoảng thời gian 1987-1997 với 294 vụgian lận và 1998 – 2007 với 347 vụ gian lận. Kết quả điều tra thời gian từ 1998-2007chỉ ra kỹ t ...