Người họa sĩ cà lăm

Gần hai mươi năm trước tiệm bán tranh (art gallery) đại diện cho tôi có tham dự một cuộc triển lãm quốc tế ở thủ đô Hoa Thịnh Đốn. Tòa DC Armony vĩ đại, phía đông trụ sở quốc hội, trên bờ sông Anacostia, quần tụ hàng trăm phòng tranh bỏ túi với họa phẩm từ rất nhiều quốc gia trên thế giới, khắp năm châu.Phải đến thăm triển lãm vì lời nhắn nhủ dai dẳng của gallery. Lang thang từ gian hàng này qua gian hàng khác trong hơn tiếng đồng hồ mà lòng có phần ngán ngẫm: Tôi...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Người họa sĩ cà lăm Người họa sĩ cà lămVõ Đình(Lại nói chuyện vẽ, IV)Gần hai mươi năm trước tiệm bán tranh (art gallery) đại diện cho tôi cótham dự một cuộc triển lãm quốc tế ở thủ đô Hoa Thịnh Đốn. Tòa DCArmony vĩ đại, phía đông trụ sở quốc hội, trên bờ sông Anacostia, quầntụ hàng trăm phòng tranh bỏ túi với họa phẩm từ rất nhiều quốc gia trênthế giới, khắp năm châu.Phải đến thăm triển lãm vì lời nhắn nhủ dai dẳng của gallery. Langthang từ gian hàng này qua gian hàng khác trong hơn tiếng đồng hồ màlòng có phần ngán ngẫm: Tôi đã chờ đợi nhiều hơn ở một cuộc trưngbày quốc tế! Chỉ khi nào có một tác phẩm nào bắt được sự chú ý của tôimới đứng lại coi kỹ.Tôi dừng chân ở một gian hàng Hồng Kông.Không như đại đa số tác phẩm khác, hàng ngàn bức tranh dầu, đấy làmột bức tranh mực Tàu trên giấy, thật lớn. Song không phải là mộtcảnh “sơn thủy” hay “hoa điểu”, “thảo trùng” truyền thống. Có dángnúi dáng mây nhưng bố cục khác thường. tôi đứng sát vào tranh ngắmkỹ hơn. Kỹ thuật “bút khô” tinh vi, sắc bén, gân guốc. Họa phẩm toát ramột phong cách vừa ung dung, rất “Đông phương”, vừa hiện đại, quốctế.Chỉ có một người trông coi, ngồi trên chiếc ghế nhỏ ở góc phòng.Tráng niên Á đông, tướng mạo tầm thường không có gì đáng để ý: tócngắn, kính cận, nét mặt đàng hoàng đứng đắn, bộ âu phục xoàng xĩnhnâu nhạt. Một anh công hay tư chức khiêm tốn. Một kế toán viên giữviệc sổ sách kiêm gác gian… Tôi nhìn kỹ bức tranh một hồi nữa rồi bỏđi.Đi được một quảng, tôi giật mình: Thì ra mình cũng đầy thành kiến thếà! Bậy, bậy quá! Tôi quay lui lại gian hàng Hồng Kông. Ngắm kỹ bứctranh một lâu nữa rồi quay sang anh đàn ông lúc nãy, nói bằng tiếngAnh:- Xin lỗi ông, cho tôi hỏi thăm. Tôi không nói được tiếng Hoa. Ông cóbiết tác giả bức tranh này là ai không?Người đàn ông nở nụ cười hồn nhiên. Cười rộng miệng. Hở cả lợi. Thìra là một người cà lăm nặng. Lắp bắp mãi mới nói được đôi lời:- A, ông thích hả Tại sao vậy? Cho tôi biết được không?- Một thử nghiệm thành công, một sáng tạo rất đẹp. Nghệ sĩ Hoa cũngđã có người cách tân lối vẽ mực của Trung Quốc rồi. Nhưng đây là lầnđầu tiên tôi thấy một họa phẩm sơn thủy mà lại hiện đại như thế này.