NGOẠI GIAO TRIỀU TỰ ĐỨC (1847 - 1883) - PHẦN 2

Pháp xâm lược miền Bắc Việt Nam Bấy giờ có mấy tên lái buôn Pháp là Jean Dupuis, Millot buôn bán ở Thượng Hải, muốn đưa binh khí, súng đạn vào Bắc Kỳ theo đường sông Hồng, đem lên bán cho bọn quân phiệt nhà Thanh ở Vân Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
NGOẠI GIAO TRIỀU TỰ ĐỨC (1847 - 1883) - PHẦN 2NGOẠI GIAO TRIỀU TỰ ĐỨC (1847 - 1883) - Pháp xâm lược miền Bắc Việt NamBấy giờ có mấy tên lái buôn Pháp là Jean Dupuis, Millot buôn bán ở Thượng Hải, muốnđưa binh khí, súng đạn vào Bắc Kỳ theo đường sông Hồng, đem lên bán cho bọn quânphiệt nhà Thanh ở Vân Nam. Nhưng việc làm của chúng không được quan lại nhàNguyễn ở Bắc Kỳ cho phép. Jean Dupuis (Giăng Đuy-puy sách sử chữ Hán ghi tên là ĐồPhổ Nghĩa, có sách sử của triều đình Huế, in chữ quốc ngữ, xuất bản năm 1925 lại viết làTừ Phổ Nghĩa) vào Sài Gòn yêu cầu viên thống đốc Pháp ở Nam Kỳ can thiệp, giúp hắnthông thương.Viên thống đốc Pháp nắm được cơ hội, cho ngay viên trung tá hải quân Sénès đem tàuBourayne ra Bắc Kỳ, vào Quảng Yên, theo sông Hồng nghênh ngang lên Hải Dương, HàNội, Bắc Ninh xem xét các nơi.Trong thời gian này, Jean Dupuis sang Hồng Công, cùng Millot đem ba chiếc tàu nhỏ là“Hồng Giang, “Lao Kay”, và Sơn Tây chở vũ khí cùng các hàng hóa khác vào QuảngYên. Trên tàu còn có hai người ngoại quốc: một người Anh và một người Trung Quốc.Sử ta viết rằng người Anh này làm quan ở Trung Quốc, tên là Kiều Nhĩ Trì; người TrungQuốc, tên là Lý Ngọc Trì làm tri phủ. Dupuis xin được phép vào cửa Cấm theo đườngHải Dương, Đông Triều, Bắc Ninh tới Hà Nội để lên Vân Nam. Quan nhà Nguyễn ởQuảng Yên báo cáo về triều. Tự Đức cho gửi thư sang Lưỡng Quảng, nhờ Lưỡng Quảngtư tờ hỏi Vân Nam xem như thế nào. Khi có thư trả lời của Vân Nam, sẽ hay.Dupuis không nghe, cứ cho tàu vào Hải Dương, lên đậu ở Hà Nội. Bấy giờ là cuối năm1872, Dupuis thuê thuyền chở hàng lên Vân Nam. Cá thuyền buôn của Dupuis và Willetcó đông thủy thủ có vũ trang. Chuyến đi trót lọt. Cuối năm 1873, chúng chở hàng hóa từVân Nam về Hà Nội, đem theo một toán giặc Cờ vàng người Trung Quốc.Tới Hà Nội, Dupuis và mấy người Trung Quốc là Bành Lợi Ký, Quan Tá Đình chở gạo,muối, súng đạn lên bán ở Vân Nam.Quan lại nhà Nguyễn ngăn cản việc này, vì việc buôn bán, chuyên chở hàng lên bán ởVân Nam chưa được triều đình Huế cho phép. Bọn Dupuis không nghe. Quan nhàNguyễn ở Hà Nội cho bắt hai Hoa kiều là Bành Lợi Ký và Quan Tá Đình. Sẵn có trongtay nhiều lâu la có vũ trang, Dupuis chống lại quan nhà Nguyễn. Hắn cho người đi bắtquan lãnh binh phòng thành Hà Nội và quan huyện Thọ Xương đem xuống giam dướithuyền