Nghiên cứu về phương pháp giảng dạy biên dịch bậc đại học

Bài viết được trình bày dưới dạng một nghiên cứu khái niệm (conceptual research) nhằm tổng hợp và phân tích một số phương pháp giảng dạy biên dịch trên thế giới trong đào tạo dịch thuật bậc đại học.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu về phương pháp giảng dạy biên dịch bậc đại học 47CHUYÊN MỤCVĂN HỌC - NGÔN NGỮ HỌC NGHIÊN CỨU VỀ PHƢƠNG PHÁP GIẢNG DẠY BIÊN DỊCH BẬC ĐẠI HỌC NGUYỄN THỊ NHƢ NGỌC*Bài viết được trình bày dưới dạng một nghiên cứu khái niệm (conceptualresearch) nhằm tổng hợp và phân tích một số phương pháp giảng dạy biên dịchtrên thế giới trong đào tạo dịch thuật bậc đại học. Mục đích là đưa ra một bứctranh chung về các vấn đề cơ bản liên quan đến giảng dạy dịch thuật xuất pháttừ hai quan niệm kiến tạo và truyền thụ trong giảng dạy, các hướng tiếp cận,phương pháp truyền thống và phi truyền thống và hoạt động thường được ápdụng trong các lớp học biên dịch. Từ đó, bài viết cung cấp một nguồn tư liệutham khảo về các phương pháp sư phạm trong đào tạo dịch thuật giúp giáo viênđưa ra giải pháp phù hợp trong việc đào tạo biên dịch.Từ khóa: phương pháp giảng dạy, dịch thuật, biên dịch, bậc đại học, nghiên cứudịch thuậtNhận bài ngày: 26/5/2020; đưa vào biên tập: 30/5/2020; phản biện: 29/6/2020;duyệt đăng: 24/10/20201. DẪN NHẬP thập niên 1990, khuynh hướng táchTrong hai thập niên đầu thế kỷ XXI, các chương trình đào tạo dịch thuật ranhu cầu về đào tạo dịch thuật ở Việt khỏi các khoa ngoại ngữ để xây dựngNam ngày càng tăng, nhất là sau sự những chương trình đào tạo gồm biênkiện Việt Nam gia nhập TPP (tháng dịch (dịch viết) và phiên dịch (dịch nói)10/2015). Nhiều trường đại học đã mở chuyên nghiệp (Pym, 2010: 86).các chương trình đào tạo biên - phiên Bên cạnh đó, một số hiệp hội cũng radịch. Điều này hoàn toàn phù hợp với đời để hỗ trợ cho ngành dịch thuật,xu hướng đào tạo trên thế giới - từ đặc biệt là Hội Biên phiên dịch Việt Nam (Vietnam Translator and Interpreter* Group) là cầu nối cho các biên/phiên Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhânvăn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí dịch viên, cơ sở đào tạo và doanhMinh. nghiệp. Tuy nhiên, đó mới chỉ là một48 NGUYỄN THỊ NHƢ NGỌC – NGHIÊN CỨU VỀ PHƢƠNG PHÁP…trong những bước đầu trong công hơn trong phương pháp dạy để kếtcuộc xây dựng ngành dịch thuật quả đào tạo được hiệu quả hơn.chuyên nghiệp của nước nhà. 2. MỘT SỐ QUAN ĐIỂM VỀ GIẢNGThực tế, việc đào tạo dịch thuật tại DẠY BIÊN DỊCHcác trường đại học Việt Nam vẫn còn Dịch thuật có lịch sử rất lâu đời, kể từkhông ít khó khăn và bất cập. Giảng khi con người có nhu cầu truyền bádạy dịch thuật (translation/translator văn hóa và tôn giáo. Theo Mundaytraining) là một lĩnh vực rộng, nhiều (2001), ở phương Tây đã tồn tại rấtvấn đề chưa được nghiên cứu sâu, nhiều quan điểm về dịch thuật khácchẳng hạn như: mục tiêu và nội dung nhau, tiêu biểu là quan điểm củađào tạo, phương pháp giảng dạy, đội Cicero và Horace (thế kỷ I trước Côngngũ giảng dạy, điều kiện vật chất... nguyên) và Thánh Jerome (thế kỷ IVBài viết được phát triển từ đề tài Công nguyên) và các tác phẩm dịch“Khảo sát việc giảng dạy và đánh giá kinh thánh của họ có ảnh hưởng rấtcác môn Biên - Phiên dịch bậc đại học lớn cho đến thế kỷ XX. Chính cácở Việt Nam”(1). Trên cơ sở các nghiên trường phái khác nhau về dịch kinhcứu đi trước về lý thuyết cách thức/kỹ thánh đã khởi phát nhiều tranh luận vềthuật lên lớp và các hoạt động được thực hành dịch thuật.áp dụng trong lớp học biên dịch thực Tuy nhiên, mãi đến nửa sau của thếtế, bài viết tổng hợp, phân tích và đưa kỷ XX, nghiên cứu về dịch thuậtra một bức tranh bao quát về phương (Translation studies) mới trở thànhpháp dạy biên dịch cũng như các gợi một ngành học thuật chuyên biệt. Từý sư phạm giúp gợi mở và sáng tạo đó, giảng dạy dịch thuật là một phần Hình 1: Sơ đồ ngành nghiên cứu dịch thuật của Holmes Ghi chú: gh. : giới hạn. Nguồn: dẫn theo Toury, 1995: 10.TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 10(266) 2020 49quan trọng, giúp xác lập dịch thuật thế kỷ thứ XVIII đến thập niên 1960,như một ngành riêng biệt. Holmes dịch thuật được đưa vào lớp học với(1988) chia nghiên cứu về dịch thuật phương pháp Ngữ pháp - Dịchthành hai mảng chính là nghiên cứu (Grammar-Translation Method) nhằmthuần túy và nghiên cứu ứng dụng giúp học viên dễ học thuộc lòng các(Hình 1) (dẫn theo Lawrence Venuti, quy tắc ngữ pháp của một ngoại ngữ.2004). Trong đó giảng dạy dịch thuật Giáo viên thường cho học viên thựcthuộc về phần Translator training (đào hành dịch một loạt các c ...