Ngộ độc nitrat, nitrit ở trẻ: Hiểm nguy luôn rình rập

Báo chí vừa đưa tin: ở Trung Quốc lại có trẻ chết vì uống sữa nhiễm độc, nhưng lần này không phải do nhiễm melanin mà do nitrit. Tân hoa xã
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ngộ độc nitrat, nitrit ở trẻ: Hiểm nguy luôn rình rập Ngộ độc nitrat, nitrit ở trẻ: Hiểm nguy luôn rình rậpBáo chí vừa đưa tin: ở Trung Quốc lại có trẻ chết vìuống sữa nhiễm độc, nhưng lần này không phải donhiễm melanin mà do nitrit. Tân hoa xã ngày 8/4/2011cho biết, tại tỉnh Cam Túc có ít nhất ba trẻ em thiệtmạng và 35 trẻ khác bị bệnh do uống sữa co nitrit.Mới đây, BV. Nhi Đồng I TP.HCM thông báo có trẻ phảinhập viện để cấp cứu ngộ độc do tím tái, suy hô hấp vàđược phát hiện do ăn uống quá nhiều cà rốt. Cách đâykhá lâu, hai bệnh viện nhi tại TP.HCM thông báo khẩncấp tình trạng các bà mẹ dùng nước nấu củ dền phasữa cho trẻ dưới 6 tháng tuổi bú và các cháu bị ngộ độcrất nặng. Tình trạng trẻ bị ngộ độc nước củ dền sau đóthỉnh thoảng lại xảy ra do các bà mẹ thương con nghĩrằng nước củ dền có màu đỏ là “bổ máu”, cứ thế dùngpha sữa cho trẻ sơ sinh bú.Nguyên nhân gây ngộ độcCác vụ việc trong và ngoài nước xảy ra nêu trên thựcchất do cùng một nguyên nhân là trẻ đã bị ngộ độcnitrat, nitrit. Nitrat, nitrit là tên gọi của hai hợp chất vôcơ là muối kali (hoặc muối natri) của hai ion nitrat (côngthức NO3 -), nitrit (công thức NO2 -). Thật ra ngộ độc ởđây là ngộ độc nitrit, nhưng do nitrat, nitrit có thểchuyển hóa lẫn nhau nhờ phản ứng hóa học (phản ứngoxy hóa khử) và cả phản ứng sinh học (do vi khuẩnchuyển hóa) nên nitrat biến thành nitrit gây ngộ độc, vìthế gọi chung là ngộ độc nitrat, nitrit. Hạn chế cho trẻ nhỏ uống nước ép cà rốt vì dễ gây ngộ độc nitritTrước hết, vì sao củ dền, cà rốt gây ngộ độc nitrat, nitritở trẻ? Củ dền, cà rốt là loại rau củ chứa rất nhiềunitrat, nitrit. Trẻ dưới 6 tháng tuổi có một số đặc điểmsinh lý khác với trẻ lớn hơn và người lớn, trong đó sựchuyển hóa các chất, đặc biệt là chất độc, chưa hoànchỉnh. Nếu cho trẻ dưới 6 tháng tuổi bú sữa với nướcpha củ dền, cà rốt sẽ uống phải một lượng lớn nitrat,nitrit. Riêng nitrat cũng sẽ bị các vi khuẩn ở đường tiêuhóa chuyển hóa thành nitrit cộng với nitrit có sẵn phântán khắp trong máu của trẻ. Nitrit có tác dụng oxy hóahemoglobin chứa trong hồng cầu (hemoglobin hay huyếtsắc tố là chất làm cho hồng cầu có màu đỏ), biếnhemoglobin thành methemoglobin và chất sau này khôngthể làm nhiệm vụ cố định và chuyên chở oxy hay thánkhí giống như hemoglobin, tức là cơ thể trẻ bị ngộ độcnitrit không thể làm tròn chức năng hô hấp, mặc dù vẫncó đủ không khí để hít thở bình thường. Vì thế trẻ bịngộ độc củ dền, cà rốt hay ngộ độc nitrat, nitrit đượcgọi là bị chứng methemoglobin huyết(methemoglobinemia, tức trong máu có chấtmethemoglobin) và triệu chứng ngộ độc là khó thở, tímtái, suy hô hấp. Trẻ lớn hơn và người lớn dùng củ dền,cà rốt không việc gì bởi vì cơ thể có khả năng chuyểnhóa, giải độc tốt hơn, sẽ khử methemoglobin biến trởlại thành hemoglobin, trong khi trẻ dưới 6 tháng tuổi thìsự giải độc này rất chậm và khó khăn hơn nhiều.Thế còn trường hợp trẻ lớn hơn so với trẻ dưới 6 thángtuổi ăn nhiều cà rốt vẫn bị ngộ độc nitrat, nitrit? Trẻ lớnhơn ăn nhiều cà rốt vẫn bị ngộ độc loại này. Bởi vì, trẻđã ăn uống quá nhiều cà rốt (theo báo cáo của bệnh việnchữa ngộ độc, trẻ đã ăn uống cà rốt ngày 3 bữa và dùngtrong thời gian dài), lượng hấp thu nitrat, nitrit quá nhiềutrong khi không loại trừ trường hợp là trẻ bị ngộ độc bịsuy giảm hệ thống enzyme chuyển hóa chất độc.Trường hợp trẻ ngộ độc sữa có chứa nitrit ở tỉnh CamTúc, Trung Quốc, được cho biết dưới 14 tuổi, tức có trẻlớn hơn 6 tháng tuổi vẫn bị ngộ độc nitrit là vì thế.Những điều cần lưu ý- Trẻ dưới 6 tháng tuổi hoàn toàn không nên cho bú sữavới nước pha củ dền, cà rốt (trẻ dưới 4 tháng tuổi hàngngày chỉ bú sữa, nếu hoàn toàn được cho bú sữa mẹ thìcàng tốt, với thêm uống nước đun sôi để nguội; khôngnên cho bú hoặc uống thứ nào khác).- Trẻ trên 6 tháng tuổi có thể ăn uống củ dền, cà rốtnhưng với lượng thật vừa phải (trong tuần, trẻ chỉ nênăn uống cà rốt, củ dền 2 - 3 ngày).Nhân đây, xin được nói thêm về một chất phụ gia chứanitrat, nitrit đã bị cấm từ lâu do nguy cơ gây ung thư. Đólà muối kali nitrat, nitrit, còn gọi là diêm tiêu. Từ nhữngnăm 1920, người ta phát hiện diêm tiêu có tác dụng giữmàu đỏ cho thực phẩm và ức chế hoạt động của một sốloại vi khuẩn trong chế biến thịt cá và sử dụng tràn lanchất này trong thực phẩm. Trước đây, ở ta thực phẩmthường hay cho thêm phụ gia diêm tiêu là lạp xưởng.Bởi vì, có thêm diêm tiêu lạp xưởng sẽ giữ được lâu vàđặc biệt có màu đỏ trông rất bắt mắt. Nhưng sau đó,ngoài việc phát hiện nitrat, nitrit gây ngộ độc chứngmethemoglobin huyết, người ta còn phát hiện trong cơthể nitrit kết hợp với một số chất sinh học trong cơ thểtạo thành nitrosamin gây ung thư dạ dày. Vì thế, diêmtiêu đã bị loại khỏi danh mục các chất phụ gia đượcphép sử dụng trong thực phẩm từ khá lâu. Điều đángquan tâm là nhiều chất phụ gia bị cấm nhưng vẫn đượclén lút sử dụng, như hàn the (bor ...