Nghiên cứu y học ở Việt Nam: Đặc điểm, thiếu sót, và sai sót - Nguyễn Văn Tuấn

Sự có mặt của y học Việt Nam trên trường quốc tế còn rất khiêm tốn, bởi vì phần lớn các nghiên cứu y học ở Việt Nam được công bố trong các tạp chí y học trong nước. Trong một phân tích tổng hợp gần đây của tác giả Phạm Duy Hiển, trong thời gian 1995 đến 2004,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Nghiên cứu y học ở Việt Nam: Đặc điểm, thiếu sót, và sai sót - Nguyễn Văn Tuấn Nghiên cứu y học ở Việt Nam: Đặc điểm, thiếu sót, và sai sót Nguyễn Văn TuấnSự có mặt của y học Việt Nam trên trường quốc tế còn rất khiêm tốn, bởivì phần lớn các nghiên cứu y học ở Việt Nam được công bố trong các tạpchí y học trong nước. Trong một phân tích tổng hợp gần đây của tác giảPhạm Duy Hiển, trong thời gian 1995 đến 2004, trung bình hàng năm giớinghiên cứu y khoa Việt Nam công bố khoảng 1000 bài báo y sinh họctrong các tập san y học trong và ngoài nước; trong số này chỉ có 5 bàitrong các tập san y học quốc tế [1]. Nói cách khác, chỉ có khoảng 0,5%nghiên cứu y học từ Việt Nam có mặt tr ên các diễn đàn y học quốc tế. Consố này còn rất khiêm tốn nếu so với các nước lân cận như Thái Lan hayMã Lai.Có nhiều lí do tại sao các nghiên cứu chỉ công bố trên các tạp chí địaphương, kể cả sự liên quan của nghiên cứu đối với tình hình và bối cảnhViệt Nam, soạn thảo bằng tiếng Việt, hay không được chấp nhận cho côngbố trên các tập san quốc tế. Nhưng hoạt động khoa học là một lĩnh vực phibiên giới, cho nên dù là nghiên cứu từ Việt Nam, nhưng nếu các nghiêncứu có chất lượng tốt (như ý tưởng mới hay phương pháp nghiên cứuđúng tiêu chuẩn khoa học) thì các nghiên cứu đó vẫn có giá trị khoa học,và vẫn có thể xuất hiện trong các tập san y học quốc tế. Do đó, vấn đềchất lượng các nghiên cứu đã công bố trong các tạp chí y học ở Việt Namcần được đặt ra để tìm một hướng đi tích cực hơn.Người viết bài này đã điểm qua một số bài báo khoa học xuất hiện trongcác tạp chí y học thuộc trường Đại học Y Hà Nội, Đại học Y Dược Thànhphố Hồ Chí Minh, Tạp chí Y học thực hành, Tạp chí Nghiên cứu Y học, vàTạp chí Dược học. Các bài báo này được công bố trong khoảng thời giantừ 2001 đến 2006. Trong mỗi số và mỗi tạp chí, tôi ngẫu nhiên chọn ra 3bài ở mục “nghiên cứu y học” (hay tương tự). Tất cả có 56 bài được chọn,và tôi đọc tất cả và ghi chú những điểm cần lưu ý về ý tưởng, phươngpháp và cách trình bày kết quả nghiên cứu.Điểm qua các bài báo này, tôi thấy các nhiều nhà nghiên cứu trong nướcđã có những công trình nghiên cứu có ích với ý tưởng hay, có thể ứngdụng vào việc chăm sóc bệnh nhân. Chẳng hạn như những công trìnhnghiên cứu về HIV và so sánh phương pháp xét nghiệm sinh hóa (do cácnhà nghiên cứu thuộc Đại học Y Dược TPHCM tiến hành) hay nghiên cứuvề độ tuổi mãn kinh và các yếu tố liên quan đến mãn kinh (Đại học Y HàNội) mà kết quả rất thú vị và có thể khai triển thêm thành một nghiên cứucó ích cho bệnh nhân. Ngoài ra, còn có một số nghiên cứu mang tính pháttriển phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán mới với kết quả rất đángkhích lệ. Trong điều kiện hạn hẹp kinh phí và cơ sở vật chất mà các đồngnghiệp trong nước đã tiến hành những nghiên cứu qui mô lớn và công phunhư thế quả là một nỗ lực đáng trân trọng. Tôi thiết nghĩ những công trìnhnhư thế đáng lẽ phải có mặt trong các tập san y học uy tín tr ên thế giới,nhưng rất tiếc điều đó chưa xảy ra.Vấn đề đặt ra là tại sao các nghiên cứu như thế không có mặt trên cácdiễn đàn y học quốc tế? Điểm qua các nghi ên cứu này một cách cẩn thận,tôi cho rằng nguyên nhân là do thiết kế nghiên cứu chưa được thỏa đángvà chưa có hệ thống. Ngoài ra, còn có rất nhiều nghiên cứu với khá nhiềuthiếu sót và sai lầm, vì khiếm khuyết trong phương pháp nghiên cứu và dođó chất lượng không mấy cao. Có khi những thiếu sót và sai lầm này rấtnghiêm trọng đến độ kết quả nghiên cứu rất khó diễn dịch, và có thể nói làkhông có giá trị khoa học gì cả. Trong bài viết này, tôi sẽ nêu lên một sốthiếu sót phổ biến nhất và sẽ đưa ra một số đề nghị để nâng cao chấtlượng nghiên cứu y học ở trong nước.Ý tưởng: thiếu cái mớiGiá trị một nghiên cứu y học có thể đánh giá qua bốn câu hỏi chính: tạisao nghiên cứu (ý tưởng hay vấn đề nghiên cứu), đã làm gì (phươngpháp), phát hiện cái gì (kết quả), và kết quả đó có ý nghĩa gì (thảo luận vềkết quả). Về phần ý tưởng nghiên cứu, có thể nói ngắn gọn rằng gần nhưtất cả các nghiên cứu xuất hiện trong các tập san y học trong nước xoayquanh 4 chủ đề chính như sau: Nghiên cứu mô tả thuần túy ở một nhóm bệnh nhân hay quần thể,  như chỉ số sinh hóa ở bệnh nhân tai biến mạch máu não, chỉ số lipid ở bệnh nhân cao huyết áp, tế bào lymphô và CD4 ở bệnh nhân AIDS/HIV, mật độ xương ở đàn ông, v.v… Vì tính chất mô tả, cho nên các nghiên cứu này chưa thể đào sâu và phân tích các vấn đề bệnh lí, lâm sàng. Nghiên cứu tìm hiểu các yếu tố nguy cơ cũng chiếm một phần khá  lớn trong các nghiên cứu lâm sàng ở Việt Nam. Các nghiên cứu này có mục tiêu chính là phát hiện các yếu tố có thể liên quan đến bệnh. Một số nghiên cứu tiêu biểu như yếu tố miễn dịch ở bệnh nhân viêm cầu thận, nguyên nhân của tình trạng thiếu máu ở trẻ em, mối liên hệ giữa homocysteine và nhồi máu não, yếu tố dự đoán phù não tử ...