Độc đáo lắm. Đẹp lắm. Nếu ông biết tác giả là ai, xin chuyển lời cangợi dùm tôi…Người đàn ông cười. Một cái cười ngượng nghịu, lúng túng. Anh nói:- Đa tạ, đa tạ. Tôi biết tác giả tranh này…Bất thần, tôi nhìn thẳng vào mắt anh đàn ông, hỏi:- Ông vẽ tranh này phải không?Người đàn ông càng cười, càng lúng túng:- V…v..v…Vâng, phải.Chúng tôi bắt tay nhau, và tự giới thiệu.Trần Khuê (Ch’en Kwei) – không phải tên thật của anh- gốc QuảngĐông, năm đó, 1981, bốn mươi mốt tuổi. Mao Trạch Đông chiếm cảTrung Quốc, Khuê mới lên chín. Mấy năm sau, vượt biên cùng ngườianh lớn qua Hương Cảng. Sau được học bổng sang Mỹ, chuyên khoaVật lý, lãnh bằng tiến sĩ từ Princeton, đại học danh tiếng nhất nhì ởmiền đông Hoa Kỳ, làm việc đã gần mười năm ở một cơ quan khoa họckỹ thuật của chính phủ liên bang. Ngoài công việc chuyên môn nhưmột khoa học gia, Trần Khuê sáng tác hội họa liên tục, từ năm mườilăm tuổi. Một nhà vật lý học có tầm cỡ, một họa sĩ tài hoa, một trángniên… cà lăm hạng nặng, họ Trần là một người hiếm có. Chúng tôi trởnên khá thân.Thỉnh thoảng “xuống núi”, tôi ghé thăm. Nhà Khuê ở ngoại ô Hoathịnh Đốn, phía Tây Bắc, thuộc bang Maryland. Một khu vực sangtrọng. Nhà cửa Khuê cũng sang trọng. Chiếc đàn nguyệt cẩn xà cừ óngánh vảy bạc, kiêu kỳ bên trên bộ sô-pha bọc da đen láng lườm. Cái chélớn (Khang Hi?) nền thẫm, mẫu đơn trắng và hồng rực rỡ trên thảm lótvàng nhạt. Và dĩ nhiên một phòng khách như vậy không thể thiếu mộtđàn dương cầm. Cái Steinway đồ sộ đen bóng nằm sát tường trong, đốidiện với cửa sổ lớn treo màn lụa trắng tinh, trong veo. Bên trên cáigrand piano treo bức chân dung một mệnh phụ. Chân dung phong cáchCàn Long: Giai điệu chính nghiêng về vàng cam, vân vi nhiều lắt láyhồng, xám, và tía.Trần Khuê kéo tôi xuống hầm nhà (basement). Gọi là hầm nhưng rộnglớn, trần cao, đèn đuốt sáng trưng. Một cái “hầm” thật khang trang. Kệlớn, kệ nhỏ đầy ắp dụng cụ, chai lọ đủ cỡ. Và hai ba cái bàn vẽ thật lớn,như bàn pingpong. Chủ nhân cười bẽn lẽn:- Trên kia là cho mọi người. Tôi thích xuống dưới này hơn.Nhìn quanh, tôi đủ thấy chủ nhân là một người vẽ thực thụ và nghiêmchỉnh. Lọ, bút, nghiên mực, khung tranh, cho chí miếng giẻ 100% bôngsợi, tất cả mang hơi hướm của sự sống nghệ thuật. Đây là nơi một họasĩ làm việc “trối chết”. Ngắm tranh Trần Khuê, tôi đã thấy tác giả làmột người có tài. Bây giờ nhìn nơi chốn anh vẽ, tôi thấy anh là mộtngười cần mẫn, có quyết tâm.Một hôm, sau cả năm quen biết nhau khá thân thiết, họ Trần bảo tôi:- Này, Mai huynh (Khuê nói tiếng Anh với tôi, nhưng gọi tôi là Meihing, âm Quảng Đông), tôi tính thế này, chẳng biết anh nghĩ sao.- Cậu tính sao?- Tôi tính năm tới xin nghỉ việc ở cơ quan. Muốn dành tất cả thì giờ chochuyệ ...