của chúng. Quan nhà Nguyễn ở Hà Nội không dám phản ứng mạnh. Nhưng các sĩphu yêu nước thì rất bất bình, tìm cách chống lại những hành động gián điệp, cướp phácủa bọn Dupuis.Một ông nghè là Lê Đình Diên, làm đốc học Hà Nội đã về hưu, mở trường dạy học, ngày20 tháng 6 năm 1873, ngăn cản không cho tên Dupuis vẽ cổng thành Hà Nội, bị bọnchúng hành hung.Các văn thân sĩ phu Hà Nội đâu chịu khoanh tay ngồi yên trước thái độ nhu nhược, yếuhèn của bọn quan lại triều đình ở Hà Nội. Cử nhân Ngô Văn Dạng dạy học ở thôn KimCổ (khoảng phố Hàng Bông Hà Nội bây giờ) đứng ra tổ chức một đội nghĩa quân gồm300 người, luyện tập quân sự cấp tốc trong một tháng rồi đi trừ diệt bọn thổ phỉ doDupuis đưa từ Vân Nam sang.Cùng thời gian này, cử nhân Tạ Văn Đình cũng hoạt động chống bọn gián điệp Dupuis.Cuối năm 1873, khi Pháp đem quân ra đánh Hà Nội, chúng bắt ông Tạ Văn Đình, đemgiết tại bờ hồ Hoàn Kiếm.Trước những hành động ngang ngược, tàn sát của một nhúm mấy tên thực dân Pháp tạiHà Nội, các quan nhà Nguyễn ở ngoài Bắc và vua tôi nhà Nguyễn tại triều đình Huế chomột phái bộ gồm các ông Lê Tuấn, Nguyễn Văn Tường, Nguyễn Tăng Doãn vào Sài Gònnhờ viên thống đốc Pháp ở Nam Kỳ cho người ra giải quyết giúp. Đây là một thứ ngoạigiao khờ khạo. Trước đã để thực dân Pháp cướp mất nước ở phía Nam, nay lại tự ý dẫnđường cho chúng đưa quân ra Bắc. Thế làm sao mà không mất nước.4. Pháp đánh chiếm Hà Nội - chỉ huy quân Pháp Francis Garnies bị giết tại trận - Huế kýhàng ước 1874Thực dân Pháp từ sau khi chiếm được miền Nam, đã có mưu đồ đánh chiếm miền Bắc,chỉ chờ cơ hội thuận tiện để có thể tiến quân dễ dàng, thành công nhanh chóng. Viênthống đốc Pháp ở Nam Kỳ lúc ấy là Dupré, thiếu tướng hải quân có dã tâm xâm lượcmiền Bắc từ lâu. Hắn từng đánh điện về Paris cho chính phủ Pháp rằng: Việc JeanDupuis ở Bắc Kỳ đã thành công. Cần phải chiếm lấy Bắc Kỳ và giữ con đường thôngsang Tàu. Không cần phải viện binh. Thành công rất chắc chắn.Nay Tự Đức và triều đình Huế lại cho người vào yêu cầu thống đốc Pháp ở Nam Kỳ chongười ra xử lý việc Jean Dupuis ở Hà Nội thì thật là dịp may ngoài mơ tưởng của Pháp.Tướng Dupré cho gọi ngay viên đại úy hải quân Francis Garnier đang ở Thượng Hải vềSài Gòn nhận lệnh và kế hoạch ra Hà Nội.Hối hả thực hiện mưu đồ xâm lược miền Bắc, Garnier chỉ đem mấy chiếc tàu nhỏ và 170lính ra Đà Nẵng, rồi lên cửa Thuận An, nghỉ lại đây mấy hôm để chờ phái viên của triềuđình Huế cùng đi. Ra tới Hải Dương, bọn Garnier nghỉ ở Kẻ Sặt, cho người cầm thư lênHà Nội báo cho Jean Dupuis biết.Nhận được thư, Dupuis cho đem chiếc tàu Mạn Hảo đi đón Garnier lên Hà Nội. Ngày 5tháng 11 năm ...